Resmî tatil ücreti yerine izin vermek, işveren açısından daha az maliyetli görülebilir; ancak böyle bir uygulamanın yapılabilmesi için yasal zemininin de olması gerekir. Peki ama İş Kanunu’na göre resmî tatil ücreti yerine izin verilmesi mümkün müdür?
Ulusal bayram ve genel tatil çalışmaları
Uygulamada resmî tatil olarak bilinen günlerin doğru adlandırılması aslında ulusal bayram ve genel tatil günleridir.
Ulusal bayram ve genel tatil günleri bir yılda 15,5 gündür ve şunlardan ibarettir:
- 1 Ocak
- 23 Nisan
- 1 Mayıs
- 19 Mayıs
- 15 Temmuz
- 30 Ağustos
- 28 Ekim öğleden sonradan itibaren 29 Ekim
- 3,5 gün Ramazan Bayramı
- 4,5 gün Kurban Bayramı
Resmî tatilde çalışan işçinin ücreti
Resmî tatil günü karşılığı işçinin alacağı ücretin yasadaki adı genel tatil ücretidir ve genel tatil ücretinin nasıl hesaplanması gerektiğini saha önce anlatmıştım: https://mustafabaysal.com/genel-tatil-ucreti-nasil-hesaplanir/
Çok basit olan bu hesaplamayı özetlemek gerekirse; resmî tatil gününde dinlenmeyip de çalışan işçinin bir günlük ücrete daha hak kazanacağını söyleyebiliriz.
Örneğin mayıs ayında hem 1 mayıs hem de 19 mayıs tatillerinde çalışan bir işçi o ay için normal maaşına ek olarak, bir de 2 günlük genel tatil ücreti daha alacaktır.
Ücret yerine izin uygulaması
Bu uygulamanın İş Kanunu’ndaki karşılığı serbest zamandır ve işçinin hak ettiği ücret karşılığında çalışmaması olarak tanımlanabilir.
Ancak serbest zaman sadece ama sadece fazla mesai karşılığı olarak verilebilir. İş Kanunu’nun 41’inci maddesinde yer alan serbest zaman uygulamasının başkaca bir çalışma ücretine teşmil etmesi asla mümkün değildir.
Genel tatil ücreti yerine izin olmaz
Ulusal bayram ve genel tatil günleri öyle günlerdir ki; İş Kanunu işçinin bu günlerde dinlenmesini öncelikle tercih etmiştir.
Nitekim İş Kanunu’nun 47’nci maddesinde, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışmayan işçiye bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretinin tam ödeneceği ifade edilmiş ve hemen ardından tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücret daha ödeneceği belirtilmiştir.
Kanunun başka herhangi bir maddesinde, yukarıdaki hükmün aksine ya da farklı uygulamasına cevaz veren bir metin de yoktur.
Böyle olunca, hiçbir işveren kendi mantığına göre doğru olduğunu düşünerek, işçisine genel tatil ücreti ödemek yerine izin vermeyi tercih edemez.
Bayramda çalışan işçiye ücret ödenir
Resmî tatil, bayram ya da başka bir şey, adına ne denirse densin, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışan işçiye genel tatil ücreti ödenir.
Bunun haricinde örneğin Ramazan Bayramı’nda 3,5 gün çalışan işçiye, bayramın hemen ardından 3,5 gün izin verilmesinin bir anlamı yoktur.
Böyle bir işçiye işveren genel tatil ücreti ödemek yerine izin verse ve bu işçi yıllar sonra işten ayrıldığında genel tatil ücretlerini dava etse, mahkeme işçiyi haklı bulacaktır. Böylece hem işçinin kullandığı izinler yanına kâr kalacak hem de işveren işçisine bilahare genel tatil ücreti ödemek zorunda olacaktır.
Bir Yargıtay kararında bu husus şöyle ifade edilmiştir:
“… 4857 sayılı İş Kanunu’nda serbest zaman, fazla mesai çalışması için öngörülmüştür. İşçi tatil günleri çalışmış ise bunun karşılığı ücretin ödenmesi gerekir. Bu çalışma sonrası karşılığında izin kullandırılması, tatil ücretine hak kazanamayacağını göstermez. Zira tatil çalışmaları karşılığı serbest zaman veya izin verilmesi yasaya uygun değildir,
Hükme esas bilirkişi raporunda, davacı içinin tören olan resmi bayram günlerinde (23 Nisan, 19 Mayıs ve 29 Ekim) çalıştığı ancak davalı tarafından ibraz edilen izin belgelerinden davacı işçinin çalıştığı bayramlar için izin kullandığı gerekçesiyle davacının ulusal bayram ve genel tatil alacağının bulunmadığı beyan edilmiştir.
Ancak davalı tarafından ibraz edilen ve davacı imzasını taşıyan belgeler … ila … yıllarına ait olup, davalı tarafından … ila … yıllarına ait ulusal bayram ve genel tatil çalışmalarına karşılık izin kullandığına dair belge ibraz edilmediği gibi belge ibraz edilse dahi geçersiz olacağından, … ila … yıları için ulusal bayram ve genel tatil alacağı hesaplanıp hüküm altına alınması gerekir…” (9 Hukuk, 2018/84 K.)
SONUÇ
Resmî tatil ücreti yerine izin uygulaması tamamen yanlıştır. Ulusal bayram ve genel tatil günleri olarak adlandırılan ve bir sene içinde 15,5 tane bulunan günlerde çalışan işçilere genel tatil ücreti ödenmesi gerekir. Genel tatil ücreti, işçiye bir günlük ücret daha ödenmesinden ibarettir.
İşçiye hak ettiği ücret karşılığında izin kullandırılması uygulaması ise serbest zaman olarak tanımlanır ve aslında sadece fazla mesai ücreti karşılığında uygulanabilen bir haktır: https://mustafabaysal.com/serbest-zaman-nedir-esaslari-nelerdir/
Dolayısıyla işçisine resmî tatil ücreti ödemek yerine izin kullandıran bir işverenin, genel tatil ücreti ödeme yükümlülüğü baki kalır ve işçi ileride dava açarsa hem izin kullanmış olur hem de kendisine ödenmeyen genel tatil ücretlerini faiziyle birlikte alır.
İşçiden muvafakatname de alında işçi ücret almak yerine izin kullanmayı özellikle talep de etse, hiçbir nedenle ve şekilde bu uygulama doğru olmayacaktır. Hem işçiler hem de işverenler bilmelidir ki; ulusal bayram ve genel tatil günlerinde yapılan bir çalışmanı karşılığı mutlaka ama mutlaka ücret olarak ödenmek zorundadır.
