Hamile kalan bir kadının sağlık durumunun dikkatlice takip edilmesi gerekirken, bir de bu gebelik riskli ise daha da dikkatli bir takip gerekecektir. Eğer hamile kadın bir de çalışıyorsa, akla şöyle bir soru gelmesi muhtemeldir: Riskli gebelikte tazminat hakkı olur mu? Riskli gebelik geçiren işçi işten ayrılabilir mi?
Riskli gebelikte tazminat hakkı
Riskli gebelik; hamilelik sürecini daha hassas olduğu, bebeğin ya da annenin ve bazen de ikisinin birden sağlıklarının tehlikede olabileceği bir dönemi ifade eder.
Bu dönemde hamilelere dinlenmeleri tavsiye edilirken, çalışıyorlarsa da mümkün olduğunca yorulmamaları önerilir. Hatta bazen doktor tavsiyesi ile hamile işçiden ayakta çalışmaması gibi özel birtakım istekler de olabilir.
Haliyle hamile olduğu halde çalışmaya devam eden işçi, riskli gebelik nedeniyle bir tazminat hakkının olup olmadığını merak edebilir.
Kıdem tazminatı almak
Burada kastedilen tazminat hakkı, kıdem tazminatı olsa gerekir. Gerçekten de işçilerin birçoğu için en önemli tazminat türü kıdem tazminatıdır.
İş sözleşmesi sona erdiğinde gündeme gelen kıdem tazminatı, işçinin ancak belirli şartlarda alabildiği bir tazminat türüdür. Bu şartlardan ilki, işçinin o işyerinde en az 1 yıl kıdeminin olmasıdır.
İkinci şart ise; iş sözleşmesinin kıdem tazminatı hak edecek şekilde sona ermesidir. Bu şartı şöyle de izah edebiliriz: İş sözleşmesi ister işçi ve isterse işveren tarafından sona erdirilsin, öyle sona ermiş olmalıdır ki; İş Kanunu’nda yazılı kıdem tazminatı alma sebeplerinden birisi vaki olsun. Bkz: Kıdem tazminatı alma şartları
Örneğin işçi emeklilik hak ettiği için işten ayrılsın ya da işveren işçisini haklı bir fesih nedeni yokken işten çıkarsın. Hangi fesih sebebi olursa olsun, işçinin hangi durumda kıdem tazminatı alacağı ve hangi durumda alamayacağı böylece önceden belirlenmiştir.
Riski gebelik tazminat sebebi mi?
O halde sorulması gereken ilk soru bu olmalıdır: Riskli gebelik kıdem tazminatı alma sebebi midir? Ya da İş Kanunu’nda riskli gebelik ya da özel olarak hamilelik hali, kıdem tazminatı almak için bir gerekçe olarak hassaten belirtilmiş midir?
Hayır, takdir edersiniz ki böylesine somut ve özel bir durum İş Kanunu tarafından zikredilmemiştir. Öyleyse, riskli gebelik halinin başkaca bir sebebin içine dahil olup olmadığına bakmak gerekir.
Burada akla İş Kanunu’nun 24/I maddesi gelebilir. Bu maddeye göre sağlık sebepleriyle kıdem tazminatı talep ederek işten ayrılmak mümkündür. Ancak buradaki sağlık sebepleri her durumu değil, ancak ve ancak aşağıdaki özel sağlık sebeplerini kapsar:
- İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli hale gelmesi
- İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işverenin yahut başka bir işçinin bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulması
Göreceğiniz üzere; yukarıdaki durumların ilkinde bizzat işçinin yaptığı işten kaynaklı bir sağlık sorunu olması gerekirken; ikincisinde işyerinde meydana gelen bulaşıcı vb. başka bir hastalık olması gerekmektedir.
Bu iki durumun da riskli gebelikle bir alakası yoktur. Bu nedenle, riskli gebelik nedeniyle işten ayrılmak isteyen işçinin önünde tek bir seçenek kalır: İstifa.
Riskli gebelik nedeniyle istifa
İşte eğer bir kadın işçi, hamileliği riskli olduğu için işten ayrılmak zorundaysa; bunun için istifa etmesi gerekir. Evet, bildiğimiz anlamda ve işçinin kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve işsizlik maaşı almasına engel olan istifa.
Bilindiği üzere; özel durumlar haricinde istifa eden bir işçi kıdem tazminatı hakkını yitirir ve hatta ihbar süreleri kadar çalışmazsa işverene ihbar tazminatı ödemek zorunda bile kalabilir: https://mustafabaysal.com/istifa-eden-iscinin-haklari/
SONUÇ
Riskli gebelik ya da hamilelik nedeniyle işten ayrılmak isteyen işçinin önünde tek yol vardır: İstifa. Bu işçinin çalışmamasına ve işi bırakmasına dair doktor raporu olsa bile sonuç değişmeyecektir.
İş Kanunu hamileliği ya da riskli gebeliği haklı nedeni olarak saymamıştır ve bu nedenle, hamile işçinin kıdem tazminatını alarak işten ayrılma hakkı bulunmaz.
O zaman bu işçinin ne yapabileceği sorusu akla gelebilir. Burada yapılabilecek tek şey, doktorun bu kanaatini istirahat raporuna çevirmesi ve böylece riskli gebelik geçirmekte olan işçinin raporlu olduğu için işe gelmemesidir.
Bunun haricinde, riskli gebelik nedeniyle işten ayrılmak isteyen işçiye kıdem tazminatı ödemek isteyen işveren elbette ödeyebilir, bunun önünde bir engel yoktur; ancak bu işverenin normal şartlar altında hamile işçisine kıdem tazminatı ödemek zorunda olmadığı da hatırda tutulmalıdır.
Yazımın konusunun tam tersinden bir bakışla yazılan bir başka makaleme şuradan göz atabilirsiniz: İşçinin, hamile olduğu için işten çıkarılması
Sık sorulan sorular:
Hamilelik nedeniyle işten ayrılan kıdem tazminatı alabilir mi?
Hayır, ister riskli ister risksiz gebelik olsun; hamile olduğu için işten ayrılan işçi kıdem tazminatı hakkını yitirir.
Hamilelik haklı fesih sebebi mi?
Hayır, İş Kanunu’nun 24’üncü maddesinde sayılan işçinin haklı fesih sebepleri arasında hamilelik yoktur.