Serviste geçen süre mesaiden sayılır mı?

İnsanların çalıştığı işyerleriyle evleri arasındaki mesafenin günden güne arttığı bu dönemde işçilerin işe geliş ve işten dönüşleri için sağlanan servis imkanları artmıştır. Özellikle büyükşehirlerde servisle işçi taşıma oldukça yaygınlaşmış durumdadır. Ama özellikle trafiğin yoğun olduğu kentlerde insanlar bazen işe başlama saatinden iki ya da üç saat öncesinden yola çıkmaktadır. Peki serviste geçen bu süreler çalışma süresinden sayılır mı?

İşçinin serviste geçirdiği süre

İşçilerin bu konuda haklı bir sitemi vardır. Örneğin saat 08:00’de iş başı yapacak olan bir işçi saat 07:00 de servise bindiğinde günün bir saatini işe gitmekle ve belki bir saatini de eve dönmekle geçirmektedir. İşçi için uzun kabul edilebilecek bu sürelerde işçi şu soruyu sormaktadır: Serviste geçen saatlerim ne olacak?

İş Kanununda servis süreleri

İşçinin işyerinde geçirdiği sürelerin çalışma süresinden sayıldığı açıktır. Tabi burada ara dinlenmelerinin çalışma süresinden sayılmayacağını unutmamak gerekir: mustafabaysal.com/7-maddede-ara-dinlenmesi

Bunun dışında İş Kanununun 66’ncı maddesinde sayılı özel bir hal dışında, serviste geçen sürelerin çalışma süresinden sayılması mümkün değildir. Buna göre ancak ve ancak aşağıdaki halde, işçinin serviste geçirdiği süre mesaiden sayılacaktır:

• Demiryolları, karayolları ve köprülerin yapılması, korunması ya da onarım ve tadili gibi, işçilerin yerleşim yerlerinden uzak bir mesafede bulunan işyerlerine hep birlikte getirilip götürülmeleri gereken her türlü işlerde bunların toplu ve düzenli bir şekilde götürülüp getirilmeleri esnasında geçen süreler.

Bunun haricinde, serviste geçen sürelerin mesaiden sayılması mümkün değildir. Çünkü aynı maddenin son fıkrasında açıkça şöyle demektedir:

“İşin niteliğinden doğmayıp da işveren tarafından sırf sosyal yardım amacıyla işyerine götürülüp getirilme esnasında araçlarda geçen süre çalışma süresinden sayılmaz.”

Şehir içi servisler çalışma süresinden sayılmaz

İşçilerin şehir içinde ya da yukarıdaki maddede sayılan haller dışında şehirler arasında işe servisle getirilip götürülmeleri halinde bu süreleri çalışma süresinden sayamayız. İster bir saat, ister üç saat olsun işçi için bu süreler yolda kaybedilmiş sürelerden başka bir anlama gelmemektedir.

Çünkü işverenin işçileri işyerinde servisle ulaştırma zorunluluğu bulunmamaktadır. Hatta bu zorunluluk olsa bile İş Kanunu gereğince yine de serviste ve yolda geçen süreler çalışma süresinden sayılmaz. İşverenlerin işçilerine servis sağlamak zorunda olup olmadıklarını şu yazımızda açıklamıştık: mustafabaysal.com/isveren-servis-saglamak-zorunda-mi

Serviste geçen sürelere örnekler

Örneğin Mersin ili Gülnar ilçesindeki yol inşaatına işçiler Gülnar’dan alınıp toplu olarak götürülüyorsa –başka bir ulaşım olmaması vb. nedenlerle- bu işçilerin yolda geçirdiği süreler çalışma süresinden sayılır.

İstanbul’da İkitelli’de faaliyet gösteren fabrikanın işçileri çeşitli semtlerden alınıp fabrikaya getirilip götürülüyorsa serviste geçen süreler çalışma süresinden sayılmaz.

Yargıtay kararlarında yolda geçen süreler

Aşağıdaki Yargıtay kararları incelendiğinde, konu daha anlaşılır hale gelecektir:

“…4857 sayılı İş Kanunu’nun 66’ncı maddesi gereğince madenlerde, taş ocaklarında yahut her ne şekilde olursa olsun yeraltında veya su altında çalışılacak işlerde işçilerin kuyulara, dehlizlere veya asıl çalışma yerlerine inmeleri veya girmeleri ve bu yerlerden çıkmaları için gereken süreler, işçilerin işveren tarafından işyerlerinden başka bir yerde çalıştırılmak üzere gönderilmeleri halinde yolda geçen süreler, demiryolları, karayolları ve köprülerin yapılması, korunması ya da onarım ve tadili gibi, işçilerin yerleşim yerlerinden uzak bir mesafede bulunan işyerlerine hep birlikte getirilip götürülmeleri gereken her türlü işlerde bunların toplu ve düzenli bir şekilde götürülüp getirilmeleri esnasında geçen süreler işçinin günlük çalışma sürelerinden sayılır.

Somut olayda, davacının şoför olarak çalıştığı işyerinin hızlı tren yolu yapımı inşaat sahası olduğu anlaşıldığından Mahkemece, 4857 sayılı Kanun’un 66. maddesine göre, davacının işe gidiş gelişlerinde serviste geçirdiği bir saatlik sürenin de çalışma süresinden sayılarak fazla mesai ücret alacağı hesaplanmalı ve şimdiki gibi takdiri indirim de uygulanarak hüküm altına alınmalıdır…” (22 Hukuk, 2015/15876 E. ve 2017/13931 K.)

“… Davacı dava konusu isteğin dayanağının davalı işyerinde yürürlükte bulunan toplu iş sözleşmesi 53/e maddesi olduğunu belirterek istekte bulunmuştur. Söz konusu madde de günlük çalışma süresinden sayılacak zamanlar başlığı altında “İşverence yapılan düzenlemeye göre belirtilmiş zamanda işyerine gelip, işverenin buyruğuna hazır ve göreve amade olan işçilerin …e) işverence başka bir görev yerine veya noktasına götürülüp getirilmelerinde yolda geçirdikleri süreler… günlük çalışma süresinden sayılır” şeklinde bir düzenlemeye yer verilmiştir.

Davacı Ankara’da görevlendirildiğin de Gölbaşı’ndan saat başı hareket eden servisi kullandığını, diğer işyerlerine gidişlerinde ise muhtelif ulaşım araçlarından faydalandığını, örneğin Ankara Maltepe … merkezinde saat 16:00 vardiyasına yetişmesi için Gölbaşından saat 15:00 de hareket eden servise binmesi gerektiğini yine Maltepe’deki vardiyalı çalışması 15:00 itibariyle bittiği takdirde dönüş için 16:00 da ki servisi beklediğini bu nedenle Gölbaşı’na dönüşünün 1, 5 saati bulduğunu neticede yolda geçen süreler toplamının asgari 2, 5 saat olduğunu, yolda geçen bu sürelerin de TİS 53/e ve 4857 Sayılı Kanun 66/b maddelerindeki düzenlemeler uyarınca çalışma süresinden sayılması gerektiğini belirterek ücretini istemiştir.

Davacı işyerindeki görevi sona erdikten sonra veya görevine giderken sırf servisten yararlanmak izin kendi isteği ile servisi beklemekte olup TİS 53/e maddesinde ki düzenlemeye bakıldığında da işverenin buyruğuna hazır ve göreve amade olan işçilerin işverence başka bir görev yerine veya noktasına götürülüp getirilmesine yönelik bir durumda söz konusu olmadığı yani davacının durumunun toplu iş sözleşmesinde ki düzenleme ile de örtüşmediği anlaşılmaktadır…” (9 Hukuk, 2010/13635 E. ve 2010/11675 K.)

“… diğer tanık anlatımlarıyla da sabit olduğu üzere, davacı yol ücreti verilmesine rağmen kendi inisiyatifiyle işyerinde kalarak, servisin kalkış saatini beklemektedir. Servisin hareket etmesini beklerken işyerinde geçen zaman fazla çalışma süresinden sayılamaz…” (22 Hukuk, 2015/15475 E. ve 2017/13552 K.)

SONUÇ

Aşağıda belirtilen istisnai durum haricinde işçilerin servisle işe gidip gelirken yolda geçirdikleri süreler çalışma süresinden sayılmamaktadır.

• Demiryolları, karayolları ve köprülerin yapılması, korunması ya da onarım ve tadili gibi, işçilerin yerleşim yerlerinden uzak bir mesafede bulunan işyerlerine hep birlikte getirilip götürülmeleri gereken her türlü işlerde bunların toplu ve düzenli bir şekilde götürülüp getirilmeleri esnasında geçen süreler

Bunun haricinde işçilerin sosyal yardım amaçlı şehir içinde servisle taşınması hiçbir şekilde mesai süresinden sayılmaz. İstanbul gibi işçinin yolda geçirdiği sürelerin birkaç saati bulduğu şehirlerde bile, serviste geçen sürelerin mesaiden sayılması mümkün değildir.