Düzensiz çalışma saatleri, işçi için fesih gerekçesi midir?

Düzensiz çalışma saatleri

İşçinin günlük çalışma süresinin sık sık değişmesinin, işçinin düzensiz çalıştığını gösterdiğini söyleyebiliriz. İşinin gereği olarak ya da işverenin talebi üzerine işçinin günlük çalışma süresi değişebileceği gibi, hafta tatili günleri de değişebilir. Buna benzer bir düzensizlikten yorulan işçi, iş akdini haklı nedenle feshederek kıdem tazminatını talep edebilir mi?

Çalışma sürelerine ilişkin genel kurallar

Bu konuda fikir beyan etmeden önce, İş Kanununun çalışma süreleriyle alakalı getirmiş olduğu genel kuralları bilmekte fayda var. Zaten, düzensiz çalışmanın haklı fesih gerekçesi olup olmadığını anlamamız için; fiili çalışma koşullarını bu genel hükümlerle karşılaştırmamız gerekir.

İşçinin günlük çalışabileceği azami süre İş Kanunu tarafından belirlenmiştir. Buna göre işçi 24 saatlik zaman diliminde en çok 11 saat çalıştırılabilir. Ara dinlenmeleri düşüldükten sonra bulunan bu süre kesindir ve işçinin günde 11 saatten çok çalıştırılması hiçbir şekilde yasal değildir.

İkinci kuralımız ise, işçiye haftada en az bir gün ve kesintisiz 24 saat olmak üzere hafta tatili verilmesi gerektiğidir. Bu günün illa pazar günü olması gerekmez, önemli olan işçinin hafta tatilinden önceki iş günlerinde fiilen çalışmış olması ya da çalışılmış gibi kabul edilmesidir.

Üçüncü ana kural ise, bazı işçilerin gece döneminde 7,5 saatten çok çalıştırılamaması üzerinedir. Turizm sektörü, sağlık hizmetleri sektörü ve özel güvenlik işleri hariç olmak üzere hiçbir işçi gece 7,5 saatin üzerinde çalıştırılamaz.

O halde, düzensiz çalıştığını iddia eden işçi; öncelikle fiili çalışma durumunu bu kurallarla kıyaslamalı ve bunlara aykırılık olması halinde iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebileceğini bilmelidir. Peki ama işçinin düzensiz çalışma günleri ve saatleri, bu kuralları ihlal etmiyorsa ne olacaktır?

Düzensiz çalışma nedir?

Önce düzensiz çalışmadan ne anlaşılması gerektiğine bakalım. İşçi örneğin bir gün 08:00-16:00, bir başka gün 15:00-23:00 saatleri arasında çalışıyor, bir hafta sonra çalışma saatleri geceye alınıyor ya da ay sonunda 20:00-04:00 sarasında gelmesi isteniyorsa bu işçinin düzensiz çalıştırıldığı söylenebilir. Ya da işçi bir hafta 4 gün çalışıp 3 gün dinleniyorken sonraki hafta 5 gün çalışıp 2 gün dinleniyorsa ve bu değişimler rastgele yapılıyorsa, bu işçinin de düzensiz çalıştığını söyleyebiliriz.

Düzensiz çalışma saatleri, genel kuralları ihlal etmiyorsa!

Yukarıda bahsettiğim gibi; işçinin düzensiz olarak nitelendirdiği çalışma biçimi, aynı zamanda genel kurallara aykırıysa işçi başka bir şeye ihtiyaç duymadan, genel kurallara aykırılık nedeniyle işten ayrılabilir ve kıdem tazminatını talep edebilir.

Ancak; burada asıl sıkıntı, işçinin bu düzensiz çalışma saatlerinin genel kuralları ihlal etmemesi durumunda ortaya çıkacaktır. Bu durumda işçi, sadece çalışma saatleri ve günleri düzensiz diye işten ayrılma hakkına sahip midir? Bunun cevabı için öncelikle iş sözleşmesine bakılması şarttır.

İş sözleşmesinde çalışma saatleri ve günleri yer alıyor mu?

İşçinin hangi saatler arasında ve haftanın kaç günü çalışacağı açık biçimde iş sözleşmesinde yer almışsa, sonuca varmamız kolay olacaktır. Çünkü fiili çalışma düzeni, iş sözleşmesinde yazılı olandan farklı olan işçi kolaylıkla haklı nedenle iş sözleşmesini feshedebilecek ve kıdem tazminatı almaya hak kazanacaktır. İş sözleşmesinde çalışma saatlerine ilişkin hüküm yoksa ya da iş sözleşmesi düzenlenmemişse neye bakılması gerekir?

İş sözleşmesinde çalışma sistemi belirlenmemişse!

Dananın kuyruğunun koptuğu yer burasıdır. Öyle ki; işçi düzensiz çalışmaktadır ancak;

• Yaptığı bu düzensiz çalışmalardaki çalışma süreleri ve hafta tatili uygulamaları genel kuralları çiğnememektedir.
• İşçinin iş sözleşmesinde çalışma saatleri ve günleri açık biçimde belirlenmemiştir.

Bu durumda ne olacaktır? İşveren her talep ettiğinde işçi çalışma sistemini değiştirecek midir? Düzensiz çalışmanın sürekli devam etmesi normal midir? Bu konuda kesin bir kanaat belirtmek yanlış olur. Çünkü düzensiz çalışmanın niteliği de önemlidir. Düzensiz çalışma işyeri geneli için mi geçerli? İşçiye özel yapılan bir ayrımcı uygulama mı? İşin gereği, düzensiz çalışma kabul edilebilir mi? Bütün bu sorulara göre, cevap değişecektir. Fakat nihai kanaatim, düzensiz çalıştırılan işçinin bu durumda işten ayrılması halinde, olası bir davayı kazanma ya da kaybetme ihtimalinin birbirine yakın olduğu yönündedir.

SONUÇ

Yukarıda ayrıntılı olarak anlattığım hususları sonuç kısmında tekrar etmeme gerek yok. Düzensiz çalıştığını iddia eden işçi; önce fiili çalışma şeklinin İş Kanununun genel kurallarına aykırı olup olmadığını kontrol etmeli, sonra iş sözleşmesini incelemelidir.

Fiili çalışma saatlerinin genel kurallara aykırı olmaması ve iş  sözleşmesinde çalışma saatlerine ilişkin hükümler bulunmaması halinde, işçinin bu düzensiz çalışmasının haklı fesih gerekçesi olduğunu ya da olmadığını net olarak kimsenin söylemesi mümkün değildir. Yazıda belirtilen ölçütlere göre değerlendirilme yapılması uygun olacaktır.