Devlet memurlarında fazla mesai konusu çoğu zaman tam anlaşılamayan bir husus olup hangi memurların fazla mesai alacağı ve ne kadar alabileceği karıştırılabiliyor. Bu yazımda memur fazla mesai konusunu her yönüyle ele aldım. Gelin, birlikte öğrenelim: Memur fazla mesai ücreti alabilir mi? Memur en çok kaç saat fazla mesai yapabilir ve fazla mesai ücreti ne kadar?
Memurun fazla mesai ücreti
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na tabi olarak çalışan bir memurun çalışma esasları öncelikle Devlet Memurları Kanunu’nda ve ayrıca birtakım alt mevzuatlarda düzenlenmiştir.
Haliyle memurun fazla mesaisi de düzenlenmiş, buna ilişkin özel hükümler getirilmiştir. Bu hükümlere bazen kanun düzeyinde ve bazen de daha alt düzeyde metinlerde rastlamak mümkündür.
Memur fazla mesai mevzuatı
Devlet memurlarına ilişkin bir konuya açıklık getirirken yararlanacağımız esas kaynak mevzuatın kendisi olacaktır. Böyle olunca, konunun daha iyi anlaşılması ve ileride mevzuatta meydana gelebilecek değişikliklerin takibi bakımından, fazla mesai mevzuatının nelerden ibaret olduğunu bilmek gerekir.
İşte memur fazla mesai mevzuatı genel olarak aşağıdakilerden ibarettir:
- 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu (Hassaten 178’nci madde)
- Cumhurbaşkanlığı tarafından yürütülen Fazla Çalışmanın Uygulama Esaslarını Gösterir Yönetmelik
Memurun mesai süresi
Fazla mesainin tanımını yapmadan önce, memurların tabi olduğu haftalık çalışma süresini bilmek gerekir; çünkü birazdan göreceğiniz üzere fazla mesainin tanımı, memurun haftalık çalışma süresi ile doğrudan ilgilidir.
Şu yazımda da izah ettiğim üzere; memurların genel olarak çalışma süresi haftada 40 saattir: https://mustafabaysal.com/memur-calisma-saatleri/
Devlet memuru için fazla mesai nedir?
Öncelikle belirtmem gerekir ki; fazla mesaiye esas süre sabit bir süre olmayıp memurun tabi olduğu çalışma süresine göre değişir. Haliyle fazla mesainin de iki farklı tanımı ortaya çıkar:
- Fazla mesai; haftalık çalışma süresi 40 saat ve daha AZ olan memurun, haftalık 40 saat üzerindeki çalışmasıdır.
- Fazla mesai; haftalık çalışma süresi 40 saat üstü olan memurun, belirlenmiş ola çalışma süresini AŞAN çalışmadır.
Çalışma süresi 40 saatten az olan memurun fazla mesaisi
Bazı memurların çalışma süresi haftalık 40 saatin altında belirlenebilir. Örneğin bir memurun haftalık çalışma süresi 35 saat olsa; bu memurun 35 saat üstü değil 40 saat üstü çalışması fazla mesai olarak kabul edilecektir.
Memura fazla mesai ücreti ödenmesi
Öncelikle şu temel kuralı bilmek gerekir ki; 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 178’nci maddesine göre, fazla mesai yapan memura ücret ödemek yerine izin kullandırılması esastır.
Gerçekten de 178’nci maddede hangi hallerde fazla mesai ücreti ödeneceği sınırlı şekilde sayılmış ve harici durumlarda memura her 8 saatlik fazla mesaisi karşılığında bir günlük izin verileceği ifade edilmiştir.
Memura fazla mesai ödenecek haller
İşte memurun yaptığı fazla mesai karşılığında ücret alabileceği haller Fazla Çalışmanın Uygulama Esaslarını Gösterir Yönetmelik’te şöyle sıralanmıştır:
- Görevin kanun ile belirli bir süre içinde bitirilmesinin zorunlu bulunması
- İnsan, hayvan ve bitkilerle ilgili hastalıklar, arızalar ile tabii afetler gibi olağanüstü hallerin oluşu (Bu hallerin devam süresince)
- İş Kanununa tabi olarak işçi çalıştıran kurumlarca hizmetin gereği olarak işçi ile birlikte çalışma saatleri ve günü dışında çalışmanın zorunlu bulunması
- Görevin gereği olarak çalışma saatlerini aşması zorunlu işlerde çalışılması
Yukarıdaki haller haricinde; birtakım özel düzenlemelerle de memurlara fazla mesai ücreti ödenmesinin önü açılmıştır. Memurlara hangi hallerde fazla mesai ücreti ödenebileceği şöyle özetlenebilir:
- Yapılan fazla mesainin 657 sayılı Kanun’un 178’nci maddesinde ve hemen yukarıda sıralanan Fazla Çalışmanın Uygulama Esaslarını Gösterir Yönetmelik’te belirlenen niteliklere uygun bir çalışma olması
- İlgili yılın toplu iş sözleşmesinde, fazla mesai ücretinin ödenmesine dair bir hüküm olması
- Merkezi yönetim bütçe kanununda ve eki K cetvelinde fazla mesai ücretinin ödenmesine dair hüküm bulunması
- 375 sayılı KHK hükümleri kapsamında, her yıl Cumhurbaşkanı tarafından bu hususta özel karar alınması
Not: Yukarıdaki şartların tamamının bir arada sağlanması gerekmez. Memurun fazla mesaisi söz konusu olduğunda, yukarıdaki durumlardan herhangi birinin var olması halinde, memur fazla mesai ücretini hak eder.
375 sayılı KHK ile fazla mesai
375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin Ek 13’üncü maddesine göre; belirli bir sürede bitirilmesi gereken zorunlu ve istisnai işlerden, her defasında ayrıca Cumhurbaşkanı kararı alınması kaydıyla, Cumhurbaşkanınca uygun görülenlerde çalışan 657 sayılı Kanuna tabi personele, ayda elli saati ve bir yılda altı ayı geçmemek üzere yılı merkezi yönetim bütçe kanununda belirlenen fazla çalışma saat ücretinin beş katını aşmamak kaydıyla Cumhurbaşkanınca belirlenen çalışma süresi, miktar, usul ve esaslar dâhilinde fazla çalışma ücreti ödenebilir.
Görüleceği üzere; Fazla Çalışmanın Uygulama Esaslarını Gösterir Yönetmelik’te belirlenen niteliklere uygun olsun ya da olmasın, Cumhurbaşkanı kararı olması durumunda ve çeşitli sınırlamalara tabi olmak suretiyle, memurlara fazla mesai ücreti ödenmesi mümkündür.
Bu kapsamda örneğin 10/01/2023 tarihinde resmi gazetede yayımlanan 6653 sayılı Cumhurbaşkanı kararı ile EYT işlemlerinde yaşanan yoğunluk nedeniyle SGK’nın tüm taşra teşkilatı ile merkezde Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü ve Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü personeline fazla mesai ücreti ödenmesine izin verilmiştir. Buna göre;
- Personele 2023 yılında, saatlik 5,40 TL fazla mesai ücretinin 5 katı ödenecek.
- Her bir personelin fazla çalışma süresi aylık 50 saati aşamayacak.
Toplu sözleşmede fazla mesai
Toplu sözleşme ile de memurlara özel fazla mesai ücreti ödemeleri belirlenmiş olabilir. Örneğin Kamu Görevlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 2022 ve 2023 Yıllarını Kapsayan 6. Dönem Toplu Sözleşme’nin 3’üncü kısmının “Yerel yönetim hizmet koluna ilişkin” 4’üncü bölümünün 10’uncu maddesinde defin hizmetlerinde çalışanlar için özel bir düzenleme getirilmiştir.
Buna göre; belediyelerin imam, gassal, şoför ve memur kadrolarında bulunanlardan defin hizmetlerinde yer alanlara, çalıştıkları her gün için merkeziz yönetim bütçe kanununda belirlenen fazla çalışma saat ücretinin 3 katı olacak şekilde 6 saat karşılığı fazla mesai ücreti ödenir.
Merkezi yönetim bütçe kanununda fazla mesai ücreti
Yukarıdakiler ek olarak, merkezi yönetim bütçe kanununun K cetveli de fazla mesai ücretine dair esasları belirleyen bir mevzuattır.
Örneğin 2023 yılında K cetveli ile belediyelerde görev yapan zabıtalara ve itfaiye çalışanlarına aylık maktu fazla mesai ödenmesine cevaz verilmiştir. Fazla mesai ücretinin miktarını belirleme yetkisi belediye meclisine bırakılmış ve fakat bunun üst sınırı da bilahare belirlenmiştir.
Memur fazla mesai ücreti
İşte yine K cetveli ile her sene fazla mesai ücreti de belirlenmektedir. 2023 yılı için belirlenen saatlik fazla mesai ücreti 5,40 TL’dir.
Memur en çok kaç saat fazla mesai yapabilir?
Tüm memurları ilgilendiren genel bir sınırlama bu konuda yoktur. Ancak çeşitli mevzuat metinlerinde yer alan birtakım özel kısıtlamalar mevcuttur.
Örneğin bakanlık özel kalem müdürlüğü personeline ödenecek fazla mesai süresi aylık 90 saati aşamaz.
Yine 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin Ek 13’üncü maddesine göre Cumhurbaşkanı kararıyla fazla mesai ücreti ödemesi yapılacaksa, aylık 50 saat sınırlaması mevcuttur.
SONUÇ
Memur fazla mesai konusunun anlaşılması biraz güçtür; çünkü tüm memurlar için belirlenmiş esas birtakım kurallar dışında, çeşitli mevzuat metinleriyle buna eklemeler yapılmıştır.
Böyle olunca merkezi yönetim bütçe kanunundan Cumhurbaşkanı kararlarına, Devlet Memurları Kanunu’ndan toplu sözleşmelere kadar birçok metni incelemek ve takip etmek gerekir.
Ancak memurun fazla mesaisi konusunda öncelikle anlamanız gereken husus, fazla mesai fiilen yapılsa bile memura her zaman ücret ödenmesi gerekmediğidir. Yukarıda izah ettiğim üzere, memura fazla mesai ücreti ödenmesi gereken özel durumlar haricinde, fazla mesai yapan memura ücret ödenmeyecek ve bunun yerine izin verilecektir.
Memur fazla mesai konusunda sık sorulan sorular:
Memurun fazla mesai ücreti 2023’te ne kadar?
2023 yılı için fazla mesai ücreti saatlik 5,40 TL’dir.
Memura fazla mesai yaptırılabilir mi?
Evet, amirin takdir etmesi durumunda memura fazla mesai yaptırılabilir. Amir, memura fazla çalışma yapacağını bir hafta önce yazılı olarak bildirir. Ancak acele ve özel durumlarda bildirme aynı günde de yapılabilir.
Memur günde en fazla kaç saat çalıştırılabilir?
Memurlar için günlük çalışma üst sınırı belirlenmemiştir. Örneğin işçilerde günlük çalışma süresinin en çok 11 saat olduğunu şu yazımda ifade etmiştim: https://mustafabaysal.com/gunluk-calisma-suresi-kac-saattir/
DKMP’da çalışan Orman Muhafaza memuruyum. Aylık olarak hafta sonu nebetleri resmi olarak yazılıyor. Çalışılacak tarih belli fakat hangi saatler içerisinde çalışılacak yazılmıyor. Fazla mesai ücreti vermemek için Nöbetler. 4 veya 5 saatte bitiriliyor. Bunda sorun yok. Ne kadar çalışırsan o kadar fazla mesai ücreti alırsın. Amma görevimiz gereği araçla göreve çıkılıyor. 4 veya 5 saat sonra görev sonlandırıldırılıp eve gittiğimizde işimizle ilgili herhangi bir ihbar gelebilir diye evde hazır bekliyoruz. ihbar gelirse göreve gidiyoruz ve fazla mesai ücreti alıyoruz. Sorum şu; evde her ihtimale karşı hazır vaziyette beklediğimiz için herhangi özel bir işimizi yapamıyor, bir yere gidemiyoruz. Ama bize evde nöbet tutturulurken ihbar gelmezse her hangi bir ücret almıyor, o günümüzde heba oluyor. Bizlere evde parasını, karşılığını almadığımız bir nöbet tutturulabilir mi?
Emniyet teşkilatında Polis Memurlarına ödenen fazla çalışma ücreti neye göre belirleniyor.ödenen bu sabit ücret kaç saatlk mesai için ödeniyor bilginiz varmı.teşekkür ederim
Öncelikle verdiğiniz bilgiler için ve emeğiniz için çok teşekkür ediyorum. Ben devlet üniversitesinde 657 dmk bağlı koruma ve güvenlik memuruyum. Uzun zamandır araştırma yaptığım, üstünde çalıştığım bir konu var ve bunun hakkında görüşünüze ihtiyacım duydum. Malumunuz koruma ve güvenlik memurları 7/24 esasına göre çalıştırılan devlet memurları olarak tanımlanıyor ancak bununla ilgili diğer vardiyalı çalışan devlet memurlarında olduğu gibi özel bir kanun yok. Bu da biz koruma ve güvenlik memurlarının her hangi bir ek mesai ücreti, vardiya ya da gece tazminatı veya yıpranma payı gibi bir iyileştirme almadan bayram tatili gibi tüm resmi tatillerde 7/24 olarak çalışmamız demek oluyor. Ayrıca bulunduğumuz kurumda aynı işi yaptığımız sürekli işçi arkadaşlar da mevcut. Bu işçi arkadaşlar bahsettiğim bu iyileştirmeleri almaktadır. Sizin de belirttiğiniz üzere ‘İş Kanununa tabi olarak işçi çalıştıran kurumlarca hizmetin gereği olarak işçi ile birlikte çalışma saatleri ve günü dışında çalışmanın zorunlu bulunması’ hallerini taşıyan memura ek ücret ödenmesi gerekmektedir diye düşünüyorum. Ancak kurumumla görüştüğümde bana ‘bayram tatillerinde çalışmam gerektiği, bayram tatilindeki mesaimle birlikte haftalık 40 saati doldurmam gerektiği ve bayram tatilinde çalışmanın fazla mesaiden sayılmayacağı’ iletilmiştir. Bu hususlar göz önüne alındığında benim nasıl bir yol izlemem uygun olur bu konuda görüşünüz nedir? Şimdiden teşekkür ediyorum.
Merhaba, yazımın mantığını anladığınızı görüyorum; ancak bahsettiğiniz hüküm ile sizin durumunuzun uyduğunu söylemek kanaatimce mümkün olmaz. Orada kastedilen, bir kurumda örneğin üretim amaçlı işçi çalıştırılmasının zorunlu olması ve memurun da işçi ile birlikte çalışmasının zorunlu olmasıdır. Haliyle sizinle aynı işi yapan işçilerin bulunması, bu duruma uygun görünmemektedir.
Merhabâlsr Mıstafa bey 2022 de görevlendirme ile fazla mesai yaptım ve 2022 ın aralığın da bitti görevlendirme 2023 haziran da 2022 fazla mesai inin hukuk okudupım için izne çevrilmesini istedim 35 40 gün sonra sözlü olarak 2022 inin malı bütçesi geçti dendi bir şey yapamayız dediler bu fazla mesaileri mi 2023 de talep etme haklım yok mu ya da nasıl alabilirim bu hakkımı
Çok sağolun Mustafa bey ????