Aday memur hakları

Devlet memurluğuna atanan bir kimse öncelikle aday memur olur ve belirli şartları sağlaması halinde asli memurluğa atanır. Aday memurluk memurun bazı haklarının kısıtlandığı bir dönem olmakla beraber, kendi içinde özel hükümlere de tabidir. Peki, ama aday memur hakları ve görevleri nelerdir? Aday memurluk ne kadar sürer?

Aday memur kimdir?

Aday memur tanımı 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda açıkça yapılmamış olsa da hakkındaki hükümlerden yola çıkarak, aday memur kısaca şöyle tanımlanabilir:

“Kurumuna memur olarak atanmakla birlikte; bir yıldan az iki yıldan çok olmamak üzere adaylık süresine tabi olan ve bu süre içinde başka kurumlara nakli yapılamayan memurdur.”.

Aday memurun yetiştirilmesi

Aday memurluk, niteliği itibariyle kişinin memuriyeti önce tanıdığı ve sonrasında ise memuriyeti yürütmek için gerekli donanımı kazandığı bir vetiredir. Böyle olunca, aday memur birtakım eğitimlere tabi tutulur.

Bu eğitim temel eğitim ve hazırlayıcı eğitim olarak iki aşamalı gerçekleştirilir. Bu eğitimlerin usulü ve içeriği ile ilgili genel bilgi Aday Memurların Yetiştirilmelerine Dair Genel Yönetmelik’ten alınabilir.

Aday memurun başarısız olması

Aday memurun asil memurluğa atanması için başarılı olması gerekir. Aday memurun başarısız olması da pekâlâ muhtemel olup bu durum iki şekilde ortaya çıkabilir:

• Adaylık sırasında
• Adaylık süresi sonunda

Öncelikle adaylık süresi içindeyken temel eğitimde ya da hazırlayıcı eğitimde başarısız olan aday memurun ilişkisi kesilir. Ayrıca göreve devamsızlık yapan ya da hal ve hareketleri memurlukla bağdaşmayan aday memurların ilişikleri de kesilir. Bunlar için aday memurun disiplin amirinin teklifi ve atamaya yetkili amirin onayı gerekir.

Adayken aylıktan kesme veya kademe ilerlemesinin durdurulması cezası alan aday memurların da gerek adaylık sırasında ve gerekse adaylık süresi sonunda ilişiklerinin kesilmesi mümkündür.

Yukarıda belirtilen nedenlerle ilişkisi kesilen aday memurlar, üç yıl süreyle yeniden devlet memuru olarak atanamaz.

Aday memurun hakları neler?

Aslında bu sorunun tersten sorulması daha doğru olacaktır: Aday memurun hangi hakları yok? Çünkü bir aday memur kural olarak, asil memurun sahip olduğu tüm haklara sahiptir. Ancak istisnai olarak birtakım hakların kullanılamaması mümkün olabilir.

Aday memur hangi haklardan yararlanamaz?

Yukarıda belirttiğim gibi, aday memurun yararlanamayacağı haklar çok sınırlıdır:

• Aday memur yıllık izin kullanamaz (İstisnası var)
• Aday memur hakkında, asaleti tasdik olunana kadar, kademe ilerlemesi uygulanmaz
• Aday memur başka kuruma nakledilemez (İstisnası var)

Aday memurun yıllık izin hakkı

Aday memurun yıllık izin hakkı 657 sayılı Kanun’da doğrudan yasaklanmamıştır. Ancak devlet memurlarının yıllık izin kullanabilmesi için en az bir yıllık kıdeme sahip olmalarının gerekmesi nedeniyle, göreve yeni başlayan bir devlet memurunun adayken izin kullanması mümkün olmaz.

Yine de istisnai olarak, aday memur da yıllık izin kullanabilir. 154 seri numaralı Devlet Memurları Genel Tebliği’nde “Yıllık izin sürelerinin hesabında, hangi statüde olursa olsun kamu kurum ve kuruluşlarında geçen hizmet süreleri ile kamu kurum ve kuruluşlarında geçmese dahi Devlet memurlarının kazanılmış hak aylıklarında değerlendirilen hizmet sürelerinin dikkate alınması” gerektiği ifade edilmiştir.

Haliyle, bir aday memur henüz bir yılını doldurmamış olsa bile, eğer yukarıda ifade edilen şekilde bir hizmet süresine sahipse ve böylece hizmet süresi bir yılı aşıyorsa, aday memurluğunun ilk gününde bile yıllık izin kullanması mümkün olacaktır.

Aday memurun kademe ilerlemesi

Aday memurun kademe ilerlemesinin adaylığı sırasında yapılmayacağı Devler Memurları Kanunu’nun 158’nci maddesinde açıkça ifade edilmiş olsa da hemen akabinde 159’uncu maddede, adaylık sonrası kademe ilerlemesinin yapılacağı belirtilmiştir.

Buna göre; adaylık süresi sonunda 657 sayılı Kanun hükümlerine göre asıl memurluğa atananların adaylıkta geçirdikleri süreler, kademe ilerlemelerinde ve derece yükselmelerinde değerlendirilecektir.

Aday memurun kurumlar arası nakli

Aday memurun, adaylık süresince başka kuruma nakli yapılamaz. Bu kural 657 sayılı Kanun’un 54’üncü maddesinde çok net şekilde ifade edilmiş olsa da bunun bir istisnası vardır.

Mülga Devlet Personel Başkanlığı’nın 2011/2555 sayılı görüşüne göre; buradaki naklen atama kısıtlaması sınavsız atamalar için geçerlidir. Eğer aday memur merkezi sınav sonucu örneğin KPSS ile B grubu kadroya yerleşmişse ya da A grubu kadroya atanmışsa, artık bu aday memurun atandığı kadrolara naklen gönderilmesi mümkündür.

SONUÇ

Aday memurların hakları neler? Bu sorunun cevabını vermek için 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nu buraya eklemem gerekir.

Sorulması gereken soru şudur: Aday memur hangi haklardan yararlanamaz? Bu sorunun cevabı ise çok basittir:

• Adayken başka kuruma naklen atanamaz (KPSS ile kazandığı bir kadro ise atanır).
• Adayken hakkında kademe ilerlemesi uygulanmaz (Adaylık sonunda uygulanır).

Haliyle denilebilir ki; aday memur, asil memurun sahip olduğu BÜTÜN haklara sahip olup bunun TEK istisnası, başka kuruma naklen atanmaktan mahrum olmasıdır.

Aday memurun yıllık izin kullanma hakkının bile bazı durumlarda mevcut olduğunu ve bunun nedenini yazımda zaten izah etmiştim.

Aday memur hakları konusunda sık sorulan sorular: