Memur olan işçi kıdem tazminatı alabilir mi?

İşçi olarak çalışmakta olan bir kimse memur olabilir ve böyle bir durumda şu önemli sorunun cevabının aranması kaçınılmazdır: Memur olan işçi kıdem tazminatı alabilir mi?

Kıdem tazminatının önemi

Okuyucular tarafından çok sorulan konuların başında kıdem tazminatı geliyor. Bunun nedeni, yıllarca verilen emeğin karşılığı olarak görülen bu tazminatın işçiler için çok önem arz etmesi olsa gerek.

Çoğu zaman gelen sorulardan anlıyorum ki; işçiler kanunen alamayacaklarını bilseler bile yine de kıdem tazminatı almanın yollarını aramaktan geri durmuyorlar. Bu konuda haksız olduklarını söylemek de mümkün değil. Toplamda büyük miktarlar tutan bu tazminatı almak istemesi, her işçinin en doğal hakkı olsa gerek.

Kıdem tazminatı nedir?

Yazının cevabıyla ilgilenmeden önce kıdem tazminatının ne olduğuna bir bakmakta fayda var. Kıdem tazminatı, bir işyerinde en az 1 yıldır çalışan işçinin işten ayrılması durumunda ve işten ayrılış biçiminin de kıdem tazminatı almaya hak kazanacak şekilde sona ermesi halinde alabileceği bir tazminat türüdür.

Kıdem tazminatı alma şartları ile ilgili daha önce birçok yazı yayımlamıştım: https://mustafabaysal.com/kidem-tazminati-alma-sartlari/

Ancak şu kadarını söylemeliyim ki; normal şartlar altında kendi isteğiyle işten ayrılan bir işçi, kıdem tazminatı alamamaktadır. Ancak bunun da istisnaları vardır.

İstifa eden işçi de kıdem tazminatı alabilir

İstifa etmekten kastedilen, işçinin herhangi bir haklı gerekçesi yokken işten ayrılmasıdır. İş Kanunu böyle bir durumda işçinin kıdem tazminatı hakkını kaybettiğine hükmetmektedir.

Ama aşağıda belirtilen 3 durumdan birinin mevcudiyeti halinde işçi istifa etse bile kıdem tazminatı almaya hak kazanacaktır.

• İşçinin muvazzaf askerlik görevinden dolayı istifa etmesi (https://mustafabaysal.com/askerlik-nedeniyle-isten-ayrilma-dilekcesi-ornegi/)
• Kadın işçinin, evlendikten sonraki 1 yıl içinde istifa etmesi (https://mustafabaysal.com/evlilik-nedeni-ile-kidem-tazminati-nasil-alinir/)
• İlk sigorta giriş tarihi 08/09/1999 tarihinden önce olan ve sigorta prim gün sayısı toplamı 3600 gün olan işçinin istifa etmesi (https://mustafabaysal.com/sgkdan-alinacak-kidem-tazminati-yazisi/)

Memur olmak için istifa hangi kapsamdadır?

İş Kanunu bakımından memur olmak için ya da keyfiyetten veya canı sıkıldığı için işten ayrılmak arasında fark bulunmamaktadır.

Bunların tamamı, işçinin kendi isteğiyle işten ayrılması olarak değerlendirilmektedir. O halde memur olmak için istifa edilmesi, İş Kanunu bakımından bir anlam ifade etmemektedir.

Memur olan işçi ihbar tazminatı ödeyebilir

Memuriyet kazandığı için işten ayrılmaya karar veren işçinin katlanması gereken bir takım maddi ve manevi maliyetler bulunmaktadır. Örneğin bu işçi, ihbar sürelerine de dikkat etmek ve kıdemin göre belirlenen süre öncesinden işverenine bildirim yapmak durumundadır. Bu bildirimi yapmazsa ihbar tazminatı ödemek zorunda bile kalabilir.

Bkz: https://mustafabaysal.com/ihbar-sureleri-kac-haftadir/

Aynı şekilde kıdem tazminatı da memur olan bir işçinin katlanması gereken maddi maliyetler arasındadır. Yukarıda belirttiğim 3 durumdan birine uymayan bir işçi, memur olmak için istifa ettiğinde kıdem tazminatının yanmasını kabullenmek zorundadır.

İşçilikten memuriyete ZORLA geçen kıdem tazminatı alır

Buraya kadar, çok açık şekilde “işçi iken memuriyete geçen kimsenin kıdem tazminatı alamayacağını” ifade ettiğim biliyorum.

Ancak bu genel kuralın, görülme ihtimali çok çok düşük bile olsa, bir istisnası vardır. Bu istisna şöyle ifade edilebilir:

Kamuda işçi olarak çalışmakta iken, kendi iradesi dışında, örneğin yasal bir zorunluluk olarak memuriyete geçmek zorunda kalan işçilere kıdem tazminatı ödenir.

İşçiyken memur olanın kıdem tazminatına dair Yargıtay kararları

İşçiyken memuriyete geçen kimsenin kıdem tazminatı hak etmeyeceğine dair Yargıtay kararları aşağıdadır:

“… Somut uyuşmazlıkta davacı işçinin davalı işyerinde mevsimlik işçi olarak çalışırken 1992 yılında açılan memuriyet sınavına katılıp kazanarak memuriyete geçtiği, çalışmanın işçilik kısmının bu şekilde sona erdiği, ancak memuriyete geçişin kıdem tazminatı açısından haklı neden olmadığı, kaldı ki fesih tarihi ile dava tarihi arasında 10 yıldan fazla bir sürenin geçtiği ve davalı vekilinin süresinde zamanaşımı def’inde bulunduğu sonuç olarak iş akdinin 1992 yılında işçi tarafından haklı neden olmadan sonlandırıldığı anlaşılmakla şartları bulunmayan kıdem tazminatı talebinin reddi yerine kabulü hatalıdır…” (9 Hukuk, 2020/5614).

“… Dairemizin “davacının memur olarak çalıştığı sırada davalı bakanlıkta çalışmak üzere iş başvurusunda bulunduğu ve işe kabulü üzerine istifa ederek memuriyet görevinden ayrıldığı, istifa ile sona eren memuriyet dönemi için kıdem tazminatına hak kazanılmasının söz konusu olmayacağı, mahkemece kıdem tazminatı farkı isteğinin reddi yerine yazılı şekilde kabulüne dair karar verilmesinin hatalı olduğu” gerekçesi ile verdiği bozma kararı usul ve yasaya uygun olup direnmenin yerinde olmadığı anlaşıldığından…” (9 Hukuk, 2014/10616 K.).

İşçi iken kendi iradesi dışında memuriyete geçen kimselere kıdem tazminatı ödeneceğine dair bir Yargıtay kararında şöyle denilmektedir:

“… Dosya kapsamına göre; davacının iddiası doğrultusunda geçişin zorunlu tutulup tutulmadığı, davacının girdiğini belirttiği sınava girmeseydi bile önceki işinde çalışmaya devam edebilip edemeyeceği, davacının memuriyet kadrosuna geçiş yapmasının ardından işçi olarak çalıştığı konumda çalışmaya devam eden kişiler olup olmadığı hakkında araştırma yapılmalı, buna göre özellikle davalı kurumdan davacının girdiğini belirttiği sınav prosedürüne ilişkin kayıtların getirtilerek ilgili dönemde geçerli kurum mevzuatına göre değerlendirilmeli, bu kapsamda tarafların ileri süreceği deliller toplanılarak ve gerekirse tanıklar dinlenilerek değerlendirme yapılmalı; geçişin zorunlu tutulduğuna, sınava girmese idi davacının işini kaybedeceğine kanaat getirilmesi halinde kıdem tazminatı isteminin kabulüne, karar gerekçesinde belirtildiği gibi geçişin davacının iradesi ve tercihi ile olduğunun anlaşılması halinde ise yazılı şekilde reddine karar verilmelidir..” (22 Hukuk, 2017/24986 K.).

SONUÇ

İşçi için önem arz eden kıdem tazminatı, normal şartlar altında istifa edildiğinde alınamamakla birlikte bu yazıda belirtilen üç halden birisinin varlığı durumunda kıdem tazminatı alınabilmektedir.

Bu hallerin var olmaması durumunda ise memur olmak için işten ayrılan işçinin kıdem tazminatı alma hakkı bulunmamaktadır. Bir başka deyişle; örneğin KPSS’ye girerek ya da başka bir suretle, kendi iradesi ile memuriyete girmekte olan bir işçi kıdem tazminatı hak edemez.

Ancak işçinin memuriyete geçişi kendi iradesi dışında ise ve örneğin bir yasal zorunluluk gereği ise, bu işçiye kıdem tazminatı ödenmesi gerekir.

Bu iki hususu, iki örnekle somutlaştırabiliriz. İlk örneğimizde işçi KPSS’ye girmiş, bir bakanlık bünyesinde veri hazırlama kontrol işletmeni unvanı ile atanmaya hak kazanmış ve işini bırakarak memuriyete geçmiştir. Bu işçi kıdem tazminatı alamayacaktır.

İkinci örneğimizde işçi bir kamu kurumunda işçi olarak çalışmaktayken bir yasa değişikliği olmuş ve kurumdaki işçiler devlet memuru olarak atanmıştır. İşçinin iradesi dışında olan bu durum nedeniyle, işçiye kıdem tazminatı ödenmesi gerekir.

Memur iken işçiliğe geçiş de mümkündür ve bu durumda memuriyette geçen sürelerin kıdem tazminatına etkisinin ne olacağını ise şu yazımda anlatmıştım: https://mustafabaysal.com/memuriyette-gecen-surelerin-kidem-tazminati-ne-olur/