İstifa doğal olarak serbest iradeye dayanması gereken bir evrak olsa da bazen bunun aksi yaşanabilir. Hangi nedenle olursa olsun, işçiye zorla istifa mektubu imzalatılabilir. Peki, ama zorla istifa dilekçesi imzalayan işçi hangi haklara sahiptir? Zorla istifa dilekçesi imzalayan işçi ne yapabilir?
İstifa nedir?
Kelime anlamıyla istifa Türk Dil Kurumu tarafından “kendi isteğiyle işten ya da bir hizmetten ayrılmak” olarak tanımlanmıştır.
Haliyle istifanın iki temel unsuru olduğunu söyleyebiliriz:
- Kendi isteğiyle olmak
- İşi bırakmak
Bu durumda çok net biçimde söyleyebiliriz ki; istifanın ilk ve öncelikli şartı, işçinin “kendi isteğiyle” meydana gelmiş olmasıdır.
İstifa ve haklı nedenle fesih farkı
İş Kanunu bakımından konuyu incelediğimizde karşımıza iki farklı ama benzer kavram çıkar: İstifa ve haklı nedenle fesih. Aslında bu iki durumda da işçi kendi isteğiyle işi bırakmaktadır; ancak ikisi teknik olarak birbirinden çok farklı kavramlardır.
Bu ikisi arasındaki fark şu şekilde en sade biçimde ifade edilebilir:
“İstifa eden işçi işten adeta öylesine ve istediği için ayrılırken, haklı nedenle fesih yapan işçi çalışma şartları nedeniyle ve İş Kanunu’nun 24’üncü maddesinde sayılı nedenlerden birisinin varlığı nedeniyle işten ayrılmaktadır”.
Bu yazının konusu istifa olup haklı nedenle fesihle karıştırılmaması gerekir.
İstifa etmenin sonuçları
İstifanın işçi açısından birçok olumsuz sonucu vardır. Kıdem tazminatı hakkının yitirilmesi, ihbar tazminatı alınamaması ve hatta ihbar tazminatı ödenmek zorunda kalınması bunlardan birkaçıdır. O nedenle işçiler, mümkün oldukça istifa etmeden işten ayrılmanın yollarını aramaktadır.
İşçinin ortada bir neden yokken istifa etmesinin önemli sonuçları vardır. Bunları maddeler halinde sıralamak isterim:
- Kıdem tazminatı hakkı kaybedilir
- İhbar tazminatı alınamaz
- İşverene ihbar tazminatı ödemek zorunda kalınabilir
- İşsizlik maaşı alınamaz
- İşe iade davası açılamaz/kazanılamaz
Yukarıda belirttiğim olumsuzluklar, işçiye zorla ya da hileyle imzalatılan istifa mektubunun geçerli olduğuna, mahkemece karar verilmesi halinde meydana gelecektir. Ancak mahkeme, böyle bir istifa mektubunun geçerli olmadığı kanaatine varırsa, işçi bu hakların tamamından yararlanabilecektir. Peki ama mahkeme, aslında istifa etmediğini iddia eden bir işçinin bu talebini nasıl incelemektedir?
Yargıtay kararlarında zorla istifa dilekçesi
22. Hukuk Dairesinin 2013/3211 esas numaralı kararında aşağıdaki hususlar yer almaktadır:
“İşçinin istifa dilekçesindeki iradesinin fesada uğratılması da sıkça karşılaşılan bir durumdur. İşverenin tazminatların derhal ödeneceği sözünü vermek ve benzeri baskılarla işçiden yazılı istifa dilekçesi vermesini talep etmesi ve işçinin buna uyması halinde, gerçek bir istifa iradesinden söz edilemez. Bu halde feshin işverence gerçekleştirildiği kabul edilmelidir.”
“İşverenin baskı uygulaması sonucu düzenlenen istifa dilekçesine değer verilemez. Dairemizce bu gibi hallerde feshin işverence gerçekleştirildiği, bununla birlikte işveren feshinin haklı olup olmadığının değerlendirilmesi gerektiği kabul edilmektedir.”
“İşçinin haklı nedenle derhal fesih nedenleri mevcut olduğu ve buna uygun biçimde bir fesih yoluna gideceği sırada, iradesi fesada uğratılarak işverence istifa dilekçesi alınması durumunda da istifaya geçerlilik tanınması doğru olmaz. Bu durumda işçinin haklı olarak sözleşmeyi feshettiği sonucuna varılmalıdır.”
“İstifa belgesine dayanılmakla birlikte, işçiye ihbar ve kıdem tazminatlarının ödenmiş olması, Türkiye İş Kurumuna yapılan bildirimde işveren feshinden söz edilmesi gibi çelişkili durumlarda, her bir somut olay yönünden bu çelişkinin istifanın geçerliliğine etkisinin değerlendirilmesi gerekir.”
“İstifa belgesindeki ifadenin genel bir içerik taşıması durumunda, işçinin dava dilekçesinde somut sebepleri belirtmesinde hukuka aykırı bir yön bulunmamaktadır. Bu halde de istifanın ardındaki gerçek durum araştırılmalıdır.”
“İş sözleşmesinin istifayla sona ermesi halinde, işçinin iş güvencesi hükümlerinden yararlanması mümkün olmadığı gibi, ihbar ve kıdem tazminatlarına da hak kazanamaz. İstifa durumunda işçinin işverene ihbar tazminatı ödemesi yükümü ortaya çıkabileceğinden, istifa türündeki belgelerin titizlikle ele alınması gerekir. İmzaya itiraz ya da metin kısmına ilaveler yapıldığı itirazı mutlak olarak teknik yönden incelenmelidir.”
İstifa dilekçesi veren işçi tüm haklarını kaybetti mi?
Yukarıdaki kararı özellikle geniş bir şekilde sizlere aktardım. Gelin; şimdi bu karar özelinde, hangi durumlarda işçinin istifasının geçerli olmadığına dair işçinin lehine karar verilebileceğini maddeler halinde sıralayalım:
- Tazminatların derhal ödeneceği sözünün verilmesi ve benzeri baskılarla işçiden yazılı istifa dilekçesi alındığı anlaşılıyorsa
- İşverenin baskı uygulaması sonucunda istifa dilekçesi düzenlendiği anlaşılıyorsa
- İşçinin haklı nedenle fesih hakkını olduğu açıkça ortadayken, istifa dilekçesi verilmişse
- İstifa dilekçesine rağmen işçiye kıdem/ihbar gibi tazminatları ödenmişse ya da İŞKUR’dan işsizlik maaşı alabilecek şekilde çıkış kodu bildirilmişse
Yukarıdaki hususların tespiti için mahkemece tanık dinlenecek, yazılı evraklar araştırılacak ve hatta teknik inceleme dahi yaptırılabilecektir.
Zorla istifayı ispatlamak
Aşağıdaki Yargıtay kararları, hangi durumlarda zorla istifa olgusunun varlığının güçlü hale geldiğini ya da tersine istifanın geçerli kabul edildiğini göstermektedir:
“… Somut olayda, her ne kadar Mahkemece davacının … sözleşmesini istifa dilekçesi ile kendisinin feshettiği, ancak fesihte haklı olduğu sonucuna ulaşılmışsa da, davacı … sözleşmesinin davalı işveren tarafından feshedildiğini ve dosyada bulunan 27/01/2014 tarihli istifa ve ibraname başlıklı yazıyı işveren ve oğullarının zorla, baskı ve tehdit ile özgür iradesi olmadan imzalattıklarını iddia etmiş ve hemen akabinde Cumhuriyet Başsavcılığına verdiği şikayet dilekçesinde ayrıntılı biçimde belirttiği hususları anlatmıştır. Hal böyle olunca, davacının söz konusu iddialarında samimi olduğu ve istifa dilekçesini kendi rızasıyla imzalayan birinin hemen ertesi gün suç duyurusunda bulunmasının hayatın olağan akışına aykırı olduğu, dolayısıyla istifa dilekçesini kendi rızası olmadan imzaladığı anlaşılmıştır…” (22 Hukuk, 2018/21752 K.).
“… Dosya içerisinde bulunan ….03.2012 tarihli istifa dilekçesinde davacı “satış danışmanı olarak başlamış olduğum görevimden farklı bir iş bulmam nedeni ile istifa ediyorum” şeklinde beyanda bulunmuştur. Her ne kadar davacı bu istifa dilekçesinin zorla alındığını iddia etmiş ise de bu iddiasını ispat edememiştir. Davacı bu dilekçesini özgür iradesi ile yazmış ve dosya kapsamında iradesinin fesada uğratıldığı konusun da herhangi bir delil bulunmamaktadır. Ayrıca dilekçe boşluk doldurma şeklinde matbu bir dilekçe olmayıp davacının kendi el yazısı ile yazdığı ve iradesini kesin olarak açıkladığı bir dilekçedir. Ayrıca davacının hizmet döküm cetveli incelendiğinde istifa iradesini açıklamasından … gün sonra ….03.2012 tarihinde yeni bir iş yerinde işe girişinin yapıldığı görülmüştür. Davacı mağaza satış danışmanı ve sorumlu olarak çalışmış olup yazmış olduğu istifa dilekçesinin ne anlama geldiğini de bilebilecek durumdadır. Bu nedenle davada davacı işçinin geçerli bir istifasının olduğunun kabulü ile kıdem tazminatı isteğinin ret edilmesi gerekirken kabulü hatalı olup bozmayı gerektirmiştir…” (22 Hukuk, 2017/5530 K.).
“… Davacı, dava dilekçesinde zorla işten ayrılmasına sebep olunduğunu iddia etmiş, davalı işveren davacının istifa ettiğini savunarak el yazılı istifa belgesi sunmuştur.
Davacı tanıklarının feshe ilişkin görgüye dayalı bilgileri olmayıp davacının kendisine zorla istifa ettirildiğine ilişkin iddiasını kanıtlayamadığı anlaşılmakla davacının haklı nedene dayanmayan istifa suretiyle işten ayrıldığı kabul edilerek…” (9 Hukuk, 2019/3165 K.).
“… Davacı tanıklarının beyanları görgüye dayalı olmadığı gibi istifa dilekçesinin zorla imzalattırıldığının ispatı için yeterli değildir. Buna göre davacının istifa dilekçesi, taraf ve tanık beyanları ile tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirildiğinde; davacının iş sözleşmesini istifa etmek suretiyle feshettiği anlaşıldığından…” (22 Hukuk, 2020/9140 K.).
SONUÇ
İşverene istifa dilekçesini veren bir işçi; kıdem tazminatını, ihbar tazminatını, işsizlik maaşını kaybedeceği gibi işverene ihbar tazminatı ödemek zorunda da kalabilir. Ancak, iradesi dışında zorla ya da hileyle istifa dilekçesi imzalatılan işçinin tüm hakları yitirilmiş değildir.
Bu işçi dava açarsa; mahkeme istifa dilekçesini inceleyecek, tanık dinleyecek, bilirkişi incelemesi yaptıracak ve belki de bu istifa dilekçesini geçersiz sayacaktır. Ama ne olursa olsun, ileride büyük sorunlarla karşılaşmamak adına, istifa etme niyeti olmayan bir işçi asla istifa mektubuna imza atmamalıdır.
Buna rağmen zorla istifa dilekçesi imzalamışsanız; size tavsiyem bu imzanın ardından en kısa sürede notere giderek, istifanızın zorla alındığına dair bir ihtarnameyi işyerine göndermek ya da Cumhuriyet Savcılığa suç duyurusunda bulunmak olacaktır.
Bunları yapmamış olsanız bile, istifa dilekçenize rağmen haklarınızı mahkemeden talep edebilir ve şansınızı deneyebilirsiniz. Unutmayın; imzaladığınız istifa dilekçesi elbette aleyhinize olacaktır; fakat dünyanın sonu da olmayacaktır.
Zorla istifa dilekçesi ile ilgili sık sorulan sorular:
Zorla istifa dilekçesi imzalatılan işçi ne yapmalı?
Bu işçiye tavsiyem en kısa sürede notere giderek işverene ihtarname göndermesi yönünde olacaktır. Notere verecek maddi imkânı olmayan işçi, en azından hazırladığı ihtarnameyi iadeli taahhütlü olarak PTT kanalıyla da işverene gönderebilir.
İstifa imzalayan tazminat alabilir mi?
Normal şartlar altında, istifa eden işçi kıdem tazminatı hakkını yitirir. Fakat zorla istifa dilekçesi imzalatılan işçi dava açar ve mahkeme de bu istifa dilekçesinin zorla imzalattırıldığı kanaatine varırsa, işçi kıdem tazminatını alabilecektir.
İşçi istifa dilekçesini imzalamazsa ne olur?
Aslında bu durumda hiçbir şey olmaz; fakat uygulamada işverenler bazen işçiyi istifa dilekçesini imzalamaya zorlayabilir. İşçi imzalamazsa da hakları ödenmeyebilir ya da işçinin çıkışı verilmeyebilir. Bu durumda işçi kararını dikkatli vermelidir ve istifa dilekçesi imzalayacaksa da yazımda belirttiğim tedbirleri almayı ihmal etmemelidir.
İyi akşamlar 10 yıldır aynı iş yerinde çalışmaktayım işverene sözlü olarak 1 ağustos itibariyle işten çıkıcağımı bildirdim tamam dediler fakat istifa dilekçesi izmalamak zorundasın yoksa avukatlar devreye girer vede devamsızlıktan işten çıkış verilir dediler ne yapmam gerek yardımcı olursanız sevinirim
Selamün aleyküm Mustafa bey ben biyerde çalışıyordum müdür tarafından darp edildim sonrasında anlaşmalı ücretsiz izine ayrıldım 7 aydır aynı işten çıkış verip ödeme yapmıyorlar şimdi de ihtarname çıktım 6000 TL veriyorlar 1 2 ay için sizce bunu alıp yoluma mi bakmalıyız yoksa başka bı süreçlemi devam etmeyelim cevabınızı bekliyorum çok teşekkürler
Merhabalar yıllardır ben bir firmada çalışıyorum halende çalışmaktayım ama pandemi nedeniyle ücretsiz izne çıkarıldım isten atma yasağı olduğu için çıkaramıyor bizi bize Aralık 2020 de istifa dilekçesi imzalayın yoksa kısa calisma ödeneğinden faydalanamazsiniz denilerek zorla imzalamak zorunda bırakıldım isten cikarma yasağı bitincede bizim istifa dilekçesini devreye sokacaklar ve benim gibi 10 kişi daha var böyle kıdem ve ihbar tazminatı alabilirmiyim bide normalde 2016 dan beri çalışıyorum ama her sene farklı isimli şirketlerle gir çık yaptılar bı sene a bı b oldu ama hepsi birbirine bağlı ama yaklaşık 1.5 yıllık c firmasında gozukuyorum 2016 dan mi hesaplamam lazım yoksa son 1.5 yılmi teşekkür ler
İşverenle sorun yasamıstık 2020 yıllık gelırımı ıstedım bugun şırekete geldı yanına cagırdı işde aenın evraklar için geldım dedıysede ınnadırıcı degıl bana revızyon oldu denetımden sonra dıye belırsız surelı iş sozleşmesını tekrar imzalattı bubtek bannamı burda kaö kişi var dedım bununla bırlıkde masamda imzala burda dıyıp bır suru bodra daha bırsuru sey birleymı var varsa soyleyın daha önce cıkradıgınız arkadasıda boyle imzalatıp gondemıstınız varsa bı sıkın bıleyım dedım tersledın her işden cıkaracaklarını bunu yapıyorlar ve hep cıkıs verılenler iş yerınde nedense arabulucuyla işi halledıyorlar yok kabul etmezsenın mahkeme 10 surer gek kabul gıbı farkındayım çıkış verılecek ama ne ımzalattı bılmıyorum bılerek aceleye getırdı 3.5 yıldır calısıyorum amacları bellı ama kaybım ne olur tazmınat alamammı acaba 2 yıllıkda senelık ıznım duruyor ve imzaladıgıö evraklarda tarıh yoktu
Merhaba, sorunuzun cevabını siz aslında zaten vermişsiniz. İmzaladığınız evrakın içeriğini bilmeden buradan yorum yapamayız; fakat haksızlığa uğrarsanız hakkınızı hukuki yollarla arayabilirsiniz. Unutmayın ki; ne imzalamış olursanız olun, aksine mahkemeye inandırmanız her zaman mümkündür.
Merhaba Sayın okuyucu
Benim sorum 6 yıl çalıştığım şirkette yediğimiz yemekte fare çıkması üzerine direk onu gerekçe gostermeselerde onu bahane ederek hiç bir neden olmadan uzaklaştırma verdiler uzaklaştırma süresi dolmasına rağmen beni işe cagirmadilar bende bunu email olarak şirkete ilettim sonrasında insan kaynakları yönetimi beni arayarak dediklerimizi yazmanız dahilinde ihbar ve kıdem tazminatı vericem dedi bende psikolojik olarak bunalımda ve aile ihtiyacı olduğu için istemeyerek de olsa yazdım u Nalet firma kurumsal sözde
Merhaba. Sitede danışmanlık yapmaktayım. Site yönetimi başkanının yalan dolanları bitmek bilmiyor 5 çalışanız benden önce bayanı nedensiz çıkarttılar sonra ben ve diğer bir iş arkadaşımızı çıkartmak istiyorlar bayan davacı olduğu için birden çok açıkları var ve vergi kaçırmaktan tutun tehditlere varıncaya kadar herşey yaşanıyor. Ayrıca benim hiç bir kusurum problemim yoktu şeflik verdikleri kişinin uslubu bozuk olduğu için sorun vardı. Site yönetimi başkanı bahanelerle işten çıkartmaya yöneliyor 2 bahaneden biri de çalışan eksitmek bu yoktu zaten yeni bir kişi alınmıştı o kişide madde kullanımı satımı hakkında site sakini tarafından istenmemesine rağmen çalışıyor.. işten çıkışa dair imza atmamamdan dolayı bu sefer de tutanak hazırlayım önüme koyuyorlar kağıdı. Onuda imzalamadım açıklamadım. Şimdi bu iş yerinde yaşadığım sorunlar 559 gün artı ağustos ayının 30 günü eylülden de ay içi gün pirimim mevcut işsizlik ödeneğinden yararlanmak ve dava açmak istiyorum neler yapabilirim sizce..
Adem bey, yazımızda da açıkça anlatıldığı gibi hareket edin. Zorla bir evrak istemeyin, iş akdinizi fesh ederlerse dava yoluyla mahkemeye başvurursunuz gerekirse. İşsizlik ödeneği için sizin çıkmamanız, iş erenin sizi çıkarması gerekli.
Bayan is arkadaşıma msj yazıyorum diye istifa dilekçesi imzalattılar baskıyla tüm alacaklarımi elden aldım diye imza attırdilar ı ne yapmaliyim
Mrb 11 ay bir fabrikada işçi olarak calisiyordum 3 aylık hamileyim benimle birlikte işe başlayanlar yillik izne çıkarıldı ben ise aynı gün 10 ocak perşembe günü hamilelik nedeniyle güzellikle çık fabrikanın durumu belli değil küçülmeye gidebiliriz diyerek istifa dilekçesi imzalatildi ve ben o şokla istifa dilekcemi imzalamış bulundum ama istifa dilekcemde yazmış olduğum a harfleri 2 farklı şekilde(şoktan dolayı) dava açsam kazanabilir miyim?ya da ne yapabilirim?
Melike hanım, size buradan net cevap vermemiz zor. Yazımızı da değerlendirerek kararı sizin vermeniz gerekir.
1.5 aydır bir labaratuvar firmasında teslimatçı olarak çalışıyorum. İşe girerken; cezaları kendin ödeyeceksin, aracın tüm masrafları sana ait vs vs bir konu bilgilendirilmesi yapılmadı ve herhangi bir iş sözleşmesi imzalamadık. İşe girdikten 10 gün sonra araç çekilme muhabbeti oldu ve o anda bana bu bilgiler verildi. Bende, bunları bana baştan söyleseydiniz kabul etmezdim bu sizin eksikliğiniz ve hatanızdır diyerek kabul etmeyeceğimi dile getirdim patronumda o zaman senle çalışamayız dedi. Ben ihbar süremi hatırlattım bana 2şer saat iş arama hakkımın olmadığını, şimdi çık git sadece çalıştığın gün parasını al (ihbar süremi tamamlatmayıp, tazminatınıda vermiyor) diyip çıkmamı istiyor. Bana iş sözleşmesi imzalatmadı ve yükümlülükleri sonradan bildirip işten çıkartıyor bu şekilde. Benim ihbar tazminatı hakkım ve iş arama iznim yok mu?
1,5 ay önce whatsaap mesajıyla işten çıkarıldım daha sonra tüm haklarımı vereceği ve muhasebecinin istifa durumunda 15 gün sonra işsizlik maaşı bağlanıyor kandırmacasıyla istifa dilekçesi imzalatıldı. Şimdi sadaka gibi para ödüyor 5 ay sigortasoz çalıştırması, ay 5 hafta çekiyor 1 haftalık fazladan verdik deyip bir haftalık ödeme yapmaması da cabası… Kendisi kul hakkı yememekle çok övünür. İşsizlik maaşı alamadığımı da öğrendim ne yapabiliri
Merhaba. Arabulucu başvurusu yapmanız gerekir. Anlaşamazsanız dava açarak süreci devam ettirmeniz gerekir. Bir avukatla görüşmeniz de faydanıza olacaktır.
İyi aksamlar,işveren istifa mektubunu imzalatti imzalamayacagim dediğimde yüz karartıcı suçtan çıkışını veririz diye tehdit etti.cagri merkezi satis performas düşüklüğünden iş çıkışı verdi.nasil yol izlemeliydim
Merhaba. Öyle ya da böyle arabulucu başvurusu yaparak şansınızı denemeniz gerekir Ayşe hanım. Başka yapabileceğiniz bir şey yoktur.
Merhabalar ben askerlik nedeni ile 3 yıl çalıştığım iş yerinden ayrilmak zorunda kaldim iş veren bana hile ve zorluk ile istifa dilekçesi imzalattı işten ayrıldıktan 3 gün sonra askere gittim hakkin yok diyor bana ne yapabilirim
Slm ben patronumdan anlaşamadık o yüzden çıktım bana herhangibi bi imza ve ya istifa yazmadım 15 gün yıllık izin parası ve tazminat falan vermedi hakkın yok dedi bide ayrıca 2 yıl çalıştım bu 2 yılın son 9 ayı sigorta ödendi geri kalan aylar yapmadı bu olaylar ağustos ayında başıma geldi ben hukuken ne yapmam gerekir yardımcı olursanız çok sevinirim ?
Merhaba. Daha fazla beklemeden bir arabulucuya başvurmanız gerekir Abdulsamet bey. Sonrasında hukuki süreçle hakkınızı alabilirsiniz.
Slm. Öncelikle işçileri aydınlattığınız için bir işçi olarak teşekkür ederim. Çalışmakta olduğum işyerinde ahlak kurallarına aykırı olduğunu düşündüğüm durumlar söz konusu. Örnek birbirlerine ana avrat sövüyorlar. Müslümanlara ve şehitlerimize söven var. Adamın biri namaz kılıyo mescite gidince nefsim kabarıyo diyor. İşyerinde porno izlenler var. pkk yı ve barzaniyi savunan bile var. Ama bunları ıspatlamam çok zor. Sorum şu bu işyerinden nasıl kurtulabilirim insanın kişiliği bozulur burada.
Atahan bey,daha somut gerekçeler bulmanız gerekir. İşten kıdem tazminatı alarak nasıl ayrılabilineceğini açıkladığımız yazıya göz atabilirsiniz.