İşçinin çalışmadığı halde ücret hak kazandığı durumlar vardır. İşçinin normalde çalışmadan ücret alması mümkün olmadığından, çalışma süresinden sayılan bu haller İş Kanununda sınırlı olarak sayılmıştır. İş Kanununa göre çalışma süresinden sayılan haller neler?
İş Kanununun 66. maddesi
Çalışma süresinden sayılan hallerin ne olduğu, 4857 sayılı İş Kanununun 66’ncı maddesinde sayılmıştır. Maddenin gerekçesine baktığımızda, eski İş Kanununun ilgili maddesine atıfta bulunulmuş; fakat ayrıca özel bir açıklama getirilmemiştir.
Çalışma süresinden sayılmak ne demek?
İş Kanununa tabi bir işçi için mesai bakımından iki seçenek olabilir: Çalışmak ya da çalışmamak. İşte kanunun 66’ncı maddesi buna üçüncü bir seçenek daha getirmiştir. Bu üçüncü seçenek, işçinin çalışmadığı açık olduğu halde, çalışmış gibi kabul edilmesidir.
Çalışma süresinden sayılan haller
Aşağıdaki sürelerde işçi çalışmadığı halde, bu süreler günlük çalışma süresi içinde kabul edilirler. Dolayısıyla işçinin fazla çalışma ücreti, denkleştirme vb. uygulamalarda bu süreler de çalışılmış gibi kabul edilmelidir:
- Taş ocaklarında, madenlerde ya da nasıl olursa olsun yer altında veya suyun altında çalışılan işlerde işçilerin dehlizlere, kuyulara veya asıl çalışacakları yere inmeleri, girmeleri ve bu yerlerden çıkmaları sırasında geçen süreler
- İşverenin işçilerini işyerinden başka bir yerde çalıştırmak istemesi ve oraya götürmek istemesi üzerine, bunların götürülmeleri durumunda yolda geçirdikleri süreler
- İşçinin işinin başında ve her daim iş görmeye hazır bir şekilde bulunmakla beraber çalıştırılmadan ve çıkacak olan işi bekleyerek boşa geçirdiği süreler
- İşçinin işverence başka bir yere gönderilmesi durumunda veya işverenin evinde ya da bürosunda veya işverenle alakalı herhangi bir yerde meşgul edilmesi nedeniyle asıl işini yapmadan geçirdiği süreler
- Çocuk emziren işçilerin çocuklarına süt verdikleri süreler (Süt izni kapsamında)
- Köprülerin, karayolları ve demiryollarının inşa edilmesi, korunması ya da bakım ve onarımı gibi, işçilerin yerleşim muhitlerinden uzak bir yerde bulunan işyerlerine birlikte getirilmeleri ve götürülmeleri gereken bütün işlerde bu işçilerin toplu ve düzenli olarak götürülüp getirilmeleri sırasında yolda geçen süreler (İşverenin kendi insiyatifiyle ve sosyal amaçlı sağladığı servislerde geçen süreler ise çalışma süresinden sayılmaz. Bkz: mustafabaysal.com/serviste-gecen-sure-mesaiden-sayilir-mi)
Çalışma süresinden sayılmanın sonuçları
Her şeyden önce; işçinin çalışmış gibi kabul edildiği bu süreleri için ücret almaya hak kazanacağı açıktır. Haliyle bu süreler işçinin fazla çalışma hesabından ara dinlenmelerinin belirlenmesine kadar etkili olacaktır.
Ayrıca İş Kanununun 55’inci maddesine göre; yukarıdaki süreler, işçinin yıllık izin hesabında da çalışmış gibi kabul edilir. Yine İş Kanununun 18’inci maddesine göre; işçinin iş güvencesi yani işe iade başvurusu yapma hakkına sahip olması için aranan 6 aylık kıdem şartının hesabında da yukarıdaki süreler dikkate alınır. (Bkz: mustafabaysal.com/adim-adim-ise-iade-davasi
Çalışılmış gibi kabul edilen haller
Bu yazının konusu olan “Çalışma süresinden sayılan haller” ile yıllık izinle ilgili olan ve 55’inci maddede düzenlenmiş bulunan “Çalışılmış gibi kabul edilen haller” aslında birbirinden farklıdır. 55’inci maddedeki hallerin tam ve doğru adı “Yıllık izin bakımından çalışılmış gibi sayılan haller”dir. Dolayısıyla bu maddedeki durumlar, sadece yıllık izin bakımından anlam ifade edecektir.
SONUÇ
Çalışma süresinden sayılan haller İş Kanununu 66’ncı maddesinde sayılmış olup yorum yoluyla bu hallerin genişletilmesi mümkün değildir.
İşçinin aslında çalışmadığı; ancak çalışmış kabul edildiği bu hallerin en önemli sonuçları işçinin ücrete hak kazanması, bu sürelerin yıllık izin hesabında dikkate alınması ve yine bu sürelerin 6 aylık iş güvencesi şartında hesaba katılmasıdır.
