Pilotlar kıdem tazminatı alabilir mi?

Pilotlar için kıdem tazminatı hakkının var olup olmaması önemlidir; çünkü kıdem tazminatı, İş Kanunu’na tabi olarak çalışan işçiler için getirilmiş en önemli haklardan birisidir. Bu kadar önemli olmasının sebebi ise uzun yıllar boyunca işyerine katkı veren çalışanın, işten ayrıldığında yüksek miktarda bir toplu ödeme almasına olanak tanımasıdır.

Kıdem tazminatının yasal dayanağı

1475 sayılı eski İş Kanunu 2003 yılında yürürlüğe giren 4857 sayılı İş Kanunu ile yürürlükten kaldırılmıştır. Ne var ki; 1475 sayılı İş Kanunu yürürlükten kaldırılırken, aynı kanunun 14 üncü maddesi ise yürürlükte bırakılmıştır:

http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=1.5.1475&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=

Kanun koyucunun takdir ettiği bu durum, hukuk sitemimizde sık rastlanan bir durum değildir. Ancak sebebi ne olursa olsun “Kıdem tazminatı” başlıklı 14üncü madde yürürlükte kalmıştır.

Böylece işçilere ilişkin bütün temel düzenlemeler 4857 sayılı yeni İş Kanunu ile yapılırken, kıdem tazminatı açısından 14üncü madde dikkate alınmaktadır.

O halde, bir meslek mensubunun kıdem tazminatı hakkının olup olmadığının tespiti için hem eski İş Kanununa hem de yeni İş Kanununa bakmak gerekecektir.

Kıdem tazminatı ile ilgili genel bilgi edinmek için şu iki yazıma göz atabilirsiniz:

https://mustafabaysal.com/kidem-tazminati-alma-sartlari/

https://mustafabaysal.com/kidem-tazminati-hesaplamasi-ornegi/

İş Kanunu’nun istisnaları

Hukuk sistematiği gereği, kanunların kapsam ve istisna bölümleri vardır. Bu bölümlerde; o kanunun uygulanacağı alan ya da kişiler belirtilirken, aynı zamanda varsa istisnalara da yer verilir. İşte 4857 sayılı İş Kanununun 4üncü maddesinde de İş Kanunun istisnaları sayılmıştır. Bu istisna işlerde çalışanlar, bu kanun kapsamında tutulmuştur.

İş Kanununda belirtilen bu istisnalara örnek olarak; ev hizmetlerinde çalışanları, çırakları ya da sporcuları verebiliriz. İşte bu istisnalardan bir tanesi de maddenin (a) bendinde sayılan “Deniz ve hava” taşıma işlerinde çalışanlardır.

Hava taşıma işlerinde çalışanlar

Bu durumda; hava taşıma işlerinde çalışan pilotlar başta olmak üzere, hostesler ve diğer uçuş görevlilerinin İş Kanunu kapsamında olmadığını söylemek mümkün olacaktır.

Bunlar ile işverenleri arasındaki ilişkiler, genel hükümler çerçevesinde Türk Borçlar Kanunu kapsamında değerlendirilecek ve yürütülecektir.

Pilotların kıdem tazminatı

Pilotlar, hava taşıma işlerinde çalışmaları nedeniyle İş Kanunu kapsamında olmadıkları için kıdem tazminatı alma hakkına sahip değildir. Ayrıca sadece pilotlar değil, hava taşıma işlerinde fiilen havada çalışan diğer işçilerin de kıdem tazminatı hakkı bulunmamaktadır.

Pilotların kıdem tazminatı hakkına ilişkin Yargıtay kararları

Aşağıdaki kararda görüleceği üzere; şirket bünyesinde bir dönem yer hizmetlerinde koordinatör olarak çalışırken bir süre de pilot olarak görev yapan bir çalışanın, yalnızca yer hizmetlerindeki görev süresi için kıdem tazminatı hakkı olduğu kabul edilmiştir:

“… Mayıs 2006 – 2012 tarihleri arası pilotluk yanında koordinatörlük görevi de yaptığını ileri sürerek, Mayıs 2006 – 2012 tarihleri arası ile sınırlı olmak üzere kıdem tazminatı talep ettiği, mahkemece davacının 27/05/2006 – 01/01/2012 tarihleri arasında davalı işyerinde pilotluk görevinin yanı sıra yer hizmetlerinde koordinatör görevinde çalıştığı, bu nedenle İş Kanunu kapsamında bulunduğu, akdin kıdem tazminatını gerektirmeyecek şekilde sonlandığının ispat külfetinin işveren üzerinde olup bu yönde herhangi bir delilin ibraz edilmediği gerekçesiyle kıdem tazminatı isteminin hüküm altına alındığı, aynı gün Dairemizin incelemesinden geçen bu dosyanın “Mahkemece, davacının 27/05/2006-01/01/2012 tarihleri arasında davalı işyerinde pilotluk görevinin yanı sıra yer hizmetlerinde koordinatör görevinde çalıştığı kabul edilmiş ise de, davacı tanığı … anlatımından davacının 27/05/2006 – 31/12/2009 arası pilotluk görevinin yanı sıra yer hizmetlerinde koordinatör olarak çalıştığı anlaşıldığından 27/05/2006 – 31/12/2009 tarihleri hesaba esas alınarak karar verilmelidir. ” gerekçesiyle bozulduğu anlaşılmıştır.

Mahkemece, Dairemizin … sayılı bu bozma ilamı da göz önünde bulundurularak, davacının 27/05/2006-31/12/2009 tarihleri arasında İş Kanunu kapsamında bulunduğu kabul edilmeli ve tarafların sunacakları tüm deliller toplanarak dava konusu istekler hakkında bir karar verilmelidir…” (9 Hukuk, 2017/94 K.)

Aşağıdaki karar ise çalışanın unvanından ziyade fiilen yapılan işe odaklanılması gerektiğini gösteren bir emsal olmuştur:

“… Somut olayda, davalılardan …, yılın belirli dönemlerinde çıkabilecek orman yangınlarına, genel maksat helikopterleri ile havadan müdahale işini, davalı şirketlerin oluşturduğu ortak girişime yaptırmıştır. Davacı, genel maksat helikopterlerinde gözlemci pilot olarak çalışmış yabancı uyruklu pilotlara telsizden gelen emir ve talimatları vermiştir. Mahkemece, yapılan işin hava taşıma işi kapsamında olduğu gerekçesi ile görevsizlik kararı verilmişse de asıl iş, orman yangınlarını söndürmek olup hava taşıma işi kapsamında değerlendirilmesi mümkün değildir. İşin esasına girilerek bir karar verilmesi gerekirken yazılı gerekçe ile görevsizlik kararı verilmiş olması hatalı olup bozmayı gerektirmiştir…” (22 Hukuk, 2016/19786 K.)

SONUÇ

4857 sayılı İş Kanunun 4. maddesi a fıkrası hava taşıma işlerinde çalışanları kural olarak bu yasanın kapsamı dışında tutmuştur. Buna karşılık, havacılığın tüm yer tesislerinde yürütülen işlerde çalışanlara İş Kanunu uygulanır.

Şu hâlde pilot, hostes, telsizci, makinist ve kabin memuru İş Kanunu kapsamı dışında kalan uçuş personelidir. Bunların dışında kalan, depo, hava alanı, hangar ve atölyelerde çalışanlar, hava taşıt araçlarını yapan, onaran ve bakımını üstlenenler diğer bir deyimle tüm yer tesislerinde istihdam edilenler İş Kanunu’nun uygulama alanı içine girerler.

Pilotlar da açık bir şekilde hava taşıma işinde çalıştıklarından İş Kanunu kapsamında değildir ve bu nedenle de İş Kanunu’nun ihdas ettiği bir hak olan kıdem tazminatından pilotlar yararlanamaz.