Sorunun garip göründüğünün farkındayım; ama bazı durumlarda garip görünmeyebilir. İşleri gereği bazı işçiler mola vermek istemeyeceği gibi, işverenler de ara dinlenmesi kullandırmak istemeyebilir. Peki ama ara dinlenmesi zorunlu mu? Yani işçi mola vermek zorunda mı?
Ara dinlenmesi kavramı
İş Kanununda ara dinlenmesi olarak adlandırılan kavramın gündelik hayattaki karşılığı mola’dır. Uygulamada ara dinlenmesi; mola, çay molası, yemek arası vb. şekillerde ifade edilebilir.
Burada önemli olan; ifade ediliş biçimi değil, ara dinlenmesi uygulamasının doğru gerçekleştirilmesidir. Peki burada önemli olan nedir?
Ara dinlenmesi; belirli süre çalışan işçiye tanınan bir haktır. Böyle olunca; ara dinlenme süresi de günlük çalışılan süreye göre belirlenir.
Yani burada önemli olan şey; işçinin günlük çalışma süresine göre, doğru sürede ara dinlenme hakkını ona kullandırmaktan ibarettir.
Ara dinlenme süresi
Ara dinlenme süresi, tek bir süreden ibaret değildir ve işçinin çalışma süresine göre değişir: https://mustafabaysal.com/7-maddede-ara-dinlenmesi/
Buna göre; ara dinlenme ya da mola süreleri şöyle belirlenir:
- Çalışma 4 saat ya da daha az sürüyorsa, en az 15 dakika
- Çalışma 4 saatten çok ama 7,5 saatten az sürüyorsa (7,5 saat dahil) en az 30 dakika
- Çalışma 7,5 saatten çok sürüyorsa en az 1 saat
Gördüğünüz gibi; çalışma süresi uzadıkça, ara dinlenme süresi de uzamaktadır.
Ara dinlenmesiyle ilgili temel kurallar
Yukarıda yer alan süreler dışında, ara dinlenmesiyle ilgili bilinmesi gereken temel hususlar şunlardır:
- Yukarıdaki ara dinlenme süreleri EN AZ’dır.
- Mümkünse aralıksız verilir.
- Ancak iklim, mevsim, o yerdeki gelenekler ve işin niteliği göz önünde tutularak sözleşmeler ile aralı olarak kullandırılabilir.
- İşyerindeki tüm işçilere aynı anda veya değişik saatlerde kullandırılabilir.
- Ara dinlenmesi çalışma süresinden SAYILMAZ.
İşçinin mola kullanması zorunlu mu?
Gelelim yazımızın esas konusuna. İş Kanunu bir kuralı esneteceği zaman, bunu mutlaka metninde belirtir. Örneğin işçilerin haftada en çok 45 saat çalıştırılmasını ister; ama onayı alınan işçinin daha çok çalışabileceğini ifade eder.
Ya da işçilerin genel tatil günlerinde dinlenmesini ister; ama parası verilecekse ve işçi rıza gösterirse çalıştırılmasını da uygun bulur.
İşte buna benzer bir hüküm ara dinlenmesi için yoktur. O halde buradan çıkarılacak sonuç, işçiye ara dinlenmesi verilmesinin ZORUNLU olduğudur. Yoksa aksini İş Kanunu mutlaka beyan eder ve sonucunu da gösterirdi.
Ara dinlenmesi toplu kullanılır mı?
Bunu bir örnekle açıklamak istiyorum. Diyelim ki; belediye şirketinde otobüs şoförü olarak çalışan işçiler olsun. Bunlar “ring” adı verilen ve otobüslerin hiç durmadığı seferlerde görevli olsun. Ara dinlenmesine vakit bulsa bile, bu işçiler dinlenmeyi ancak yine otobüste bekleyerek yapabiliyor olsun.
Bu işçilere “Siz ara dinlenmesi yapmayın, ama mesaiyi 30 dakika erken bitirin” denilebilir mi? Bu soruyu buraya özellikle yazdım; çünkü böyle yapan kurumlar var.
Ya da böyle bir işçiye ara dinlenmesi verilmeyip bir hafta süresince hak ettiği örneğin toplam 3 saatlik ara dinlenmesi karşılığı, bunları toplu kullan denebilir mi?
Bu kesinlikle mümkün değildir. Ara dinlenmesi; ücreti ödenecek ya da karşılığında serbest zaman verilecek ve kullandırılmayacak bir hak değildir.
İşçiye ara dinlenmesi verilirken elbette işin niteliğine göre değişiklikler yapılabilir; ama hangi şekilde olursa olsun, işçinin mutlaka dinlendirilmesi gerekir.
SONUÇ
Ara dinlenmesi sadece işçi açısından bir hak değildir; bu aynı zamanda işçinin verimliliği, iş kazası yapmaması ve uzun soluklu sıhhati için de önemlidir.
Hangimiz aylarca ya da yıllarca, her gün hiç mola vermeden çalışmayı kaldırabiliriz ki? Ara dinlenmesi kullanmadan çalışan bir işçinin fiziksel ve ruhsal olarak sıkıntı yaşaması muhtemel olacaktır.
Bütün bunları göz önünde bulunduran İş Kanunu da ara dinlenmesini ZORUNLU tutmuştur. İşçi mola kullanmak istemese bile, ara dinlenmesini kullanmak zorundadır.
İşçiye doğru ve zamanında ara dinlenmesi kullandırılmaması halinde; verimlilik ve sağlık sorunları dışında bir de işçi haklı nedenle fesih yapma hakkına sahip olabilecek ve ayrıca olası bir iş kazası durumunda işverenin kusuru mutlaka artacaktır.
Mustafa Bey Merhaba,
Ara dinlenme süreleri alt sınır belirlenmiş.
Peki işveren saat 8 de iş başı yaptırıp, gece 24 e kadar çalıştırıp, 4 saat ara dinlenme veriyorum dinlenin diyerek gece 4 ten sabah 9 a kadar çalıştırma hakkına sahip olur mu ?
Yani ara dinlenme süresi 3 saat 4 saat 5 saat gibi kullandırılabilir mi ?
Yoksa bu 1 saat çalış, 2 saat dinlen, 1 saat çalış, 3 saat dinlen.. çalışma yok ama işverenin emrinde evinden çok uzakta keyfiyete bekletilme durumu ortaya çıkıyor gibi fikriniz ne böyle bir durumda?
Tabi ki de faydası oluyor üstat
Bu konuyla ilgili çok bilinmeyen bir sorum olacak. Yargıtay kararlarında fazla mesai hesaplamalarında ara dinlenme süreleri düşülüyor ve bir takım işlerde gördüğüm kadarıyla çalışma süresi en fazla 14 saat sayılıyor. Ara dinlenmesi verilmesi mümkün olmayan işler için örneğin taşıt içerisinde hareket halinde hiç durmaksızın 15 16 saat taşıt kullanan çalışanlar içinde böyle mi sayılmaktadır. Bu tür işlerde çalışmanın tamamı ara dinlenmesi düşülmeden hesaplanır mı ? Bununla ilgili fikirlerinizi merak etmekteyim.Bu tür işlerde fazla mesai alacağı için hesaplamalarda Yargıtay ın ara dinlenmesi düşmediğini duydum ancak doğru mudur değil midir bilemiyorum.
Merhaba, sorunuz için teşekkür ederim. Ancak hiç ara verilmesi mümkün olmayan demişsiniz. Karayollarında hiçbir şoforün zaten 15-16 saat ara vermeden araç sürmesi mümkün ve yasal değildir. Bunların zaten günlük belirli bir limiti vardır ve bunun üzerinde araç sürmeleri mümkün olmaz. Bu nedenle, bahsettiğiniz çalışanlar için, fiili durum ne ise tam da ona göre hesaplama yapılması gerekir.
Üstadım yine mükemmel bir konuyu irdelemişsiniz. İş dünyasında en çok istismar edilen olgulardan biridir ayrıca bu konu. Kanun ve Yüksek Yargı kararları açık açık diyor; bu süre iş dışında bir süredir diye.
Aslında gizli bir taktik de yatıyor bu ara dinlenme sihrinin altında, başta özel güvenlik, sağlık ve hizmet sektörü çalışanları bu süreleri tam ve sağlıklı kullanamadığı gibi karşılığında fazla mesai ödenip ödenmemesi de gün yüzüne çıkacaktır yakında. Tıpkı whatsapp grupları ve çalışan serbest zamanı işgali gibi.
İşçi Dünyası olarak, stabil kalıplardan çıkarak görülmeyeni görmek, özgün olarak duyulmayanı su üstüne çıkarmak her zaman farkındalık yaratıyor. Teşekkürlerimle…
Teşekkür ederim Gürcan bey. Bazı konular önemsiz gibi görünse de, uzun süreli sonuçları hem fiziksel hem de ruhsal açıdan soruna sebep olabiliyor. Ara dinlenmesi de bu kabilden sayılır. Gerçi ülkemizdeki çalışma hayatını düşününce, bunlar biraz ayrıntı gibi kaçıyor 🙂 Yine de umarım faydası oluyordur.