İş Kanununda ara dinlenmesi

Ara dinlenmesi ya da uygulamada daha çok bilinen adıyla mola, işçilerin çalışma aralarında dinlenebildiği sürelerdir. Ara dinlenmesinin önemi hem işçinin dinlenmesine imkan vermesinden hem de onu daha verimli hale getirmesinden ileri gelir. O halde ara dinlenmesi nedir? Ara dinlenme süreleri ne kadardır?

İş Kanununda dinlenme kavramı

İşverene karşı iş görme borcunu yerine getiren işçinin dinlenmeden çalışması mümkün değildir. İş Kanunu bu dinlenmeleri sistematik hale getirmiş ve üç tür dinlenme ön görmüştür.

• Günlük dinlenme
• Haftalık Dinlenme
• Yıllık dinlenme

Yukarıda bahsettiğim dinlenme dönemleri dışında bayramlarda ya da genel tatil günlerinde dinlenme imkanı da olmakla beraber dileyen işçilere bu günlerde de çalışabilmektedir. Oysa İş Kanunu ara dinlenmesini, haftalık dinlenmeyi ve yıllık dinlenmeyi işçi için vazgeçilemez kabul etmiştir.

Ara dinlenmesi süreleri

Ara dinlenmesi işçiye gün içerisinde verilen bir mola süresi olup “en az” verilebileceği süreler aşağıda belirtilmiştir:

• 4 saat ve daha kısa süren işlerde 15 dakika
• 4 saatten çok ve 7,5 saate kadar (yedi buçuk saat dahildir) süren işlerde yarım saat
• 7,5 saatten çok süren işlerde 1 saat

Bu süreler haliyle daha çok verilebilir; fakat daha az kullandırılamaz. Ayrıca ara dinlenmesi süresini uzatmanın da bir sınırı vardır ki, bunu şu yazımızda açıklamıştık: mustafabaysal.com/iscinin-mola-suresi-en-cok-kac-saat-olabilir

İşçinin molası bölünemez

Ara dinlenme süreleri bölünemez. Yani aralıksız verilmek zorundadır. Ancak işçinin de rızası mevcutsa, işin niteliği de gerektiriyorsa aralı olarak / bölünerek kullandırılabilir.

İki ifade birbiriyle çelişiyor gibi görünse de burada ifade edilmek istenen, işçinin ara dinlenmesinin öncelikli olarak bölünmeden kullandırılması gerektiği ve bölünecekse de bunun ancak işin niteliği gereği olmak zorunda olduğudur.

İşçi molası hangi saatlerde kullandırılır?

Ara dinlenmeleri bütün işçilere aynı anda kullandırılmak zorunda değildir. Değişik saatlerde farklı işçilere kullandırılabilir.

Buna göre; işçinin ara dinlenmesi için belirlenmiş özel bir saat aralığı olmadığı gibi, işveren aynı işyerinde çalışan işçilerini farklı saatlerde de molaya çıkarabilir. Özellikle tüm işçilerin aynı anda işi bırakmasının mümkün olmadığı işyerlerinde olması gereken de budur.

Ara dinlenmesi çalışma süresinden sayılır mı?

Ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz. Bunu şöyle bir örnekle açıklayabiliriz. İşçi sabah 08:00’de iş başı yaptı. Öğleden sonra 16:00’da çıktı. Bu işçi 8 saat mi çalıştı?

Eğer işçi çalıştığı bu saatler içinde yarım saat da ara dinlenmesi kullanmışsa o halde artık 7,5 (yedibuçuk) saat çalışmış kabul edilecektir. İşçinin günlük çalışma süresinin bu şekilde yanlış olarak 8 saat zannedilmesinin, işçinin saatlik ücretinin yanlış hesaplanmasına yol açtığını daha önce yazmıştık: mustafabaysal.com/iscinin-bir-saatlik-ucreti-nasil-hesaplanir

Uzun ara dinlenmesi verilmesi

İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliğinin 3’üncü maddesinde göre; ara dinlenmeleri, iklim, mevsim vb. nedenlerle işin niteliği göz önüne alınarak, 24 saat içinde kesintisiz 12 saat dinlenme süresi dikkate alınmak suretiyle düzenlenir. Bu ne anlama gelmektedir?

İşçi ne iş yapıyor olursa olsun bir vardiyadan çıkıp diğerine başlamadan önce en az 12 saat dinlenmesi gerekir. Buna göre de bu işçiye ara dinlenmesini verirken işçinin ikinci vardiyasına 12 saatten az kala verilmesine dikkat edilmesi gerekir.

Örneğin işçinin çalışma sistemi şu şekilde belirlenemez: 08:00-13:00 çalışma, 12:00-18:00 mola ve 18:00-21:00 çalışma. Bu sistemdeki sıkıntı; işçinin gün içindeki mesai bitiş saati ile bir sonraki gün işe başlama saati arasındaki sürenin 12 saatin altında olmasıdır.

Yine Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 9’uncu maddesinde; posta değişiminde işçilerin sürekli olarak en az 11 saat dinlendirilmeden çalıştırılamayacağı ifade edildiğinden, bu işçilerin ara dinlenmelerinin de bu hükme uygun şekilde belirlenmesi icap eder.

Molaların birleştirilmesi

Ara dinlenmeleri birleştirerek ve toplu olarak kullanılamaz. Günlük verilmesi esastır. İşçinin ara dinlenme kullanmayıp da bu süreleri birleştirip örneğin bir gün işe gelmemesi ya da işi erken terk etmesi yasal değildir.

Ara dinlenmesi zorunlu mu?

Ara dinlenmesi kullanmayıp yerine çalışmak mümkün değildir. Yani ara dinlenmesi mutlak bir hak olup işçinin rızası olsa ve ücreti verilse bile işçi ara dinlenmesinde çalıştırılamaz: mustafabaysal.com/ara-dinlenmesi-zorunlu-mu

Ara dinlenmesi ücreti

Ara dinlenmesi işçinin çalışma süresine dahil değildir ve bu süre için işverenin ücret ödemesi gerekmez. Ancak işçiye ara dinlenmesi yani mola kullandırılmamışsa, bu defa bu süreye ait normal ücretin ödenmesi elbette gerekir.

24 saat çalışılan işyerinde ara dinlenmesi

İşçinin 24 saat kesintisiz çalışması mümkün olmasa da bazı işçilerin bu sistemle çalıştığını biliyoruz. Yargıtay’a göre 24 saat çalışılan işyerlerinde; işçinin uyuma imkanı olması halinde mola süresinin 10 saat olduğunun ve uyuma imkanı yoksa 4 saat kabul edilmesi gerekmektedir:

“… Yargıtay Hukuk Genel Kurulunca da benimsenen Dairemizin yerleşik uygulamasına göre, ilke olarak, 24 saatlik çalışma esasında işçi uyku ihtiyacını gideriyor ise 10 saat, işçinin uyku ihtiyacını gideremediği 24 saat esaslı çalışmada ise yemek ve sair ihtiyaçları nedeniyle 4 saat ara dinlenme yaptığı kabul edilmelidir…” (9 Hukuk, 2017/8302 E. ve 2018/13784 K.)

SONUÇ

Ara dinlenmesi ya da mola, işçilerin vazgeçilmez haklarındandır. Bunun anlamı; İş Kanunundaki bazı hakların aksine, ara dinlenme hakkından işçinin hiçbir şekilde vazgeçemeyeceği ve işçiye molasının mutlaka kullandırılması gerektiğidir.

İşçinin günlük çalışma süresine göre belirlenen ara dinlenmeleri ile ilgili detaylı bilgiyi yazımızın ilgili bölümlerinden edinebilirsiniz.