İşe erken gelen işçi fazla mesai alır mı?

İşe erken gelmek ya da işten geç çıkmak, işçinin o gün için yaptığı mesainin süresinin uzadığını gösterir. Böyle bir durumda çalışanın aklına şu sorunun gelmesi muhtemeldir: İşe erken gelmek fazla mesai almayı gerektirir mi?

Fazla mesai nedir?

Yukarıdaki sorunun cevabını vermeden önce fazla mesainin tanımını yapmak gerekir. İş Kanunu’na göre işçinin haftalık çalışma süresi en çok saat olup bu sürenin üzerindeki çalışmalar fazla mesai olarak kabul edilir.

O halde fazla mesai şu şekilde tanımlanabilir: İşçinin bir haftalık zaman diliminde 45 saatin üzerinde yaptığı çalışmalar fazla mesai olarak kabul edilir.

Fazla mesai ücreti

Fazla mesainin en belirgin özelliği, karşılığında ödenmesi gereken ücretin normal ücrete göre artırımlı olmasıdır. Çalışılan her saat için hak edilen fazla mesai ücreti, normal saatlik ücretin yüzde elli artırımlısıdır.

Yani normal mesai ücreti saatlik 20 liraysa fazla mesai ücreti 30 lira olacaktır. Bu %50’lik oran tarafların anlaşmasıyla artırılabilir; ancak düşürülemez.  

Fazla mesai süresi nasıl hesaplanır?

Yazımızda cevap aradığımız “İşe erken gelmek fazla mesai almayı gerektirir mi?” sorusunun cevabı tam da bu bölümde yatar. Öyle ki; işe erken geldiği için fazla mesai alıp alamayacağını merak eden bir işçi, büyük ihtimalle fazla çalışmanın günlük hesaplandığını zanneder.

Gerçekten de daha önce izah ettiğim üzere; fazla mesai ne günlük ne de aylık hesaplanır: https://mustafabaysal.com/fazla-mesai-aylik-hesaplanabilir-mi/

Fazla mesai hesabı haftalık yapılır

Fazla mesai hesabı yapılırken günlük ya da aylık değil haftalık hesap yapılmalıdır. Dolayısıyla aşağıdaki yaklaşımlar yanlış olacaktır:

• Günlük çalışma sürem 7,5 saat ama bugün 10 saat çalıştım. O halde 2,5 saat fazla mesai hak ettim.
• Aylık çalışma sürem 180 saat; ama ben toplamda 190 saat çalıştım. O halde aylık 10 saat fazla mesai hak ettim.
• Mesaim sabah 7’de başlıyordu; ancak ben 6’da geldim. 1 saat fazla mesai hak ettim.

Aşağıdaki gibi yaklaşımlar ise doğru olacaktır:

• Günlük çalışma sürem 7,5 saat ama ben bugün 10 saat çalıştım. Bunun bir anlamı yok, haftayı beklemeliyim. Hafta toplamında çalışma sürem 45 saati aşarsa, ancak o zaman fazla mesai hak ederim.
• Aylık çalışma sürem 180 saat ama ben 190 saat çalıştım. Kaç saat fazla mesai hak ettiğimi bilemem; bunun için her haftayı kendi içinde değerlendirmeliyim.

İşe erken gelmek fazla mesai alma sebebi olur mu?

İşe erken gelmek tek başına bir fazla mesai hak etme sebebi değildir; çünkü yukarıda izah ettiğim üzere önemli olan işçinin günlük kaç saat çalıştığı değil, haftalık çalışma süresidir.

Elbette işçinin günlük çalışma süresinin fazla mesaisini doğrudan etkilediği haller olabilir. 11 saati aşan çalışmalar ve gece 7,5 saat üzeri mesai konusunda karşımıza çıkan özel durumlar, bu yazının konusu dışındadır. Yine de bu konulara bilgi almak isteyen okuyucular, şu yazılarıma göz atabilir:

İşçi bir günde en çok kaç saat çalıştırılabilir?

Hangi sektörlerde gece mesaisi değişti?

İşçinin işe erken gelmesi tek başına fazla mesai hak etme sebebi olmasa da dolaylı olarak bunu sağlayabilir. Çünkü işçi işe erken gelmiş; ancak zamanında işten ayrılmışsa çalışma süresi artmış demektir ve haliyle haftanın toplamında da işçinin çalışma süresi 45 saati aşabilir.

Burada işçinin fazla mesai hak etmesini engelleyebilecek en önemli uygulama denkleştirme olabilir: https://mustafabaysal.com/denklestirme-nedir-hesabi-nasil-yapilir/

SONUÇ

İşe erken gelmek fazla mesai hak etmek için tek başına yeterli değildir. Benzer şekilde işten geç çıkmak da işçiye fazla mesai alma hakkını doğrudan vermez.

Örneğin bir işçinin normal çalışma süresi haftanın altı günü 08:00-16:00 olsa ve bu işçi Çarşamba günü işe 07:00’de gelse ne olur? Bir saatlik fazla mesai ücreti mi hak eder?

Bu işçi diğer tüm günlerde normal mesaisinde çalışmışsa, haftalık çalışma süresi 46 saat olacağı için evet, fazla mesai ücreti hak edebilir.

Ama aynı işçiye işvereni Cuma günü 16:00’da değil de 15:00’de işten çıkma hakkı verse, işçinin haftalık çalışma süresi 45 saat olacağından, fazla mesai de gündeme gelmeyecektir.

Dolayısıyla bilinmesi gereken; işe erken gelmek ya da işten geç çıkmak nedeniyle doğrudan fazla mesai ücreti hak edilmeyeceği; fazla mesai hesabının haftalık yapılması gerektiğidir.