İşçi ikinci bir işte çalışabilir mi?

Günümüz ekonomik koşullarında işçilerin ikinci bir işte çalışmaları yaygınlaşmış durumdadır. Özellikle asgari ücretin seviyesi göze alındığında, ihtiyaçların karşılanması için başka bir işte çalışılması bazen bir zaruret haline gelmektedir. Peki ama işçi ikinci işte çalışabilir mi?

İş Kanununda ek iş yapmak

Böyle bir soruyla karşılaşan bir insan kaynakları uzmanının bakması gereken ilk yer İş Kanunudur. İkinci işte çalışmayla ilgili bir yasak olup olmadığına bakılmalıdır.

İş Kanununda, işçinin ikinci bir iş yapıp yapmaması konusunda herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu, ikinci bir işte çalışma konusunda takdirin işveren ile işçiye bırakıldığını gösterir.

İş Sözleşmesine dikkat!

İş Kanununda buna ilişkin bir hüküm olmadığına göre belirleyici olan iş sözleşmesi olacaktır. İş sözleşmesinde ikinci işte çalışma yasağı yoksa ya da buna izin verilmişse işçi ikinci bir işte çalışabilir. İş sözleşmesinde başka bir işte çalışma peşinen yasaklanmışsa işçi ikinci bir işte çalışamaz.

Toplu iş sözleşmesinde hüküm var mı?

İş sözleşmesi dışında toplu iş sözleşmesinde de bu konuya ilişkin hükümler yer alabilir. İşyerinde mevcut bir TİS varsa ve bu konuda hüküm ihtiva ediyorsa, o zaman TİS hükümlerine göre bir sonuca varmak doğru olacaktır.

İkinci işte çalışmanın şartları

Sözleşmede yasak yok ya da sözleşmede onay var diye istenen her işte çalışılabilir mi? Elbette hayır. İşçinin ilk işinde verimini düşürecek, iş sağlığı ve güvenliği açısından risk doğurabilecek işlerde ikinci iş olarak çalışılamaz. Bu şartlar şu şekilde sıralanabilir. (Bu liste elbette genişletilebilir)

• İşçinin ikinci işteki çalışma süresiyle birlikte günlük çalışma süresi 11 saati aşıyorsa,
• İşçi hafta tatilinde çalışıyorsa,
• İşçinin diğer işvereni, mevcut işiyle direkt olarak rekabet halindeyse
• İşçinin bir yıllık fazla çalışma süresi toplamda 270 saati aşıyorsa,
• İşçinin yıllık izin yapamaması sonucu dinlenememesi halinde,

Özetle işçinin ikinci çalışması asıl işini olumsuz etkiliyorsa ya da bu ikinci çalışma yüzünden İş Kanununun açık hükümlerine aykırılıklar meydana geliyorsa, bu durumu tespit eden işveren işçisinin iş akdini, tespit ettiğinden itibaren 6 iş günü içinde haklı nedenle derhal feshedebilir.

Kamu işçisi ikinci bir işte çalışabilir mi?

Böyle bir soru sorulmasının nedeni çoğu zaman, kamu işçileri ile özel sektör işçilerinin farklı kurallara tabi olduğunun zannedilmesidir. Oysa bunların ikisi de İş Kanunu hükümlerine tabidir.

Böyle olunca kamu işçisi bakımından da sorunun cevabını belirleyen husus, bu işçinin iş sözleşmesinde ya da işyerindeki toplu iş sözleşmesindeki hükümlerdir. Kamu işçisinin ikinci bir işte çalışmasına dair bu metinlerde hangi hükümlerinin yazılı olduğu, yukarıda açıklanan koşullar çerçevesinde sorunun cevabını belirleyecektir.

İşçinin ek iş yapması

İşçi başka bir işte çalışmaktan öte bizzat kendi işinin yapmak da isteyebilir. Bu durumda da yukarıdaki kurallar aynen geçerli olacaktır. Yani İş Kanunu bakımından işçinin başka bir işyerinde çalışmaya başlaması ya da kendi işini kurması aynı şartlara tabidir.

Başka işte çalışma ile ilgili Yargıtay kararları

Yargıtay’ın aşağıdaki kararları, uygulamada yüksek mahkemenin nasıl karar verebileceğine işaret etmesi bakımından önemlidir:

“… Somut olayda her iki fesih ihbarnamesinde davacının aynı zamanda başka bir işyerinde de çalışması fesih gerekçesi olarak gösterilmiştir. Taraflar arasında imzalanan iş sözleşmesinin 15. maddesinde işverenin yazılı izni olmadan iş saati içinde ve dışında başka işyerinde çalışamayacağı hükmü yer almaktadır. Dosyaya sunulan Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtlarına göre de davacının 01.04.2011 den itibaren ve fesihten sonrada devam eder şekilde başka bir işyerinden her ay beş gün hizmet bildiriminin bulunduğu, davacı tarafından da bu durum davalının haberi olduğu yönündeki savunmasıyla kabul edildiği anlaşılmaktadır. Dosya kapsamında davalı işverenin davacının başka işyerinde de çalışmasına onay verdiğine dair yazılı bir izin olmadığı gibi davacı tarafından işverence izin verildiğine dair bir delil ibraz edilmediğinden bu yönü ile feshin haklı nedene dayandığı anlaşıldığından davanın reddine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde davanın kabulüne karar verilmesi bozma nedenidir…” (22 Hukuk, 2014/19847 E. ve 2014/25674 K.)

“… Taraflar arasında yapılan iş sözleşmesine göre başka işyerinde çalışmak yasak olduğu gibi davacının ek gelir için davalı işyerindeki mesai saatleri dışında başka işyerinde çalışmak için davalıdan izin almadığı ve hizmet döküm cetveline göre başka bir işyerinde çalışmaya başladığı ve burada iş kazası geçirerek yaralandığı anlaşılmıştır. Her ne kadar davacı tarafça ek gelir amaçlı başka işe başlandığı ileri sürülse de bu iddia soyut nitelikte olup davacının davalı nezdindeki iş sözleşmesini fiili olarak başka işyerinde işe başlamak sureti ile feshettiği kabul edilip buna göre davacının kıdem ve ihbar tazminatı taleplerinin reddi gerekirken Mahkemece hatalı değerlendirme ile taleplerin kabulü bozmayı gerektirmiştir…” (9 Hukuk, 2014/36351 E. ve 2016/7515 K.)

SONUÇ

İşçi ikinci işte çalışabilir mi? Bu sorunun, herkes için geçerli tek bir cevabı yoktur. Aşağıdaki senaryolara göre cevap da değişecektir:

• İş sözleşmesinde ya da toplu iş sözleşmesinde yasaklanmamışsa, işçi ikinci bir işte çalışabilir.
• İşçinin ikinci çalışması asıl işini olumsuz etkilememelidir ve ikinci çalışma nedeniyle İş Kanununun kesin hükümleri ihlal edilmemelidir.
• İşçinin ikinci çalışması ilk işini olumsuz etkilerse ya da İş Kanununa aykırılıklar meydana getirirse işveren, işçisinin sözleşmesini buna dayanarak haklı nedenle derhal feshedebilir.

Özellikle iş sözleşmesinde, işçinin ikinci bir işte çalışmasının ne yasaklandığı ne de buna açıkça izin verildiği hallerde; işçilere tavsiyem, ikinci bir işte çalışmaya başlamadan önce işverenlerinden yazılı izin almaları yönünde olacaktır. Böyle bir izin, ileride yaşamaları muhtemel sorunların da önüne geçecektir.

Ayrıca işçinin birden fazla işyerinde aynı anda işçi olarak çalışması durumunda her işyerinde ayrı ayrı sigortalanması şarttır. Örneğin ikinci işveren, ilk işyerinde zaten sigortasının yapıldığından yola çıkarak işçiye sigorta yaptırmamak gibi bir hata yapmamalıdır. Bunun SGK açısından büyük idari para cezası yaptırımları bulunmaktadır: mustafabaysal.com/ayni-anda-iki-farkli-isyerinde-calisma

İşçinin işyeri açıp açamayacağını incelediğimiz şu yazımıza da göz atmak isteyebilirsiniz: mustafabaysal.com/isci-isyeri-acabalir-mi