Haklı nedenle fesihte ihbar tazminatı olur mu?

Haklı nedenle fesih hem işçi hem de işveren açısından önemli sonuçlar doğurur. İşçi ya da işveren için fesih sonucunda meydana gelen muhtemel sonuçlardan birisi de ihbar tazminatıdır ve şu sorunun cevabı her iki tarafı da ilgilendirir: Haklı nedenle fesih sonrası ihbar tazminatı olur mu?

Haklı nedenle fesih nedir?

İş sözleşmesi temelde iki nedenle sona erebilir: Tarafların anlaşarak ayrılması ya da bir tarafın sözleşmeyi tek taraflı ve haklı nedenle feshetmesi.

Haklı nedenle fesih nedir? Bu konuda daha önce yazdığımız şu yazıdan teferruatlı bilgi edinilebilir: mustafabaysal.com/derhal-fesih-nedir

Ama işçi bakımından kısaca tanımlamak gerekirse; işçinin haklı nedenle feshi, işyerindeki her hangi bir durum nedeniyle işçinin işi bırakması için haklı bir nedene sahip olmasıdır. Bu nedenler şu şekilde sıralanabilir (İş Kanunu 24. Madde):

• İş akdinin konusu işin yapılmasının, işin niteliğinden doğan bir nedenle işçinin sağlığı ya da hayatı için tehlikeli olması
• İşçinin sürekli yakından ve doğrudan görüştüğü iş veren ya da başka bir işçinin bulaşıcı ya da işçinin işiyle bağdaşmayan bir hastalığa tutulması
• İşverenin iş sözleşmesi yapıldığında sözleşmenin esaslı noktalarından en az biri hakkında yanlış özellikle veya şartlar göstererek ya da gerçeğe uygun olmayan bilgiler vererek ya da söz söyleyerek işçiyi yanıltması
• İşverenin işçinin veya ailesinden birinin şerefine ve namusuna dokunacak söz söylemesi, davranışlarda bulunması veya işçiye cinsel tacizde bulunması
• İşverenin işçiye veya ailesinden birine karşı sataşmada bulunması veya gözdağı vermesi, ya da işçiyi veya ailesinden birini kanuna karşı bir harekete özendirmesi, kışkırtması, sürüklemesi, ya da işçiye ve ailesinden birine karşı hapis gerektiren suç işlemesi ya da işçinin hakkında haysiyet ve şeref kırıcı asılsız ağır isnatlarda veya ithamlarda bulunması
• İşçinin başka bir işçi tarafında veya üçüncü şahıslar tarafından işyerinde cinsel tacize maruz kalması ve bu durumu bildirmesine rağmen işverence gerekli önlemlerin alınmaması
• İşçinin ücretinin kanun ve sözleşme şartlarına uygun hesap edilmemesi veya ödenmemesi,
• Ücretin parça başına ya da iş tutarına göre ödenmesinin kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye, işçinin yapabileceği sayıdan ve tutardan daha az iş verilmesi halinde, aradaki ücret farkının zaman esasına göre ödenmemesi nedeniyle işçinin eksik ücreti karşılanmazsa, ya da çalışma koşulları işçiye uygulanmazsa.
• İşçinin çalıştığı işyerinde 1 haftadan uzun süreyle işin durmasını gerektirecek mücbir nedenler ortaya çıkarsa.

İhbar tazminatı nedir?

İş Kanununun 17 nci maddesine göre taraflardan birisi iş sözleşmesini feshedecekse, işçinin kıdemine göre belirlenen bir süre öncesinde karşı tarafa bildirimde bulunulması gerekir. Bu bildirimde, iş sözleşmesini feshedecek olan taraf, belirli bir sürenin sonunda iş akdinin sona ereceği konusunda karşı tarafı bilgilendirmektedir. Bu aslında karşı tarafa, ‘yerime işçi bul’ ya da ‘kendine iş bul’ demek anlamına da gelmektedir.

İşte bu süreleri bazen ne işçi ne de işveren beklemek istemez. Örneğin işçi başka bir iş bulmuştur ya da işyerinde mutsuzdur veya işveren yeni bir işçi bulmuştur ya da işçiyle bir an önce yollarını ayırmak istiyordur. Sebebi ne olursa olsun, iş akdini sona erdirmek isteyen taraf, bu bildirim sürelerini beklemek istemeyebilir. İşte bu durumda, ihbar önellerini beklemeden işten ayrılan işçinin, karşı tarafa ihbar süreleri kadar ücret tutarında ödemesi gereken miktar ihbar tazminatı olarak bilinir.

İhbar tazminatı aslında, ihbar sürelerinin kullandırılmamasıyla ortaya çıkan ve ihbar önellerine uyulduğu durumlarda gündeme gelmeyen bir tazminat türüdür.

İhbar tazminatı işçinin en az 2 en çok da 8 haftalık ücreti tutarında belirlenen ve işçinin kıdem süresine göre hesaplanması gereken bir tazminattır. Onu değerli yapan ise, işçinin ya da işverenin eline toplu olarak geçen yaklaşık 2 aylık maaş kadar olan tutardır. Bu nedenle özellikle işçiler, ihbar tazminatlarını içeride bırakmak istemezler.

İhbar tazminatının ne olduğunu ve nasıl hesaplandığını şu yazımızda izah etmiştik: mustafabaysal.com/ihbar-tazminati-nasil-alinir

Fesih haklı nedenle ise ihbar tazminatı olmaz mı?

İlk bakışta çok haklı bir soru gibi duruyor ve soran işçi bizce de haklı. Çünkü işçi işyerinden haklı bir nedenle ayrılıyorsa, bu durumda bütün haklarını almalı diye düşünülebiliyor.

Böyle düşünülünce de ihbar tazminatının da alınması gerektiğine inanılıyor. Burada bir örnekle konuyu pekiştirebiliriz. İşçi örneğin, kendisine cinsel tacizde bulunulduğu için işten ayrılsa; ihbar tazminatını alamayacak mı?

Kendisi işten ayrılan ihbar tazminatı alamaz

İş Kanununun ihbar sürelerini açıklayan 17 nci maddesinde de açık bir şekilde öngörüldüğü üzere ‘İhbar tazminatı, iş sözleşmesini fesheden tarafın diğer tarafa ödemesi gereken bir tazminat olduğu için, iş sözleşmesini fesheden taraf haklı bir nedene dayansa bile, ihbar tazminatına hak kazanamaz.’ Yani ihbar tazminatı almanın ön şartı , iş sözleşmesini karşı tarafın feshetmesidir.

Haklı fesihte ihbar tazminatı ile ilgili Yargıtay kararı

Aşağıdaki Yargıtay kararında, haklı nedenle derhal fesih yapan işçinin neden ihbar tazminatı hak edemeyeceği açıklanmıştır:

“… İhbar tazminatı iş sözleşmesini fesheden tarafın karşı tarafa ödemesi gereken bir tazminat olduğu için, iş sözleşmesini fesheden tarafın feshi haklı bir nedene dayansa dahi, ihbar tazminatına hak kazanması mümkün olmaz.

Somut olayda, mahkeme tarafından iş sözleşmesinin işçi tarafından 4857 Sayılı Kanun’un 24/II-e maddesi gereğince haklı olarak feshedildiği kabul edilmiş olup dosya kapsamı incelendiğinde mahkemenin iş akdinin feshi hususundaki gerekçesinin yerinde olduğu anlaşılmaktadır.

Ancak yukarıda izah edilen ilkeler ışığında iş sözleşmesinin işçi tarafından haklı sebeple derhal feshi halinde davacı işçi ihbar tazminatı talep edemeyeceği anlaşıldığından her ne kadar mahkemenin iş sözleşmesinin işçi tarafından haklı olarak feshedildiği yönündeki kabulü yerinde ise de ihbar tazminatı talebin kabulüne karar verilmesi hatalı olup davacının ihbar tazminatı talebinin reddi gerekirken kabulüne karar verilmesi bozmayı gerektirmiştir…” (22 Hukuk, 2016/29721 E. ve 2020/2347 K.)

SONUÇ

İhbar tazminatı almak için şu iki şartın bir arada olması gerekir:

• İş sözleşmesinin feshinin 17 nci madde uyarınca KARŞI tarafça yapılması
• Karşı tarafın ihbar süresi yükümlülüğüne uymamış olması

Bu iki şartın mevcudiyeti halinde ihbar tazminatı söz konusu olurken; haklı nedenle işten ayrılan işçi haklı olsa bile, iş sözleşmesinin karşı taraf değil de kendisi feshettiği için ihbar tazminatı almaya hak kazanamayacaktır.

Burada hatırlanması gereken altın kural şudur: İşçi ya da işveren, hangi nedenle olursa olsun iş sözleşmesini fesheden taraf, hiçbir surette ihbar tazminatına hak kazanamaz. Ancak ve ancak, haklı bir nedeni varsa ihbar tazminatı ödemekten kurtulabilir.

Haklı nedenle fesih yapan işçinin özel diğer konular karşısındaki durumunu aşağıdaki yazılardan öğrenebilirsiniz:

mustafabaysal.com/hakli-fesih-yapan-isci-issizlik-maasi-alabilir-mi/

mustafabaysal.com/hakli-nedenle-fesihte-6-is-gunluk-surenin-onemi