Kıdem tazminatına esas ücret

Kıdem tazminatına esas ücretin doğru belirlenmesi, kıdem tazminatı miktarının doğru belirlenmesini sağlayacaktır. Çünkü kıdem tazminatı hesaplamasının temeli, işçinin son giydirilmiş brüt ücretinin belirlenmesine dayanır. O halde birlikte göz atalım: Kıdem tazminatına esas ücret nedir ve nasıl belirlenir?

Kıdem tazminatı

Kıdem tazminatı işçinin kıdemine ve ücretine göre miktarı belirlenen ve ancak belirli şartların oluşmasıyla ortaya çıkan bir tazminat türüdür.

Kıdem tazminatı ile ilgili sitemde o kadar çok yazı var ki; temel düzeyde bilgi almak ve konuyu araştırmaya başlamak için öncelikle şu yazıma göz atmanızı öneririm: https://mustafabaysal.com/kidem-tazminati-alma-sartlari/

Kıdem tazminatı hesabı

Kıdem tazminatı formülü aslında ilk bakışta çok basittir: İşçinin kıdemi * Son ücreti. Ancak gerek kıdem hesabı ve gerekse ücret hesabı o kadar çok detay içerir ki; bu formülün açılımı için onlarca makale incelemek gerekir.

Yine de bu konudaki temel kuralları en azında aşağıya sıralamak istiyorum:

• İşçinin kıdemi, işveren bünyesinde fiilen çalıştığı dönemdir.
• İşçinin ücretsiz izinde olduğu dönemler kıdem hesabında dikkate alınmaz.
• Hesaplamaya esas ücret işçinin işten ayrıldığı tarih itibariyle almakta olduğu aylık brüt ücrettir: https://mustafabaysal.com/kidem-tazminati-son-ucret-uzerinden-mi-hesaplanir/
• Bu brüt ücret “giydirilmiş” ücrettir: https://mustafabaysal.com/giydirilmis-ucret-ve-ciplak-ucret-nedir/

Kıdem tazminatı brüt ücret üzerinden hesaplanmalı

Her şeyden önce, kıdem tazminatına esas ücretin “BRÜT” ücret olması gerektiği bilinmelidir. Brüt ücretin ne olduğunu, en net şekilde aşağıdaki Yargıtay kararında görebilirsiniz:

“… Kıdem tazminatı hesabında dikkate alınması gereken ücret, işçinin brüt ücretidir. O halde, kıdem tazminatı, işçinin fiilen eline geçen ücreti üzerinden değil, sigorta primi, vergi sendika aidatı gibi kesintiler yapılmaksızın belirlenen brüt ücret göz önünde tutularak hesaplanır…” (22 Hukuk, 2016/12061 K.).

Kıdem tazminatına dâhil ödemeler

Kıdem tazminatına esas ücretin giydirilmiş ücret olması, rakamın yalnızca işçinin maaşından ibaret olmadığı anlamına gelir.

Çünkü giydirilmiş ücret; işçinin çalışması karşılığında aylık olarak hak ettiği ücrete ek olarak, ona sağlanan diğer menfaatleri de içeren bir ücret türüdür.

Giydirilmiş ücret haliyle işçinin normal ücretini de kapsayan; fakat ondan daha çok olan bir ücrettir. Elbette bazı hallerde işçinin maaşı ile giydirilmiş ücreti aynı olabilir. Aşağıda sayılacak ödemeleri dikkate alarak siz de giydirilmiş ücretiniz ile normal maaşınızın aynı olup olmadığını görebilirsiniz.

Süreklilik arz eden ödemeler kıdeme dahil olur

Yargıtay’ın bu konuda ortaya koyduğu kriter “süreklilik” olup süreklilik arz eden ödemeler kıdem tazminatı hesabına dahil edilirken, “arızi” ödemeler dahil edilmez.

Aşağıdaki ödeme türleri kıdem tazminatına esas ücret hesaplamasında dikkate alınmalıdır:

• Yol parası / Servis ücreti
• Yemek parası / Yemek yardımı
• Kira yardımı
• Yakacak yardımı
• Prim
• İkramiye

Yukarıda sayılan kalemler çoğaltılabilir; fakat burada “süreklilik” kavramına muhakkak dikkat etmek gerekir.

Örneğin işverenin, içinden öyle geldiği için işçilerine bir Ramazan Bayramı’nda birer maaş ikramiye vermesi halinde, bu tutar kıdem tazminatı hesabına dahil midir?

Eğer öncesinde ve sonrasında süregelen böyle bir ödeme yoksa, işveren bunu arızi olarak bir kereliğine ya da çok düzensiz aralıklarla birkaç defa yapmışsa, bu ödeme kıdem tazminatına esas olmaz.

Ancak aynı ödemeyi işveren örneğin iki yılda bir ya da üç yılda bir yapıyorsa, bu defa yıllık ortalaması itibariyle bu yardım da kıdem tazminatına esas ücret hesaplamasına dahil edilecektir.

Kıdem tazminatına dahil edilmeyen ödemeler

Aşağıdaki ödemeler ise kıdem tazminatına esas ücret hesaplamasında dikkate alınmayacaktır:

• Fazla mesai ücreti
• Hafta tatili ücreti
• Genel tatil ücreti
• Arızi yapılan her türlü ödeme

Kıdem tazminatına esas ücret örneği

Bir örnekle konuyu somutlaştırmak mümkündür. Örneğimizdeki işçinin aylık brüt ücreti 6.000 TL olsun. Bu işçinin kıdem tazminatına esas ücretini hesaplarken ilk bakılması gereken konu, işçiye yapılacak ödemelerin niteliği olacaktır.

Bunlar da şu şekilde olsun:

• Servisle işe gelip gitme (Servisin maddi karşılığı günlük 12 TL’dir)
• İşyerinde bir öğün yemek (Yemeğin maddi karşılığı aylık 18 TL’dir)
• Her yıl Eylül ayında 360 lira eğitim yardımı
• Son bir yılda ödenen toplam 7200 lira prim

Burada şu sorunun gündeme gelmesi gerekir: Bu rakamlar nasıl aylık miktara dönüştürülecek?

Kıdem tazminatı hesabında 365 gün kuralı

 Kıdem tazminatına esas ücretin hesabında maaş dışındaki diğer ücretleri ve ücret benzerlerini eklerken, öncelikle günlük miktara dönüştürmemiz gerekir.

Hemen yukarıdaki örnekte yemek ve servis bedeli zaten günlük olarak hesaplanmıştır. Eğitim yardımı ile prim toplamı ise 7.560 TL’dir.

O halde 7.560 TL önce 365’e bölünmeli ve bir günlük karşılığı bulunmalıdır: 20,72 TL. Sonra bu rakama servis ile yemek ücreti de eklenmelidir. Yeni rakam 50,72 TL olacaktır.

Artık yapılması gereken bu bir günlük rakamı 30 ile çarparak aylık karşılığını bulmak olmalıdır: 50,72*30: 1.521,60.

O halde bu işçinin kıdem tazminatına esas giydirilmiş/genişletilmiş brüt ücreti artık bellidir: Maaşı + Ücret ekleri: 6.000 + 1.521,60= 7.521,60 TL.

Kıdem tazminatına esas ücrete ilişkin Yargıtay kararları

Hem konunun netleşmesi hem de daha iyi anlaşılması için aşağıdaki Yargıtay kararları çok yararlı olacaktır:

“… Kıdem tazminatına esas alınacak olan ücretin tespitinde 4857 sayılı İş Kanunu’nun 32. maddesinde sözü edilen asıl ücrete ek olarak işçiye sağlanan para veya para ile ölçülebilen menfaatler göz önünde tutulur. Buna göre ikramiye, devamlılık arz eden prim, yakacak yardımı, giyecek yardımı, kira, aydınlatma, servis yardımı, yemek yardımı ve benzeri ödemeler kıdem tazminatı hesabında dikkate alınır. İşçiye sağlanan özel sağlık sigortası yardımı ya da hayat sigortası pirim ödemeleri de para ile ölçülebilen menfaatler kavramına dahil olup, tazminata esas ücrete eklenmelidir. Satış rakamları ya da başkaca verilere göre hesaplanan pirim değişkenlik gösterse de, kıdem tazminatı hesabında genişletilmiş ücret kavramı içinde değerlendirilmelidir…” (9 Hukuk, 2019/6819 K.).

“… Dairemiz kararlarında, ücret dışındaki para veya para ile ölçülebilen menfaatlerin, tazminata yansıtılmasında son bir yıl içinde yapılan ödemeler toplamının 365’e bölünmesi suretiyle bir güne düşen miktarın belirleneceği kabul edilmektedir (9.HD. 29.9.2005 gün 2005/342 E, 2005/31714 K., Yargıtay 9.H.D. 12.4.1999 gün 1999/5910 E, 1999/7119 K.). Dönemsel bir niteliği olmayan parasal haklar bakımından, yıl içinde yapılan ödemelerin 365 güne bölünmesi suretiyle bir güne düşen tutarın belirlenmesi yerindedir. Örneğin tır şoförünün yıl içinde aldığı sefer (yol) primi sürekli değişiklik gösterebilir ve belli bir dönemin hesaplamada esas alınması zorluk taşıyabilir. Öte yandan, işçiye dini bayramlarda yılda iki kez ödenen harçlığın belli bir dönem için yapıldığını söylemek pek olası değildir. Burada yıllık ödeme tutarının 365 rakamına bölünmesi yerinde olur. Son olarak belirtmek gerekir ki, yılda bir kez yapılan parasal yardımların (yakacak yardımı gibi) tazminata esas ücrete yansıtılacağı ve yıllık tutarın 365’e bölünmesi suretiyle gerçekleştirileceği tartışmasızdır…” (9 Hukuk, 2019/6818 K.)

SONUÇ

Kıdem tazminatına esas ücret ile ilgili bilinmesi gereken en temel iki konu şudur: Bu ücret “brüt” üzerinden ve “giydirilmiş” ücret üzerinden hesaplanır.

Bu iki konuyu ise ayrıntılı şekilde yukarıda izah ettim. Yine de bu öylesine geniş bir konu ki; mutlaka aklınıza takılan bir şeyler olacaktır.

Şu yazılarım belki, konu ile ilgili olması bakımından, aklınızda başka sorular varsa, bunların cevabını verebilir:

https://mustafabaysal.com/bahsisler-kidem-tazminati-hesabina-dahil-edilir-mi/

https://mustafabaysal.com/fazla-mesai-odemesi-kidem-tazminati-hesabina-dahil-mi/

https://mustafabaysal.com/bayram-ikramiyeleri-kidem-tazminatina-eklenir-mi/

https://mustafabaysal.com/ozel-saglik-ve-hayat-sigortasi-kidem-tazminatina-eklenir-mi/

Son olarak, kıdem tazminatı hesaplamasını bir örnekle açıkladığım yazıma göz atmak isterseniz, bağlantıya tıklayabilirsiniz: https://mustafabaysal.com/kidem-tazminati-hesaplamasi-ornegi/