Evlilik nedeni ile kıdem tazminatı

Kıdem tazminatı, işçinin verdiği emeklerin ve hizmet ettiği yılların karşılığıdır. İşçinin çalıştığı her yıl için bir aylık brüt ücreti tutarında aldığı bu tazminat işçi için adeta bir emeklilik ikramiyesidir. Kıdem tazminatı alma şartlarından birisi de evliliktir. Peki evlilik nedeniyle kıdem tazminatı nasıl alınır?

Kıdem tazminatı nedir?

Kıdem tazminatı, işçinin belirli şartlar altında iş sözleşmesinin sona ermesi halinde ödenen ve işçinin çalıştığı her yıl için bir aylık brüt maaşı tutarında olan bir ödemedir.

Kıdem tazminatı almanın ilk ve en önemli şartı, işçinin en az bir yıllık kıdeme sahip olmasıdır. İşyeri bünyesindeki kıdemi 1 yılın altında olan bir işçi için diğer şartlara bakılmasına bile gerek kalmaz.

Kıdem tazminatı alma şartları

Yukarıda belirtilen bir yıllık kıdem şartına ek olarak, bu tazminatı almanın ilk ve en önemli kuralı işçinin kendi isteğiyle işten ayrılmaması olarak bilinir.

Kısmen doğru olan bu durumun birkaç istisnası vardır. İstifa eden işçi normalde kıdem tazminatı hakkını kaybedecekken hangi hallerde kıdem tazminatı almaya hak kazanacağını şu yazımızda açıklamıştık: mustafabaysal.com/istifa-eden-isci-kidem-tazminati-alabilir-mi

Bunun haricinde işçinin işten ayrılması ya da işveren tarafında çıkarılması hallerinde, çıkış nedenine göre işçinin kıdem tazminatı alması mümkün olacak ya da olmayacaktır. Genel olarak tüm kıdem tazminatı alma şartları için şu yazımıza bakabilirsiniz: mustafabaysal.com/kidem-tazminati-alma-sartlari

Evlilik nedeniyle kıdem tazminatı

İşçinin istifa etmesine rağmen kıdem tazminatı alabildiği hallerden birisi de kadın işçinin evlendikten sonra kendi isteğiyle işten ayrılmasıdır. 1475 sayılı İş Kanununun 14 üncü maddesinde kendine yer bulan kıdem tazminatı ödemesiyle ilgili bilinen temel kural işçinin işveren tarafından ve ortada haklı bir neden olmaksızın işten çıkarılmasıdır.

Ancak aynı kanun maddesinde “kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile iş sözleşmesini sona erdirmesi” de kıdem tazminatı almak için bir neden olarak sayılmıştır.

Evlilik nedeniyle kıdem tazminatı alma süresi

Kanun maddesinde açık bir şekilde “kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl” içinde işten ayrılması halinde kıdem tazminatı alabileceği ifade edilmiştir.

Buradaki tarih, kadın işçinin resmi olarak evlendiği tarihtir; yoksa kadının imam nikahı ile evlendiği tarih bir yılın başlangıcında esas alınmaz: mustafabaysal.com/dini-nikah-ile-evlenen-isci-kidem-tazminati-alabilir-mi

Ayrıca Yargıtay, kadın işçinin evlendiği tarihten itibaren evlilik nedeniyle işten ayrılacağını ifade eden dilekçe vermesini yeterli görmektedir:

“… Davacının dosyada bulunan nüfus kaydına göre 17.08.2003 tarihinde evlendiği, 19.04.2004 tarihinde davalı işverene hitaben yazdığı dilekçesinde; evlilik nedeniyle çalışmak istemediğini belirtir yönde ifadeler kullanarak 30.04.2004 tarihi itibariyle ayrılmak istediğini açıkladığı anlaşılmaktadır. Mahkemece her ne kadar bu dilekçenin evlilik nedeniyle işten ayrılma iradesini taşımadığı gerekçesi ile kıdem tazminatı talebinin reddine karar verilmiş ise de; davacının ihbar öneli tanımaksızın fesih imkanına sahip olduğu bu halde 30.04.2004 tarihinden yaklaşık 10 gün öncesi dilekçesini işverene sunması işten istifa etmek sureti ile ayrıldığı şeklinde yorumlanamaz. Davacının evlenme tarihinden itibaren 1 yıl içerisinde davalı işverene evlilik nedeniyle ayrılmayı ifade eder dilekçesi sunması, davacının evlenme nedenine dayalı fesih hakkını kullanması olarak kabul edilmiştir. Fesih işlemi yasanın aradığı bir yıllık süre içinde kullanılmıştır. Yasa gereği kıdem tazminatına hak kazanmıştır. Mahkemece kıdem tazminatı talebinin kabulüne karar verilmesi gerekirken, yazılı gerekçe ile reddi hatalıdır…” (9 Hukuk, 2014/17600 E. ve 2015/30741 K.)

Evlilik nedeniyle işten ayrılmada ihbar süresi

Bu konuyu da şu yazımızda açıklamıştık: mustafabaysal.com/evlilik-nedeniyle-isten-ayrilacak-isci-ihbar-surelerine-uymak-zorunda-midir

Kısaca tekrarlamak gerekirse; evlilik nedeniyle işten ayrılan işçinin uymakla yükümlü olduğu bir ihbar süresi yoktur. Bu işçi dilediği zaman bu gerekçeyle işten ayrılıp kıdem tazminatını talep edebilir.

Boşanıp eski eşiyle evlenen işçinin kıdem tazminatı

İşçinin bir kere bu haktan yararlanması kural olarak tekrar yararlanmasına engel değildir. İşçi kaç defa evlenirse evlensin, yine de kıdem tazminatına hak kazanabilmelidir.

Ancak işçinin art niyetli olduğunun anlaşılması halinde, işveren kıdem tazminatı ödemekten kaçınabilir. Aşağıdaki Yargıtay kararında; eşinden boşanıp eski eşiyle tekrar evlenen işçiyi, yüksek mahkeme iyi niyetli görmemiştir:

“… Davacı eski eşiyle 5.4.2005 tarihinde yeniden evlenmiştir. Davacı evlilik nedeniyle iş sözleşmesini 11.04.2005 tarihinde fesih etmiştir.

Evliliğin kıdem tazminatına hak kazandıran hallerden olduğu tartışmasızdır. Ancak, davacı boşandıktan yaklaşık 5 ay sonra eski eşiyle evlenmiştir. Sözleşmeyi feshederek kıdem tazminatını evliliğini gerekçe yaparak yasanın koruduğu himayeden yararlanmak istemiştir. Dinlenen tanık ifadeleri, maddi olgular önünde inandırıcılığı kabul edilemez. Davacı boşanma davasında eşinin kendisini aldattığından söz etmiş davalı karşı çıkmamıştır. Bu davada iş şartlarını gerekçe göstermiştir. Davacı çelişkili davranmıştır. Dürüstlük kuralına aykırı hakaret etmiştir…” (9 Hukuk, 2010/4176 E. ve 2010/5420 K.)

Evlilik yapmadan işten ayrılan işçi

Kadın işçinin evlilik nedeniyle kıdem tazminatına hak kazanmasının ön şartı, evlendiği tarihten sonra işten ayrılmasıdır. Müstakbel evliliği için işten ayrılan kadın işçi kıdem tazminatına hak kazanamaz:

“… Aynı şekilde işten ayrıldıktan sonra evlenmiş olan kadın işçinin de bu hükme göre kıdem tazminatından yararlanması mümkün değildir. Yine kadın işçinin, yapacağı evlilik nedeni ile iş sözleşmesini feshetmiş olması; yani müstakbel bir evlilik için sözleşmeyi feshetmesi de bu hükme göre kıdem tazminatına hak kazandırmaz. Şu hâlde bu hükme göre kıdem tazminatından yararlanabilecek olan; bir işverene bağlı olarak çalışmakta iken evlenen ve evlilik tarihinden itibaren bir yıl içinde iş sözleşmesini fesheden kadın işçidir ( Mollamahmutoğlu, H./ Astarlı, M./ Baysal, U., a.g.e, s. 1122)…” (Hukuk Genel Kurulu, 2015/3743 E. ve 2018/81 K.)

Evlilik nedeniyle işten ayrılıp çalışan işçi

Kadın işçinin evlilik nedeniyle işten ayrılması halinde kıdem tazminatına hak kazanması ne kadar yasal ise, işten ayrıldıktan sonra tekrar çalışması da o kadar hakkıdır. Kadın işçinin işten ayrıldıktan sonra başka bir işte çalışamayacağını kabul etmek, onun çalışma özgürlüğünü kısıtlamak anlamına gelecektir: mustafabaysal.com/evlilik-nedeniyle-kidem-tazminati-alan-isci-calismaya-devam-edebilir-mi

Yargıtay da bu görüştedir:

“… Kadın işçinin, iş sözleşmesini evlilik nedenine dayalı olarak feshine rağmen başka bir işte çalışmaya başlamasının yasal hakkın kötüye kullanımı olup olmadığı her bir somut olay yönünden ayrı ayrı değerlendirilmelidir. Evliliğin kadına yüklediği toplumsal sorumluluğun bir gereği olarak yasada belirtilen fesih hakkı tanınmıştır. Çalışma hayatının evlilikle birlikte gereği gibi yürütülemeyeceği düşüncesi, aile birliğinin korunması ve kadının aile ile ilgili görevleri, yasa koyucuyu bu doğrultuda bir düzenlemeye yöneltmiştir. Bununla birlikte Anayasal temeli olan çalışma hak ve hürriyetinin ortadan kaldırılması düşünülemez. Kadın işçinin evlilik nedenine bağlı feshinin ardından kısa bir süre sonra yeniden çalışmasının gerekleri ortaya çıkmış olabilir. Hatta kadın işçi evlilik nedenine dayalı feshin ardından ara vermeksizin başka bir işyerinde çalışmaya başlayabilir ve bu durum evliliğin kadına yüklediği görevlerin yerine getirilmesi noktasında daha olumlu sonuçlar doğurabilir…” (7 Hukuk, 2015/43996 E. ve 2016/11482 K.)

SONUÇ

Evlilik nedeniyle işten ayrılma ve kıdem tazminatı hak etme sürecini şöyle özetleyebiliriz:

• Söz konusu işçi kadın olmalıdır.
• Kadın işçi evlenir.
• Evlilik tarihinden itibaren 1 yıl içinde işten ayrılır.
• Kadın işçinin işten ayrıldığı tarihte, işyerinde en az 1 yıl kıdemi vardır.
• İşten ayrılırken evlilik cüzdanının bir suretini, istifa dilekçesine ekler ve kıdem tazminatı isteğini yazıda belirtir.
• Ödenmemesi halinde dava açarak hakkını alır.
• Evlilik tarihinin üzerinden 1 yıl geçince bu hak kaybedilir.
• Evlilik tarihinden kastedilen, evlilik cüzdanında yazılı tarihtir.( Düğün tarihi, imam nikahı tarihi kabul edilmez.

Görüleceği üzere; kadınlara özel getirilen bir pozitif ayrımcılık örneği olan bu durumda, işverenin hiçbir takdir hakkı yoktur. Kadın işçinin her şeyden önce işyerinde en az bir yıllık kıdemi varsa, artık bu kadın işçi evlendiği tarihten itibaren bir sene içinde istediği zaman işten ayrılabilir.

Üstelik bu ayrılış ona kıdem tazminatı ödenmesini de gerektirir. İşverenin kadın işçiye ekstra şartlar öne sürmesi ya da kıdem tazminatını ödememesi de mümkün değildir.

Evlilik nedeniyle işten ayrılacak olan kadın işçinin, işverene vermek için kullanabileceği dilekçe örneğine şu yazımızdan ulaşabilirsiniz: mustafabaysal.com/evlilik-nedeniyle-isten-ayrilma-dilekce-ornegi