Kadın işçilerin gece vardiyasında çalıştırılmaları

Çocuk ve genç işçiler ya da engelli işçiler gibi kadın işçiler de özel olarak korunması gereken çalışanlardan görülmüş, İş Kanunu ve ilgili mevzuatta bunların çalıştırılmalarına ilişkin özel bazı hususlar belirlenmiştir. Bunlardan biri de kadın işçilerin gece vardiyalarında çalıştırılmasıyla ilgilidir. Gece vardiyasında çalışan kadın hangi haklara sahiptir?

Kadın işçilerin genel olarak haklarıyla ilgili daha önce bir yazı yayımlamıştık. Yazıya başlamadan önce, o makalemize göz atmak isteyebilirsiniz: mustafabaysal.com/kadin-iscilerin-haklari-nelerdir

Kadın işçilerin gece çalışmalarıyla ilgili önemli hususlar da aşağıda belirtilmiştir.

Gece çalışması nedir?

4857 sayılı İş Kanununun 69 uncu maddesinde gece süresi ve gece çalışmaları düzenlenmiştir. İlgili Kanun maddesinde çalışma hayatında gece, en geç saat 20:00 da başlayıp en erken saat 06.00 ya kadar geçen ve her halde en fazla on bir saat süren dönem olarak tanımlanmıştır. Ayrıca çalışma süresinin yarısından çoğu geceye rastlayan bir çalışma, gece çalışması kabul edilir.

18 yaşının altındaki kadın işçi hakları

Bu yazıda bahsedeceğimiz hususlar on sekiz yaşını doldurmuş kadın işçiler için geçerlidir. On sekiz yaşın altındaki kadın işçiler ise yaşlarına göre çocuk ya da genç işçilerle ilgili özel hükümlere tabi olacaklardır: mustafabaysal.com/cocuk-ve-genc-iscilerin-calisma-sartlari

Kadınların gece çalışma saati

Kadın çalışanlar her ne şekilde olursa olsun gece postasında yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz. Bu hükmün dayanağı Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmeliğin 5’inci maddesindeki “Kadın çalışanlar gece postalarında yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz.” hükmüdür.

Fakat aynı maddenin devamında 3 sektör içim istisna getirilmiş ve turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde ve bu işlerin yürütüldüğü işyerlerinde faaliyet gösteren alt işveren tarafından yürütülen işlerde kadın çalışanın yazılı onayının alınması şartıyla yedi buçuk saatin üzerinde çalıştırılması mümkün kılınmıştır.

Kadın işçinin gece vardiyasına ulaşımı

Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmeliğin 6’ncı maddesine göre, kadın işçilerin belli durumlarda servisle işe getirilip götürülmeleri gerekir.

Belediye sınırları dışındaki her türlü işyerinin yetkilileri ile belediye sınırları içinde olmasına rağmen, vardiya değişim saatlerinde toplu taşıma araçları ile gidilip gelinmesi zorunlu olan işyeri işverenleri, gece postalarında çalıştıracakları kadın çalışanları, sağlayacakları uygun araçlarla evlerine en yakın merkezi yerden, işyerine götürüp getirmekle mükelleftir.

Gece çalışacak kadın işçi için sağlık raporu

Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmeliğin 7’nci maddesine göre; kadın çalışanların gece postalarında çalıştırılabilmeleri için, işe başlamadan önce, gece vardiyalarında çalışmalarında sakınca olmadığına ilişkin sağlık raporu işyerinde görevli işyeri hekiminden alınır. Bu raporun işyeri hekiminden alınabileceği, illa ki hastaneden alınması gerekmediği unutulmamalıdır.

Ayrıca işyeri hekimince düzenli aralıklar belirlenmeli, bu periyotlar dahilinde kadın işçilerin rutin muayeneleri yapılmalı ve gece çalışmasına uygunlukları takip edilmelidir.

Karı koca işçilerin aynı postada çalışması

Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmeliğin 8’inci maddesine göre; kadın işçinin eşi de aynı işyerinde vardiyada çalışıyorsa, kadın işçi talepte bulunursa, erkeğin gece vardiyası ile kadın işçinin gece vardiyası birbirine denk getirilmez. Bu, büyük ihtimalle, evde olması muhtemel çocukların gece yalnız kalmamaları için düşünülmüş bir mevzuat hükmüdür.

Bunun tam tersine karı koca işçiler aynı gece postasında çalışmak isterse, bu kez de bu istekleri imkan dahilinde karşılanır. Yalnız burada bir ayrıntı önemlidir. Mevzuat hükmü gereği; aynı gece postasında çalışmak istemeyen karı kocanın farklı postalarda çalıştırılması mecburken; aynı postada çalışmak istemeler halinde ise işveren “imkan ölçüsünde” bu işçileri ayı postada çalıştıracaktır, yani imkan yoksa buna mecbur değildir.

Gebelik halinde kadın işçinin gece çalışması

Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmeliğin 9’uncu maddesine göre;kadın işçinin hamile olduğunun doktor raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar kadın işçiler gece postalarında çalıştırılamazlar.

Emziren kadınlar ise doğumdan itibaren 1 yıl boyunca gece postasında çalıştırılamazlar. Ama doktor raporu olursa bu süre 6 ay daha uzatılabilir. Yani bu durumdaki kadın işçilerin çalışmaları gündüz postalarına denk getirilmelidir.

Gece postasında çalışan kadınların isim listeleri

Gece vardiyasında çalışan kadınların isim listeleri işverenler tarafından hazırlanıp muhafaza edilmelidir. Bu listenin, işyerine teftişe gelen İş Müfettişlerine, talepleri olması halinde sunulması zorunludur.

SONUÇ

Çalışma hayatı bakımında özel olarak korunan kadın işçilerin, gece çalışmak zorunda kalmaları halinde ayrıca korunmaları sosyal devletin bir gereğidir. Özellikle günümüzde işyerlerinde 24 saat esasına dayalı olarak 3 vardiya halinde çalışmaların yaygınlaştığı göz önüne alınırsa, kadın işçilerin de gece vardiyalarında çalışmalarına artık çok sık rastlanması şaşırtıcı değildir.

Gece çalışan kadınların haklarıyla ilgili daha çok bilgi edinmek isteyen okuyucularımız “Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalışma Koşulları İle İlgili Yönetmelik” hükümlerine göz atabilirler.