SGK prim iadesi hangi şartlarda yapılır?

İster işçi olarak ve ister bağkurlu çalışılmış olsun; çalışılan her ay için sigorta primleri bildirilir ve SGK tarafından takip edilir. Yıllarca çalışan bir sigortalı, onbinlerce lira SSK primi ya da sigorta primi öder.

Peki ama bir gün gelir de, yıllarca ödenen bu primler SGK’dan geri istenebilir mi? Ödenmiş olan primlerin iadesi hangi koşullarda mümkündür? Yani ödenen primler SGK’dan geri alınabilir mi?

Ödenen primler hangi durumlarda geri alınabilir?

Öncelikle şu temel kuralın bilinmesi gerekir. İşçi ya da bağkurlu, ortada hiçbir sebep yokken SGK’ya gider ve “şimdiye kadar adıma yatırılmış tüm sigorta primlerimi bana geri verin” derse, olumsuz cevap alacaktır.

Çünkü sosyal güvenlik sistemimizde böyle bir uygulama yoktur. Ödenen sigorta primlerinin iadesi, ancak belirli şartların varlığı halinde mümkündür. Önce bu durumları maddeler halinde yazalım ve sonra tek tek açıklayalım:

• Birden çok işyerinde çalışılması
• Yersiz prim alınması
• Hizmet borçlanması sonucu prim iadesi
• Prim eksikliği nedeniyle emekli olunamaması
• Sigortalının ölümü

Birden çok işyerinde çalışan işçinin primi iade alması

Gerek İş Kanunu ve gerekse sosyal güvenlik mevzuatımız bakımından, işçinin aynı anda birden fazla işyerinde çalışması mümkündür. Bu konuyu daha önce açıklamıştık: mustafabaysal.com/ayni-anda-iki-farkli-isyerinde-calisma

Böyle bir durumda, işçinin sigortası her işyerinde ayrı ayrı bildirilecektir. Sosyal güvenlik sistemimizde, işçi için belirlenmiş bir aylık prim tavanı bulunmaktadır. Brüt asgari ücretin 7,5 katı olan bu tavan, aynı zamanda işçi için SGK’ya bildirilecek en üst ücreti gösterir. İşçi isterse aylık 50.000 lira maaş alsın, prim açısından en çok brüt asgari ücretin 7,5 katı kadar olan kısmı dikkate alınır.

İşte birden fazla işyerinde çalışan bir işçinin, tüm işyerlerinde bildirilen prim tutarı toplamı, bu tavanı aşıyorsa, işçinin tavanın üstündeki primler için iade talep etme hakkı vardır.

Örneğin tavan tutarı 15.000 lira ise ve işçini toplam primi 20.000 lira ise, bu işçi aradaki 5.000 TL’nin “işçi payı” kadar olan kısmını iade alabilecektir.

Yersiz ve yanlış primlerin iade edilmesi

Hangi sebeple olursa olsun; yanlış ya da yersiz alındığı tespit edilen primler de, hisseleri oranında sigortalıya ya da işverene ya da diğer hak sahiplerine ödenir. Bunun için; primin tahsil edildiği tarihin üzerinden 10 yıl ve daha fazla geçmemiş olması gerekir. Yapılacak olan iade miktarı, kanuni faizi de üzerine eklenerek hesaplanır.

10 yılın geçmesiyle birlikte, yersiz veya yanlış tahsil edilmiş primlerin, ilgililerce geri alınması artık mümkün olmayacaktır.

Hizmet borçlanması ardından prim iadesi talep edilmesi

Hizmet borçlanması türlerini daha önce açıklamıştık. Askerlik, doğum ve yurtdışı çalışması nedeniyle yapılabilen bu borçlanmaların temel amacı, sigortalının eksik prim günlerini tamamlamasını ve böylece emekli olmasını sağlamaktır.

Hizmet borçlanması yapan kişinin, henüz emekli maaşı bağlanmamışsa, bu başvurudan vazgeçmesi her zaman mümkündür. Böyle bir durumda, kişinin borçlanma yoluyla ödediği prim tutarı kendisine iade edilir. Ama bu iade esnasında, yasal faiz tutara eklenmez ve kısmi iade yapılmaz. Bir başka deyişle, borçlanma sonucu ödenen primin tamamı iade edilir.

Emekli olunamadığı için primlerin iade edilmesi

Emekli maaşı alabilmenin üç temel şartı vardır. Bunlar yaş, prim gün sayısı ve sigortalılık süresidir. Bu üç şartı bir arada sağlamadan emekli olunamaz. İşte bu durumu dikkate alan SGK, aşağıdaki durumda, ödenen sigorta primlerinin iadesini yapmaktadır:

• Çalışan, emeklilik için tabi olduğu yaş şartını doldurmuş olmalıdır
• Ancak diğer şartları sağlayamadığı için, emekli maaşı bağlanamamalıdır.

Bu durumu bir örnekle somutlaştıralım. Emeklilik için 54 yaş, 5675 gün ve 25 yıl sigortalılık gün şartına tabi olan işçi A’nın; yaşını doldurduğunu, ama prim gün sayısının 2578 olduğunu varsayalım. Görüldüğü üzere 54 yaşını dolduran işçi A’nın emekli aylığı alabilmesi için yaklaşık 9 yıl daha çalışması gerekecektir.

İşte işçi A, 9 yıl beklemek istemeyebilir ve SGK’ya başvurarak şimdiye kadar kendisi adına ödenen 2578 gün karşılığı olan prim tutarlarını talep edebilir.

Ama burada bir ayrıntıyı gözden kaçırmamak gerekir. İşçiye yapılacak olan iade, şimdiye kadar bildirilen sigorta prim tutarlarının tamamı olmayacaktır. Ancak işçinin payı kadar olan kısmı yani %20’si işçiye iade edilecektir. Ayrıca eski yıllara ait primler, SGK tarafından güncellenerek tutarlar günümüz değerlerine getirilecektir.

Ölüm toptan ödemesi

Sigortalı olarak çalışan bir işçi ya da bağkurlu vefat edebilir. Vefat ettiğinde de, şartları sağlayamadığı için, geride kalanlara ölüm aylığı ya da dul ve yetim aylığı bağlanamayabilir. Dul ve yetim aylığı bağlanma şartlarını daha önce açıklamıştık:

İşte bu durumda, yani geride kalan hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanamıyorsa, tıpkı emekli olamayanlara yapılan iade gibi hesaplama yapılarak, sigortalının ödediği ya da onun adına ödenen primler iade edilir. Bu iade aşamasında, toplam iade edilecek tutar, hak sahiplerine, kanunda belirtilen hisseleri oranında dağıtılır.

SGK prim iade dilekçesi

Yaşı doldurduğu halde diğer şartları taşımadığı için emeklilik maaşı bağlanmayan işçinin işten ayrıldıktan sonra ya da bağkurlunun işyerini kapattıktan sonra, aşağıda örneği yer alan belgeyle SGK’ya başvurması gerekmektedir.

Aynı şekilde, sigortalının ölümü halinde, geride kalan hak sahiplerine aylık bağlanamıyorsa da, hak sahiplerinin yine aşağıdaki belgeyle kuruma başvurması gerekmektedir.

SGK prim iade talep dilekçesi örneği

SONUÇ

Her şeyden önce şunun iyi bilinmesi gerekir ki; sosyal güvenlik sistemimizde, ödenen primlerin “öylesine” geri istenmesi mümkün değildir. Sigorta primi bir hak olduğu kadar yükümlülüktür ve kimsenin “ben vazgeçtim” diyerek, primlerini geri isteme hakkı yoktur.

Ancak yukarıda ayrıntılarını belirttiğimiz istisnai durumlarda, ödenmiş ssk ya da bağkur primlerinin iadesi mümkün olacaktır. Bu haller de net bir şekilde belirlenmiştir ve şartları sağlayan herkesin, prim iadesi alma hakkı vardır.