Kadrolu kamu işçisi işten çıkarılabilir mi?

Kamu kurumunda çalışan bir kadrolu işçinin işten çıkarılması ile bir taşeron işçisinin işten çıkarılması arasında teknik olarak bir fark bulunmaz. Hatta özel sektör işçileri de fesih konusunda aynı haklara sahiptir. Yine de kamu görevlilerince yönetilen bir kurumda, özellikle işe iade konusunda, özel sektörden farklı uygulamalar görülmektedir. Gelin, şu sorunun cevabını birlikte bulalım: Kadrolu işçi işten çıkarılabilir mi?

(Not: Burada bahsedilen işten çıkarma, işverenin haklı bir nedeni ya da işçinin bir kusuru yokken yani durup dururken işçinin işten çıkarılmasıdır. İşverenin haklı bir nedeni varsa, örneğin işçi hırsızlık yapmışsa, kavga etmişse, görevini yerine getirmişse, bu durumda yapılan fesih bu yazının konusu değildir: https://mustafabaysal.com/14-maddede-isverenin-hakli-nedenle-fesih-sebepleri/)

Bir belediyede ya da il özel idaresinde veya her hangi bir kamu kurumunda işçi olarak çalışıyorsunuz. Hem de kadrolu işçi olarak görev yapıyorsunuz. Taşeron işçisi ya da geçici işçi de değilsiniz. Belki de toplu iş sözleşmesiniz bile var. Peki kamu kurumu buna rağmen sizi işten çıkarabilir mi? Önce şuradan başlayalım: Memur olsanız ne olurdu?

Memurun mahkeme tarafından görevine iadesi mümkün

Bildiğiniz üzere devlet memurları 657 sayılı Devlet Memurlar Kanununa tabi olarak çalışmaktadır. Dolayısıyla bir memur ile kurumu arasında hukuki bir anlaşmazlık olduğunda karar mercii idare mahkemeleri ya da Danıştay olmaktadır. Bu iki tür mahkemenin verdiği karar da kamu kurumu açısından bağlayıcı sonuç doğurmaktadır.

Yani eğer mahkeme, görevine son verilen memurun göreve iadesine karar verirse, kamu kurumu bu memuru göreve başlatmakla yükümlü olmaktadır. Aksi takdirde, memuru işe başlatmayan kamu görevlilerini idari ve adli soruşturmalara maruz kalması işten bile olmayacaktır.

İşçinin mahkeme tarafından işe iadesi

Söz konusu ‘işçi’ olunca sonuç değişmektedir. İşçi olarak çalışan bir kişi ister kamuda çalışsın isterse özelde, her halde ve şartta 4857 sayılı İş Kanununa tabi olmaktadır. Evet, bir istihdam biçimi olarak işçi kavramı 657 sayılı kanunda yer almaktadır; ancak bu durum, işçilerin İş Kanununa tabi olduğu gerçeğini değiştirmemektedir.

İşçi ile işveren arasında hukuki bir anlaşmazlık olduğunda ise nihai karar mercii bu kez iş mahkemeleri ya da Yargıtay olmaktadır. Peki ama bunların kararları idare için bağlayıcı değil midir? Elbette ki bağlayıcıdır; ama burada ince bir nüans bulunmaktadır.

İşe iadede işverenin seçimlik hakkı

İş Kanununun 18 inci maddesine göre, yapılan feshin geçersiz olduğunu düşünen işçinin, belirli şartları taşıyorsa, mahkemeye başvurarak işe iadesini isteme hakkı vardır. Ancak, yine aynı kanunun 21 inci maddesinde işveren lehine bir hüküm dikkat çekmektedir.

Bu maddeye göre, hakkında işe iade kararı verilen işçiyi işveren, işe başlatmak zorundadır. Ancak hemen ardından koyulan bir hükümle de işverenin işçisini mahkeme kararına rağmen işe başlatmaması halinde, ona işe iade tazminatı ödemek zorunda kalacağı belirtilmektedir.

Kamu kurumu işe iade tazminatı ödemeyi tercih edebilir mi?

Normalde özel sektör uygulamasına baktığımızda, işverenlerin mahkemelerce işe iade kararı verildiği hallerde, işçilerini işe başlatmaktansa işe iade tazminatı ödemeyi tercih ettiği görülmektedir. Peki aynı şeyi kamu kurumu da yapabilir mi? Yani, mahkeme kararına rağmen sürekli işçiyi işe başlatmayıp da tazminat ödemeyi göze alabilir mi?

Kamu görevlisinin cezai sorumluluğu yoluna gidilebilir

Bu noktada net bir cevap vermek zor. Olaya İş Kanunu açısından baktığımızda, kamu kurumunun işçiyi işe başlatma zorunluluğu olmadığın söyleyebiliriz. Ama olayın bir de kamu görevlisi boyutu bulunmaktadır.

Bir mahkeme kararını hiçe saymak, kamu görevlisini hukuken zor durumda bırakır mı? Örneğin onun Türk Ceza Kanunu kapsamında kovuşturma geçirmesine sebep olur mu? Bu noktada İş Kanununun sistematiği gereği, kamu kurumunun işçiyi işe başlatmama hakkı olduğunu düşünüyorum. Aksi takdirde işçi istihdamının memur istihdamından bir farkı kalmazdı. Ancak, bu benim kişisel mütalaamdan ibarettir.

İşe iade hakkı yoksa işçi bir şey yapamaz

İşe iade davasının ne olduğunu şu yazımda açıklamıştım: https://mustafabaysal.com/adim-adim-ise-iade-davasi/

O yazıdan da görülecektir ki, işe iade davasının açılmasının 3 temel şartı vardır. Bunlar sırasıyla;

• Belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalışmak
• İşyerinde çalışan işçi sayısının en az 30 olması
• İşçinin o işyerindeki kıdeminin en az 6 ay olması

O halde bir kamu kurumunda bile çalışıyor olsa, yukarıdaki şartların tamamını aynı anda taşımayan bir işçi, işe iade davası açamayacaktır. Örneğin bir kamu kurumunda işçi olarak çalışmaya başlayalı 5 ay olan bir işçi işten çıkarıldığında işe iade davası açamayacaktır.

SONUÇ

Kadrolu işçinin işten çıkarılması konusunu kısaca ikiye ayırarak toparlayabiliriz. Kamu kurumunca işten çıkarılan sürekli işçi ile ilgili olarak şunu söyleyebiliriz:

• İşçi; yukarıda belirtilen işe iade davası açabilme şartlarını taşıyorsa ve işe iadesi için dava açmışsa, mahkemece verilen işe iade kararına kamu kurumu ya uyacaktır ya da uymazsa, yine mahkemece belirlenen tutarda işe iade tazminatını işçiye ödeyecektir. Bu konuda kamu kurumunun seçimlik hakkının olması gerektiğini düşünüyorum.
• İşçi; yukarıda belirtilen işe iade davası açma şartlarından her hangi birini taşımıyorsa, zaten işe iadesini isteme hakkı bile bulunmamaktadır. Dolayısıyla böyle bir işçinin işe iadesi mümkün olmayacaktır.

GÜNCELLEME: Yukarıda kanaatimi belirtmiş ve işçinin işe iade kararı aldırması durumunda, mahkeme kararına uyma ya da işe başlatmama tazminatı ödeme konusunda kurumun takdir hakkı olması gerektiğini söylemiştim. Ancak bir okurumuz, bunun aksinin geçerli olduğunu belirttiği bir e-posta gönderdi.

Bu e-postada yer alan bir Danıştay kararı ile bir yerel mahkeme kararını aşağıya ekliyorum. Bu iki karara göre, mahkemenin işe iade kararına kamu kurumunun uyması gerekiyor ve uymazsa ilgililer hakkında ceza soruşturması yürütülebiliyor.

Bu kararlardan birinde, yani Danıştay kararında, 5 üyeden 2’si de benim gibi düşünmüş ve karşı oy yazarak, kurumun işçileri işe başlatmama hakkının olması gerektiğini belirtmiş.

Sonuç olarak; her ne kadar araştırsam da, daha güncel kararlara rastlayamadım. Bu nedenle, alttaki 2 kararı okumanızı ve ona göre hareket etmenizi tavsiye ederim.

Öyle ya da böyle; konu hakkında nihai kararı sizin vermeniz gerekecektir. Çünkü bu sitede yazılanlar, en nihayetinde kanaatimizden ibarettir ve buna benzer konularda kesin cevaplar vermek ne yazık ki mümkün olmamaktadır.

Katkısı için, bize e-posta ile ulaşan sayın okurumuza çok teşekkür ederiz.

KARAR 1: Danıştay Birinci Dairesi, 2008/587 E. ve 2008/663 K.

“4857 sayılı İş Kanununun “Geçersiz sebeple yapılan feshin sonuçları” başlıklı 21. maddesinin 1 ve 2 nci fıkralarında “İşverence geçerli sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı mahkemece veya özel hakem tarafından tespit edilerek feshin geçersizliğine karar verildiğinde, işveren, işçiyi bir ay içinde işe başlatmak zorundadır. İşçiyi başvurusu üzerine işveren bir ay içinde işe başlatmaz ise, işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur. Mahkeme veya özel hakem feshin geçersizliğine karar verdiğinde, işçinin işe başlatılmaması halinde ödenecek tazminat miktarını da belirler.”hükmü yer almaktadır. Dosyanın incelenmesinden, … Belediye Başkanlığında işçi olarak çalışan şikayetçi …..’nin iş akdinin, belediye tarafından 16.3.2002 tarihinde tek taraflı olarak feshedildiği,bu karara karşı şikayetçi tarafından … Asliye Hukuk (İş)Mahkemesinde açılan dava sonucunda verilen 14.11.2006 tarih ve E:2006/117,K:2006/154 sayılı kararda, davacının işe kesin olarak iadesine ve 2821 sayılı yasanın 30 uncu maddesi kapsamında süresi içinde işe başvurması halinde iş gördürülmemiş olsa bile iş sözleşmesinin feshi tarihinden temsilcilik süresinin devamı süresince ücret ve diğer haklarının ödenmesine hükmedildiği, kararın Belediyece temyizi sonucunda Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 16.6.2007 tarih ve E:2006/17113,K:2007/19499 sayılı kararıyla onandığı, bunun üzerine şikayetçi tarafından, 10.8.2007 tarihli dilekçeyle işe iadesinin talep edildiği, Belediye Başkanlığının 6.9.2007 günlü işlemiyle, söz konusu talep reddedilerek, … Asliye Hukuk (İş)Mahkemesinin 14.11.2006 tarih ve E:2006/117,K:2006/154 sayılı kararı sonucunda devam ettiği kabul edilen sözleşmenin işçi alımı için vizelerinin bulunmadığı gerekçesiyle tekrar feshedildiğinin bildirildiği,şikayetçinin … Valiliğine sunduğu 14.9.2007 tarihli dilekçesiyle, iş akdinin keyfi olarak feshedildiği ve İş Mahkemesinin kararına rağmen işe iadesinin gerçekleştirilmediğini ileri sürerek Belediye Başkanı ….. hakkında gerekli işlemlerin yapılması talebiyle şikayette bulunulduğu, yapılan ön inceleme sonucunda, söz konusu mahkeme kararının şikayetçinin işe kesin iadesine yönelik olup, yukarıda belirtilen 4857 sayılı İş Kanununun 21 inci maddesi uyarınca seçimlik bir hak tanınmadığı, bu nedenle mahkeme kararlarını değiştirilmeden ve gecikmeden uygulamak zorunda olan idarenin şikayetçiyi işe iade etmesi gerektiği halde bunun gerçekleştirilmediği, ayrıca iş akdinin feshedilmesi nedeniyle mahkeme kararı gereğince şikayetçiye ödenmesi gereken ücretlerin ve bazı diğer alacaklarının ödenmesine rağmen, kıdem ve ihbar tazminatlarının halen ödenmediği, anlaşılmıştır. Bu durumda, ilgililere isnat edilen eylemin, haklarında soruşturma yapılmasını
gerektirecek nitelikte bulunduğu anlaşıldığından, soruşturma izni verilmesine ilişkin yetkili merci kararına yapılan itirazların reddine, dosyanın … Cumhuriyet Başsavcılığına, kararın birer örneğinin itiraz edenlere ve İçişleri Bakanlığına gönderilmesine 4.6.2008 gününde oy çokluğuyla karar verildi.”

KARAR 2: Mersin 3. Asliye Ceza Mahkemesi, Dosya No: 2011/419

“Mahkememizin 29/06/2010 tarih, 2010/202 esas ve 2010/775 karar sayılı ilamı ile verilen hükmün sanık …  tarafın dantemyiz edildiği ve dosyanın Yargıtaya gönderildiği, Yargıtay 4. Ceza dairesinin 23/03/2011 tarih, 2011/4230 esas ve 2011/3768 karar sayılı ilamı ile mahkememizce verilen karar bozulmuş mahkememize gönderilerek yukarıdaki esasa kaydı yapılmıştır.

Katılanın suç tarihinden önce sanık …’un belediye Başkanı olduğu … Belediyesi’nde özürlü işçi olarak çalıştığı, iş akdinin 28/01/2005 tarihinde feshedildiği, Mersin İş Mahkemesi’nin 1/3 T.C. MERSİN 3. ASLİYE CEZA MAHKEMESİ Dosya-Karar No: 2011/419 – 2011/1050 28/03/2005 tarih ve 247-210 sayılı kararı ile katılanın işe iadesine karar verildiği, sanığın buna rağmen mahkeme kararına uymayarak katılanı işe almadığı, bu şekilde üzerine atılı bulunan suçu işlemiş olduğu tüm dosya kapsamı ile anlaşılmıştır. sanığın eylemine uyan 5237 sayılı TCK.nın 257/2, 53/1-2 maddeleri gereğince cezalandırılmasına karar verilmesi gerektiği kanaat ve sonucuna varılarak aşağıdaki hüküm kurulmuştur.”