Kıdem ve ihbar tazminatı ödemesinden hangi kesintiler yapılır?

Kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı işçi için çok önemli alacak kalemlerindendir; çünkü tutarları genelde yüksektir. Bu nedenle hesaplamaları kadar yapılan kesintiler de önemlidir. Kıdem ve ihbar tazminatından hangi kesintiler yapılır?

Kıdem tazminatı nedir?

Kıdem tazminatı; belirli şartları sağlayan işçinin hak kazandığı ve işçinin çalıştığı her yılın karşılığında bir aylık brüt ücreti kadar almaya hak kazandığı bir tazminattır.

Kıdem tazminatı alma şartları ve tazminatı nasıl hesaplanacağı çok detaylı konular olduğundan, bunlara ilişkin bilgileri şu yazılarımıza göz atarak alabilirsiniz:

mustafabaysal.com/kidem-tazminati-alma-sartlari

mustafabaysal.com/kidem-tazminati-hesaplamasi-ornegi

İhbar tazminatı nedir?

İhbar tazminatı ise hem işçinin hem de işverenin hak edebileceği bir ödemedir. Kıdem tazminatından temel farkı, işçiye özel olmaması ve kıdem tazminatı için asgari 1 yıllık kıdem gerekirken, ihbar tazminatı için 1 günlük kıdemin bile yeterli olmasıdır.

İhbar tazminatı; iş sözleşmesini feshederken ihbar süresine uymakla yükümlü olan tarafın bu yükümlülüğüne uymadan iş sözleşmesini feshetmesi durumunda, karşı tarafa ödemesi gereken bir tazminattır. Miktarı işçinin kıdemine göre değişir. İhbar tazminatı hesaplama yöntemini şu yazımızda bulabilirsiniz:

mustafabaysal.com/ihbar-tazminati-hesaplama-ornegi

Kıdem ve ihbar tazminatından yapılan kesintiler

Yıllar boyunca işyerinde çalışan işçi işten ayrılmak istediğinde, şartların oluşması halinde, kıdem tazminatı almaya hak kazanacaktır. Kıdem tazminatı bir tür emeklilik ikramiyesi olarak düşünülebilir. İşçinin işverenine yaptığı hizmetin ve emeğinin karşılığıdır.

Ancak kıdem tazminatı her ne kadar bir çeşit emeklilik ikramiyesi olsa da, devlet tarafından değil işveren tarafından ödenmektedir. Bu nedenle ödenmesinde bazı sıkıntılar yaşanabilmektedir. Aynı şekilde ihbar tazminatı da, şartlarının oluşması halinde işten çıkarılan işçiye ödenmesi gereken bir tazminattır. Bilindiği üzere, şartların oluşması halinde işçiye 2, 4, 6 ya da 8 haftalık ücretleri tutarında ihbar tazminatı ödenmesi gerekir.

Peki bu ödemelerden hangi kesintiler yapılacaktır? Her işçinin bu kesintileri bilmesi ve takip etmesi gerekir. Bunun için öncelikle Yargıtay kararlarına göz atalım:

“… Kıdem tazminatı, ihbar tazminatı … gibi ücret niteliğinde olmayan tazminat alacaklarında net tutar bulunurken, 5510 sayılı yasanın 80. maddesi uyarınca % 14 oranında sosyal güvenlik primi ve % 1 oranında işsizlik sigortası kesintisi yapılmaz, sadece vergi kesintisi yapılır. Ayrıca kıdem tazminatından gelir vergisi de kesilmez…” (9 Hukuk, 2011/48488 E. ve 2012/27544 K.)

“…  Mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporunda brüt kıdem ve ihbar tazminat miktarlarının neti bulunurken damga vergisi kesintisi eksik hesaplandığı gibi ihbar tazminatından da gelir vergisi kesintisi yapılmamıştır. Kıdem tazminatından … damga vergisi kesintisi yapılmaması ve ihbar tazminatından da gelir vergisi kesintisi yapılmaması hatalı olup bozmayı gerektirmiştir…” (9 Hukuk, 2006/6430 E. ve 2006/27057 K.)

“…Kıdem tazminatı işçinin işyerini aidiyetinin karşılığı olarak iş sözleşmesi belirli şekillerde sona eren işçiye ödenen ve teknik anlamda tazminat niteliğinde olmayan bir ödeme olup 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 25. maddesinin 1. fıkrasının 7. bendine göre gelir vergisinden istisna edilirken 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 80. maddesinin, 1. fıkrasının (b) bendi uyarınca da prime esas kazanca tabi tutulmamıştır. Şu halde kıdem tazminatı sadece damga vergisine tabi olup net kıdem tazminatı damga vergisi düşülerek belirlenmelidir.

Somut olayda, mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporunda kıdem tazminatının, damga vergisi düşümü yapılmaksızın hesaplanması hatalıdır. Öte yandan, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu uyarınca ihbar tazminatı gelir vergisine de tabidir. Bu yön nazara alınmadan, kanuni kesintilerin eksik hesaplanması hatalı olmuştur…” (22 Hukuk, 2017/9085 E. ve 2017/24051 K.)

Kıdem tazminatından yapılan kesintiler

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 25’inci maddesine göre; 1475 sayılı İş Kanunu ve 20/4/1967 tarihli ve 854 sayılı Deniz İş Kanununa göre ödenmesi gereken kıdem tazminatlarının tamamı gelir vergisinden müstesnadır.

Bunun anlamı; kıdem tazminatı tutarından gelir vergisi kesilmeyeceğidir. Fakat çok düşük oranlarda olsa bile, kıdem tazminatından damga vergisi kesilmesi gerekir.

Kıdem tazminatından gelir vergisi kesilmemesi konusunda yıllardır devam edegelen “ikale” sonucu fesihlerde gelir vergisi kesintisi yapılıp yapılmaması konusunda ve kesilen gelir vergilerinin iadesi hakkında 30/01/2019 tarihinde yapılan düzenlemenin ayrıntılarını öğrenmek için şu yazımıza göz atabilirsiniz:

mustafabaysal.com/kidem-tazminatinda-gelir-vergisi-iadesi-nedir

İhbar tazminatından yapılan kesintiler

İhbar tazminatı ödemesi için, kıdem tazminatında olduğu gibi bir gelir vergisi iadesi öngörülmediğinden; ihbar tazminatından hem gelir vergisi hem de damga vergisi kesilmesi gerekir.

SONUÇ

Kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı hesaplandıktan sonra işçilere ödenmesi aşamasında, aşağıdaki kesintiler yapılır:

• Kıdem tazminatı tutarından, ödeme esnasında sadece damga vergisi kesilir. ( Damga vergisi oranı 2020 yılı için -binde 7,59- yani yüzde 0,759 dur.)
• İhbar tazminatından hem gelir vergisi hem de damga vergisi kesilir. (Gelir vergisi, vergi diliminize göre değişmekle beraber 2020 için yüzde 15 ila 40 arasında değişir: https://www.gib.gov.tr/node/142972/pdf)
• Bunlar dışında her hangi bir kesinti yapılmaz. (SGK primleri vs. kesilmez.)

Görüleceği üzere kıdem tazminatı ve ihbar tazminatından yapılan kesinti kalemleri son derece azdır. Kıdem tazminatı neredeyse hiç kesinti yapılmadan (Binde 7,59 çok düşük bir kesintidir) ödenirken; ihbar tazminatından hem gelir vergisi hem de damga vergisi kesilir.