Hangi işi yapıyor olursa olsun, herkesin verimli çalışabileceği bir süre sınırı olsa gerekir. Bu yaş sınırı kişiden kişiye göre değişse de örneğin memurlarda 65 yaş olarak uygulanır. Peki, ama işçi kaç yaşına kadar çalışabilir? Kamuda işçiler kaç yaşına kadar çalışabilir?
İşçinin çalışabileceği azami yaş sınırı
Burada ikili ayrım yapmak doğru olacaktır. Şöyle ki; işçileri hem özel ve kamu sektörü bakımından ayrı değerlendirmek hem de yasal sınırlama ile doğal sınırı ayırmak gerekir. Bunun için, yazımda aşağıdaki soruların cevabını arayacağım:
- Özel sektörde işçiler için azami çalışma yaşı var mı?
- Kamuda işçiler kaç yaşına kadar çalışabilir?
- İşçiler için yasal bir üst yaş sınırı, emeklilik yaş haddi var mı?
- İşçilerin çalışabileceği üst yaş doğal olarak kaçtır?
Memurlarda yaş haddi
Önce herkesin bildiğini düşündüğüm temel bilgiyi hatırlatmam doğru olacaktır. Memurlarda yaş haddi bulunur ve memurlar 65 yaşını doldurdukları tarihten daha sonrasında çalışamazlar ve emekliye sevk edilirler.
İş Kanunu’nda ve diğer mevzuatta yaş haddi
Ne 4857 sayılı İş Kanunu’nda ne 854 sayılı Deniz İş Kanunu’nda ne de 5393 sayılı Basın İş Kanunu’nda işçilerin yaş haddine dair bir kural mevcuttur. Hiçbir mevzuat metninde işçilerin çalışabileceği azami yaşa dair bir sınırlama getirilmemiştir.
Oysa örneğin 4857 sayılı İş Kanunu’nda işçilerin çalışabileceği asgari yaşa dair kurallar mevcuttur: https://mustafabaysal.com/cocuk-ve-genc-isci/
Benzer şekilde Kamu Kurum ve Kuruluşlarına İşçi Alınmasında Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 4’üncü maddesinde işe alınacaklarda aranacak şartlar arasında “18 yaşını tamamlamış olmak” da varken, herhangi bir üst yaş sınırı belirlenmemiştir.
Bütün bu durumun tek bir istisnası vardı ve fakat bu istisna da 2023 yılında ortadan kalktı. Kamuda çalışan taşeron işçiler kadroya alındığında, 375 sayılı KHK’nın geçici 23’üncü maddesiyle “Bunların istihdam sürelerinin hiçbir şekilde sosyal güvenlik kurumlarından emeklilik, yaşlılık veya malullük aylığı almaya hak kazandıkları tarihi geçemeyeceği” kuralı getirilmişti.
Böylece taşerondan kadroya geçenler için, herkes için farklı tarihler olmak üzere, adeta bir yaş haddi belirlenmişti. Fakat bu uygulamadan 2023 yılında vazgeçildi ve yukarıdaki hüküm ilga edildi. Artık taşerondan kadroya geçenler için böyle bir üst sınır bulunmamaktadır.
İşçiler için doğal yaş sınırı
Böyle bir sınırı kesin belirlemek de mümkün olmaz. Öyle ki; bir işçi 70 yaşına kadar verimli çalışabilirken, diğeri 55 yaşında çalışmayı bırakabilir. Hiçbir bilimsel çalışma, işçilerin tamamı için geçerli bir doğal yaş haddi belirlemeyecektir.
Kamuda 65 yaş üstü işçi çalışabilir mi?
Evet, kamuda çalışan işçiler için de belirlenmiş bir yaş haddi olmadığından, bunların 65 yaşını doldurdukları için işten çıkarılmaları mümkün değildir.
Özel sektörde yaş haddi
Tıpkı kamuda olduğu gibi özel sektörde de bir yaş haddi bulunmaz ve işçinin herhangi bir yaşı doldurmuş olması, işverene işçiyi işten çıkarma hakkını vermez.
İşçi hangi yaşta işten çıkarılabilir?
Bu durumda akla böyle bir soru gelmesi muhtemeldir. İşçiler için bir yaş haddi yoksa, işveren bu işçiyi ölene kadar çalıştırmak zorunda mıdır? Elbette hayır!
İster kamuda ve ister özel sektörde olsun, işçinin yaşı nedeniyle verimi düştüğünde ve işveren bunu objektif olarak ortaya koyabildiğinde, işçinin kıdem tazminatı başta olmak üzere haklı ödenmek şartıyla işten çıkarılması pekâlâ mümkündür.
Burada işçinin işe iade davası açma hakkı gündeme gelecektir; ancak işveren işçileri arasında ayrımcılık yapmıyor ve belirli bir yaşa gelenleri objektif kriterlere göre değerlendirerek işten çıkarıyorsa, bu durumda da mahkeme işvereni muhtemelen haklı bulacaktır.
SONUÇ
Kamuda ya da özel sektörde işçi kaç yaşına kadar çalışabilir? Bu sorunun cevabı biraz garip durur: Ölene kadar çalışabilir.
Evet, gerçekten de ne kamuda ne özelde işçiler için bir yaş haddi belirlenmiştir ve işçinin belirli bir yaşa geldiğinde, sırf o yaşa geldi diye işten çıkarılması yasal değildir.
Yine de yukarıda izah ettiğim şekilde, işçinin yaşlandığı için işten çıkarılması mümkündür. Burada önemli olan objektif, dürüst ve eşit davranma yükümlülüğüne riayet ederek işçiyi çıkarmak olacaktır.
