Fazla mesai ispatı nasıl olur?

İşçi ile işveren arasındaki uyuşmazlıkların başında gelen konulardan birisi de fazla mesaidir. İş Kanununda fazla çalışma olarak adlandırılan; ancak uygulamada fazla mesai olarak bilinen bu alacak türünde ispat nasıl olur? Fazla mesai ispatı nasıl yapılır ve fazla mesaiyi kim ispat etmekle yükümlüdür?

Fazla mesai nedir?

İş Kanununa göre fazla mesai, işçinin haftalık çalışma süresinin 45 saati aşan kısmını ifade eder. Buna göre aşağıda gösterilen usullerle fazla mesai hesabı yapılması yanlıştır:

• Fazla mesai hesabı günlük yapılmaz
• Fazla mesai hesabı aylık yapılmaz

Bunun anlamı; günlük 7,5 saatin ya da aylık 180 saatin üzeri çalışmaların fazla mesai olarak hesaplanmasının doğru olmayacağı; fazla mesainin mutlaka haftalık hesaplanması gerektiğidir.

mustafabaysal.com/fazla-mesai-aylik-hesaplanabilir-mi

Fazla mesai ücreti nasıl hesaplanır?

Fazla mesai ücreti, normal ücrete göre pahalıdır ve işçiye yapmış olduğu her bir saatlik fazla mesai karşılığında en az %50 zamlı ücret ödenmesi gerekir. O halde; işçinin bir saatlik ücreti bulunduğunda, bunun bir buçuk katı olan rakam aynı zamanda o işçinin fazla mesai ücreti olacaktır.

mustafabaysal.com/iscinin-bir-saatlik-ucreti-nasil-hesaplanir

Fazla mesai alacağı nedeniyle dava açmak

İşçinin fazla mesai alacağı için dava açması halinde, dikkate alınması gereken temel bazı kurallar vardır. Yargıtay’a göre; işçinin maaş bordrosunda fazla mesai tahakkuku varsa ve işçi de bu bordroyu -ihtirazi kayıt- koymaksızın imzalamışsa, işçi artık bu bordroda yazan miktardan daha çok fazla mesai yaptığını sadece YAZILI delille ispat edebilir.

Eğer maaş bordrosu imzalı değilse ya da bordroda fazla mesai tahakkuku yoksa ya da işçi imza atmasına rağmen ihtirazi kayıt koymuşsa, o zaman işçi fazla mesai yaptığını tanık dahil her türlü delille ispat edebilir.

mustafabaysal.com/ihtirazi-kayit-nedir

Fazla mesainin ispatı

Buradaki ana kural şu şekilde özetlenebilir:

• Fazla mesai yaptığını ispat etmek işçinin görevidir
• Fazla mesai ücretinin ödendiğini ispat etmek işverenin görevidir.

O halde “fazla mesainin ispatı nasıl olur?” sorusunun tek bir cevabı yoktur. Eğer işçi fazla mesai yaptığını ama ücretinin ödenmediğini iddia ediyorsa, öncelikle yaptığını iddia ettiği fazla mesaiyi ispatlamalıdır. Sonrasında ise işveren, bu fazla mesai ücretini ödediğini ispat etmelidir.

Fazla mesai ispatına ilişkin Yargıtay kararları

Madem konumuz fazla mesainin ispatı, bu konuda son sözü gerçek sahibine yani Yargıtay’a bırakmak yerinde olacaktır. Sizler de aşağıya özetini aldığımız kararları inceleyerek, fazla mesainin ispatı konusunda bilgi sahibi olabilirsiniz.

“Fazla mesai yaptığını ispat yükü işçiye, çalışma olgusunun ispatlanması halinde ücretlerinin ödendiğini ispat yükü ise işverene düşmektedir.

Fazla çalışmanın ispatı konusunda işyeri kayıtları, özellikle işyerine giriş çıkışı gösteren belgeler, işyeri yazışmaları delil niteliğindedir. Ancak fazla çalışmanın yazılı belgelerle kanıtlanamaması durumunda tarafların tanık beyanlarıyla sonuca gidilmesi gerekir. Bunun dışında herkesçe bilinen genel bazı vakıalarda bu noktada göz önüne alınabilir. İşçinin fiilen yaptığı işin niteliği ve yoğunluğuna göre fazla çalışma olup olmadığı araştırılmalıdır.

İmzalı ücret bordrolarında fazla çalışma ücreti ödendiği anlaşılıyorsa, işçi tarafından gerçekte daha fazla çalışma yaptığının ileri sürülmesi mümkün değildir. Ancak, işçinin fazla çalışma alacağının daha fazla olduğu yönündeki ihtirazi kaydının bulunması halinde, bordroda görünenden daha fazla çalışmanın ispatı her türlü delille söz konusu olabilir. Buna karşın, bordroların imzalı ve ihtirazi kayıtsız olması durumunda dahi, işçinin geçerli bir yazılı belge ile bordroda yazılı olandan daha fazla çalışmayı yazılı delille kanıtlaması gerekir. İşçiye bordro imzalatılmadığı halde, fazla çalışma ücreti tahakkuklarını da içeren her ay değişik miktarlarda ücret ödemelerinin banka kanalıyla yapılması durumunda da ihtirazi kayıt ileri sürülmemiş olması, ödenenin üzerinde fazla çalışma yapıldığının yazılı delille ispatlanması gerektiği sonucunu doğurmaktadır…” (7 Hukuk, 2014/5724 E. ve 2014/13244 K.)

“Somut olayda, davacı davalı kargo şirketinde kurye olarak çalışmaktadır ve iş akdinin fazla mesai ücretlerinin düzenli ve tam olarak ödenmediği için feshetmiştir. Davacının bordrolarının incelenmesinde her ay aynı miktarda fazla mesai tahakkuku bulunduğu ve bordroların ihtirazi kayıtsız olarak imzalanmış olduğu görülmektedir. Ancak bilirkişinin raporunda da isabetli olarak belirttiği gibi; davacının yapmış olduğu fazla mesai ücretlerinin 2008/Mayıs sonrasında 21 saat olarak tahakkuk ettirilmiş olması, genel tatil bulunan aylarda fazla mesai süresinin 7,5 saatlik genel tatil süresi kadar azaltılması, bazı aylarda ise hiç ödenmemesi, olağan dışı çalışma olan fazla çalışma şekline uymamakta, fazla mesai ve genel tatil ücretlerinin bu yöndeki işçi taleplerini engellemeye yönelik olduğu anlaşılmaktadır. Davacı tanık beyanları ve sevk irsaliyeleri birlikte değerlendirildiğinde davacının haftalık 56 saatlik çalışma yaptığının ve haftalık fazla mesaisinin 11 saat olduğunun kabulü zorunludur. Bu durumda davacı, imzalı bordrolarda tahakkuk edenden fazla saatlerle çalıştığını yazılı belgelerle ispatlamış olduğundan, bordrolarda tahakkuk eden ödemeler mahsup edilerek davacının fazla mesai alacağını belirleyen şıkkın kabulü gerekirken tahakkuk olan ayları dışlayan hesaba itibarla hüküm kurulması hatalıdır…” (7 Hukuk, 2015/16775 E. ve 2015/13169 K.)

“Fazla mesaiyi ispat yükü davacı tarafta olup fazla mesai yapıldığı iddiası tanık dahil her türlü delille ispatlanabilir. Ancak davalı / davalılar aleyhine aynı sebeplerle dava açan tanıkların beyanlarına ihtiyatli yaklaşılmalı yan delillerle desteklenip desteklenmediği değerlendirilerek sonuca gidilmelidir.

Somut uyuşmazlıkta davalı fazla mesaiyi ispat açısından tanık beyanına dayanmış ve davalılar aleyhine dava açan bir tek tanık…’yi dinletmiştir. Tanık …’nin aynı taleplerle davalılar aleyhine dava açtığından beyanına itibar edilmesi yerinde değildir.

Bu nedenlerle davacının fazla mesai talebi davalı tanık beyanları değerlendirilerek karara bağlanmalıdır. Fazla mesainin yazılı şekilde belirlenmesi hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir…” (9 Hukuk, 2015/16592 E. ve 2018/9839 K.)

SONUÇ

Fazla mesainin ispatı konusunda çok net iki temel kural vardır. İşçi öncelikle fazla mesai yaptığını ispat etmekle yükümlüdür. İşçi bunu ispat ederse, bu kez işveren fazla mesai ücretini ödediğini ispat etmek durumunda kalır.

İşçi fazla mesai yaptığı konusundaki ispatını tanık dahil her tür delille ispat edebilir. Ancak işçi; maaş bordrosunu ihtirazi kayıt koymadan imzalamış ve bordroda da fazla mesai tahakkuku varsa, artık bu bordroda yazandan daha çok fazla mesai yaptığını SADECE YAZILI delille ispat edebilir ve tanık ifadesine değer verilmez.

İşveren ise işçiye fazla mesai ücretini ödediğini banka kayıtları, imzalı maaş bordroları veya diğer ödeme yollarına dair belgelerle ispat edebilir.