Yabancı işçinin kıdem tazminatı hakkı

Kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı, İş Kanunu’na tabi olarak çalışan işçiler için en önemli tazminatlardan ikisidir. Yabancı uyruklu bir işçi için de kıdem tazminatının veya ihbar tazminatının aynı derecede önemli olması da çok doğal bir durumdur. Peki ama yabancı işçi kıdem ve ihbar tazminatı alabilir mi?

Yabancı işçi kimdir?

Yabancı, 403 sayılı Kanuna göre Türk vatandaşı kabul edilmeyen kişileri ifade etmektedir. O halde, Türk vatandaşı olmadığı halde Türkiye’de çalışanlar, yabancı işçi olarak kabul edilmektedir.

Daha önce yazdığım gibi, yabancılar ülkemizde beş farklı şekilde çalışabilirler (https://mustafabaysal.com/yabancilarin-calisma-izin-turleri-neler/):

• Süreli çalışma izni
• Süresiz çalışma izni
• Bağımsız çalışma izni
• Turkuaz kart
• Şirket müdürlerine, yönetim kurulu üyelerine ve ortaklarına özel çalışma izni

Bunlardan bağımsız çalışan yabancı işçinin kıdem tazminatına hak kazanamayacağı muhakkaktır. Çünkü kıdem tazminatına hak kazanmanın ilk şartı İş Kanunu kapsamında bir işverene “bağımlı” olarak çalışmaktır. Bağımsız çalışan yabancının bu nedenle kıdem tazminatı alma hakkı yoktur.

Yabancı işçi İş Kanunu’na tabi olur mu?

Hangi tür izinle çalışıyor olursa olsun, bir işyerinde çalışan yabancı işçilerin ortak özelliği, işverene bağımlı olarak çalışmalarıdır. Bu da onları İş Kanunu kapsamına sokar. İlk bakışta yabancı işçilerin İş Kanunu’na tabi olmadığı düşünülebilir.

Bunun nedeni genelde, yabancıların çalışma izinlerinin ve şekillerinin gösterildiği 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanun’un varlığıdır. Halbuki bu kanun yabancıların çalışma izin başvurularından, bildirimlerine ya da izin alınmadan yabancı işçi çalıştırılması gibi kanuna aykırılık hallerindeki idari para cezalarına kadar birçok hususu düzenleyen bir kanundur.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 1 inci maddesine göre kanunun kapsamı; yine kanunda belirtilen istisnalar dışında kalan bütün işyerleri, bu iş yerlerinin işverenleri ile işveren vekilleri ve işçileridir. Buna göre, istisna olarak gösterilen işler dışında çalışan yabancı işçiler de aynı Türk işçiler gibi İş Kanunu kapsamındadır.

Yabancı işçinin kıdem tazminatı hakkı

Bilindiği üzere kıdem tazminatı, yürürlükten kaldırılmış olan 1475 sayılı İş Kanunu’nun hâlen yürürlükteki tek maddesi olan 14’üncü maddesinde düzenlenen bir haktır.

Bu maddede kıdem tazminatı alma şartları sayılmış ve madde içeriğinde yabancı işçi ya da Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı işçi arasında bir ayrım yapılmamıştır. Yabancı işçiler de bu maddede sayılı şartlara sahip olduklarında kıdem tazminatı almaya hak kazanacaktır.

Uyruğu ne olursa olsun, İş Kanunu’na tabi bir işçinin hangi şartlar meydana geldiğinde kıdem tazminatı alabileceğini daha önce yazmıştım: https://mustafabaysal.com/kidem-tazminati-alma-sartlari/

Yukarıdaki yazıya göz atmadan önce şunu mutlaka bilmelisiniz ki; kıdem tazminatına hak kazanmanın İLK ve EN ÖNEMLİ şartı, işveren bünyesindeki çalışma süresinin EN AZ 1 sene olmasıdır. Bir başka deyişle, işverene bağlı olarak çalışmanız bir senenin altında ise, kıdem tazminatını hak etmeniz zaten mümkün olmayacaktır.

Sigortasız yabancı uyruklu işçinin kıdem tazminatı

Buraya kadar anlatılanlardan da anlaşılacağı üzere; kıdem tazminatı hak etme noktasında, işçinin yabancı uyruklu olup olmamasının bir önemi yoktur.

Ancak burada kafa karıştırabilecek bir husus, yabancı işçinin kayıt dışı çalıştırılmış olmasıdır. Bir başka deyişle sigortasız çalıştırılan ve SGK’ya işe girişi bildirilmeyen bir yabancı, kıdem tazminatı hakkının olmadığını zannedebilir.

Halbuki buradaki durum da tıpkı kıdem tazminatına hak kazanmak konusunda olduğu gibidir ve yabancı işçi ile Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı işçi arasında bir ayrı yine yoktur.

Şu yazımda detaylıca izah ettiği üzere; işçi yabancı da olsa, sigortasız çalıştırıldığında bile kıdem tazminatı talep etme hakkına sahip olacaktır. Ancak bunun ispatının elbette zor olacağını kabul etmemiz gerekir:

https://mustafabaysal.com/sigortasiz-calisan-isci-kidem-tazminati-alabilir-mi/

Bir örnekle durumu şöyle somutlaştırabilirim: Diyelim ki yabancı uyruklu işçi bir işveren bünyesinde çalışmaya başladı ve sigortası yapılmadı, yani işçi kaçak çalıştırılmaya başlandı. Böylece sigortasız çalışma 7 ay sürdü ve sonra işveren bu yabancı işçinin sigorta girişini yaptı.

İşçi 5 ay da sigortalı olarak çalıştı. O halde bu işçi önceki 7 aylık sigortasız çalışması ve sonraki 5 aylık sigortalı çalışması ile birlikte, kıdem tazminatı için gereken asgari 1 yıl çalışma şartını sağlamış olur.

Yabancı işçinin ihbar tazminatı hakkı

İhbar tazminatı da ancak belirli şartların mevcut olması halinde hak edilebilen bir tazminat türüdür: https://mustafabaysal.com/ihbar-tazminati-nasil-alinir/

Yabancı işçinin ihbar tazminatı konusunda, kıdem tazminatı ile ilgili bahsettiğim kural aynen geçerlidir ve işçinin yabancı uyruklu olması veya Türk vatandaşı olması sonucu değiştirmez.

Yabancı işçi de tıpkı Türk vatandaşı işçi gibi, gerekli şartları sağlıyorsa ihbar tazminatı alma hakkına sahiptir.

SONUÇ

İş Kanunu’nun uygulama alanı belirlenirken Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı veya yabancı gibi ayrımlar yapılmamıştır. Aynı durum, kıdem tazminatının ve ihbar tazminatının hak edilmesinde de geçerlidir.

Önemli olan işçinin Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı ya da yabancı uyruklu olması değil, kıdem tazminatı ya da ihbar tazminatı hak etme şartlarını taşıyor olmasıdır.

Bu şartları taşıyan bir yabancı işçi de pekâlâ kıdem tazminatı veya ihbar tazminatı almaya hak kazanacaktır. İş Kanunu’na tabi bir çalışanın yabancı uyruklu olması onun haklarını geriye götürmeyeceği gibi; bu işçi, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı işçinin sahip olduğu tüm yasal haklara ayniyle sahip olacaktır.