İşçilerin cevabını merak ettiği sorulardan birisi de zorunlu mesainin kaç saat olduğu; çünkü birçok işçi mesainin zorunlu olduğunu zannediyor. Hâlbuki fazla mesai ancak belirli hallerde zorunlu olsa da bunun da bir sınırı vardır. Peki, ama zorunlu mesai kaç saat olabilir?
Fazla mesai nedir?
Fazla mesai ya da İş Kanunu’ndaki adıyla fazla çalışma, işçinin haftalık 45 saatin üzerinde yaptığı çalışmayı ifade eder. Bunun nedeni İş Kanunu’nun işçiler için çalışma süresini haftalık en çok 45 saat olarak belirlemesidir. Fazla mesai yapan işçi, yaptığı her bir saatlik fazla mesai karşılığında, normal saatlik ücretinin %50 fazlasını hak eder.
Fazla mesai ile ilgili bilinmesi gereken çok şey olsa da temel olarak şu hususların öncelikle bilinmesi gerekir:
- Fazla mesai günlük ya da aylık hesaplanmaz, mutlaka haftalık hesaplanmalıdır.
- İşçinin haftalık 45 saatin üzerindeki çalışması fazla mesai olsa da iki özel durumda da –Yargıtay içtihatları gereği- fazla mesai söz konusu olur: Günlük çalışmanın 11 saati aşması ve gece çalışmasının 7,5 saati aşması
Bu özellikli durumları ve bunların istisnalarını şu iki yazımda anlatmıştım: https://mustafabaysal.com/isci-bir-gunde-en-cok-kac-saat-calistirilabilir/
https://mustafabaysal.com/gece-calismasi-nedir/
Fazla mesai zorunlu mu?
Fazla mesainin zorunlu olup olmadığını da şu yazımda açıklamıştım: https://mustafabaysal.com/zorla-mesai-yaptirmanin-cezasi/
Kısaca ifade etmem gerekirse; fazla mesainin her şeyden önce işçinin rızasına bağlı olduğunu söylemeliyim. Fakat işçi bir defa fazla mesai yapmaya muvafakat verdiği anda, artık fazla mesai yapmak durumundadır.
Elbette verilen fazla mesai onay geri alınabilir; ancak bu dahi, dilekçe verilmesini müteakip en erken bir ay sonra geçerli kabul edilir: https://mustafabaysal.com/fazla-calisma-muvafakatnamesi-imzalamak-zorunlu-mu/
Zorunlu mesai kaç saat?
Ne İş Kanunu ne de başkaca bir mevzuat metni, zorunlu fazla mesai süresini belirlemiştir. Ancak mevcut başkaca hükümleri dikkate alarak biz dolaylı yoldan zorunlu mesai süresini bulabiliriz.
Buna göre fazla mesaiye ilişkin ilk sınır, yıllık fazla çalışma süresiyle ilgilidir. İş Kanunu’na tabi bir işçiye bir yıllık dönemde yaptırılan fazla mesai süresi İş Kanunu’nun amir hükmü gereği 270 saati aşamaz.
Aylık zorunlu mesai kaç saat?
Ancak bu süreyi 12’ye bölerek aylık 22,5 saat fazla mesai yapılabileceğini söylemek kesinlikle yanlış olacaktır. İş Kanunu bu sınırı yıllık belirlemeyi tercih etmiştir ve bu nedenle hesaplama da yıllık yapılmalıdır.
Günlük zorunlu mesai kaç saat?
İş Kanunu fazla mesainin günlük sınırını da doğrudan belirlememiştir; fakat bunu biz başka yollarla ortaya çıkarabiliriz.
İş Kanunu’na göre işçinin günlük çalışma süresinin en çok 11 saat olduğunu yukarıda ifade etmiştim. Bu öyle bir süredir ki; asla ve hiçbir nedenle artırılamaz.
O halde şunu söylemek yanlış olmayacaktır: İşçi için günlük zorunlu mesai süresi diye bir şey yoktur; dikkat edilmesi gereken, işçinin günlük çalışma süresinin 11 saati aşmamasını sağlamaktır.
Zorunlu mesai ne zaman olur?
Buraya kadar bahsettiğim zorunlu mesainin geçerli olması için, işçinin fazla mesai yapmaya muvafakat vermesi gerekir. İşte bu muvafakati veren işçi, artık işveren tarafından uygun görüldüğü müddetçe fazla mesai yapmak zorundadır.
Bunun anlamı, işverenin sınırsız şekilde işçisini fazla mesai yapmaya zorlayabileceği değildir. Zorunlu mesai örneğin aşağıdaki durumlarda katiyen mümkün olmayacaktır:
- İşçiden hafta tatili gününde çalışmasını istendiğinde
- İşçinin günlük çalışmasının 11 saati aşacağı durumlarda
- Turizm, sağlık ve özel güvenlik hizmetleri hariç, diğer tüm işlerde gece döneminde 7,5 saatin üzerinde çalışılması istendiğinde
- İşçinin yıllık fazla mesai süresi 270 saate ulaştığında
- Mevzuatta, işçinin fazla mesai yapamayacağının açıkça yazıldığı diğer hallerde
SONUÇ
Zorunlu mesai süresinin kaç saat olduğu net bir şekilde belirlenmiş değildir. Burada karşımıza çıkan tek rakam, işçinin fazla çalışma süresinin yıllık 270 saati aşamayacağıdır. (Bkz: https://mustafabaysal.com/isciye-yilda-270-saatten-cok-fazla-mesai-yaptirmanin-cezasi-var-mi/)
Bunun haricinde işçi için belirlenmiş günlük, haftalık ya da aylık zorunlu mesai süresi bulunmaz. Mesai süresini belirleyen iki husus; öncelikle işçinin fazla mesai yapmaya onay vermiş olması ve sonrasında da mevzuatta fazla mesai ile çalışma süresine ilişkin belirlenen diğer kurallar olacaktır.
Zorunlu mesai süresi ile ilgili sık sorulan sorular:
İşçi en fazla kaç saat mesai yapılabilir?
Buna ilişkin belirlenmiş bir süre bulunmamakla birlikte; işçinin haftada bir gün hafta tatili kullanması gerektiği ve günlük çalışma süresinin de en çok 11 saat olabileceği kuralı dikkate alındığında; işçinin haftada en çok 66 saat çalışabileceği ve haliyle haftada en çok 21 saat fazla mesai yapabileceği ortaya çıkar. Elbette işçinin yıllık fazla mesai süresinin de 270 saati aşmaması gerekir.
İş Kanunu’na göre günlük çalışma süresi en fazla ne kadardır?
İş Kanunu’na göre günlük çalışma süresi azami 11 saattir. Yer yıkılsa ya da savaş çıksa bile bu sürenin üzerine çıkılamaz (Allah korusun, sürenin esnek olmadığını anlatmak için bu örnekleri verdim).
iyi günle
benim adım …
özel bir şerkette bu güb itibarı ile 4yıl 5 ay 27 gün oldu çalışma hayatım. sabah işe giriş saatimiz 08:30 akşam işten çıkış satimiz : 18:30
bu sürekli her gün bu şekilde.bir personeli günlük çalışma saatinin yedi buçuk sat olduğunun farkındayım.çalıştığımız firma ne masai ücreti veriyor ne de fazla mesaimizi sgk mıza yansıtıyor.ve şu anda kendim çıkmam içinde bana yaptırım yapıyor.
benim haklarım nedir ne yapabilirim bu konuda
not: personel günlük giriş çıkış çizelgeleri personel imzaları ile birlikte bende mevcut
Merhaba, şu yazıma göz atabilirsiniz: Ödenmeyen fazla mesai ücretleriniz için şikayette bulunmayın!
Merhaba benim çalışma saatlerim
Sabah 9 akşam 6 çıkış
Cumartesi günü de çalıştırmak istiyorlar
Ama başlangıç konuşmamız bu değildi işe başlarken
Çalıştıra bilirler mi öyle hakları var mı mesai mi geçer çalışma oluşturulsa ve kabul etmek istemiyorum bu durumu ne yapabilirim teşekkürler
Merhaba, iş sözleşmeniz var mı? Sözleşmenizde ne yazdığına öncelikle bakmalısınız.
Merhaba;
Fazla mesai haftalık olarak değerlendirildiği için Mesala kasım ayının ilk haftası 5 çalışma gününe tekabül ediyor burda 37,5 saat üstünü mü fazla mesai kabul edeceğiz yoksa 31 ekim 1,2,3,4,5 Kasım kabul ederek 45 saat üstünü mü fazla mesai olarak kabul edeceğim.
Kazım bey merhaba. Örneğin bir ayın son 5 günü ve takip eden ayın ilk 2 günü birlikte haftayı oluştursa; bu işçini çalışma süresi yine 7 gün üzerinden hesaplanır ve toplamda 45 saati aşmışsa, bir sonraki ay ücreti içinde fazla mesaisi ödenir.
Merhaba ben engelliyim bir şirkette işe başlarken engelli kadrosunda mesaisiz şekilde yazılı ve sözlü bir şekilde bildirerek ise başladım ama işveren tarafından sürekli zorla mesaiye bırakıldım ve kendisi sürekli bana sen mesaili çalış sonra biz senin haklarını veririz erken çıkartırız diyerek yıllarca bu şekilde çalıştırdılar ve bayram izinlerimde resmi izinlerimde çalışmama rağmen beni en son seni bayramda calistiracagim dedi ve bende bu duruma itiraz ettim ve şuan konuyu insan kaynaklarına taşıyacağım eğer şayet yardımcı olunmazsa bu durumda ne yapmam lazım
Merhaba, öncelikle şu yazıma bakmanızı öneririm: Zorla mesai yaptırmanın cezası
Hocam,
Hafta içi 45 saatlik çalışma süremi belirli nedenlerle yada mazeret sebebiyle doldurmamış olduğumu düşünerek, aynı hafta içinde pazar hafta tatilimde, fazla mesaiye gelsem gelmediğim gün için mesaim işverence kesilebilir mi ?
Merhaba, hangi nedenle gelmediğiniz önem arz eder Serhat bey.
Merhabalar Mustafa bey,
Mazeret izni aldığımı göz önüne alalım. Pazar hafta tatilimde mesai yapsam, işveren hafta içi gelmediğim mazeret izinli saati kesebilir mi ? bununla iigli iş kanununda bir açıklama var mı ?
Serhat bey, mazeret izni aldıysanız, pazar gününden önceki 6 iş gününde çalışmadığınız için, hafta tatili hak etmemişsiniz demektir. Haliyle artık pazar günü hafta tatiliniz olmaz, buna göre değerlendirmeniz doğru olur.