Açık maden işçilerinin hakları nelerdir?

Yer üstünde çalışan maden işçileri

Soma maden faciasının yaşanmasının ardından mevzuatta bir takım  değişikliklere gidilmiş ve maden işçilerine özel bazı düzenlemeler yapılmıştı. Bu işçilerin çalışma sürelerinden yıllık izin haklarına kadar getirilen kolaylıklar ve haklar olmuştu. Ancak burada, birçok işçinin gözünden kaçan bir ayrıntı olduğunu söylemem gerekir. O da, yer altında çalışan maden işçileri ile yer üstünde çalışan maden işçilerinin aynı haklara sahip olmamasıdır.

Yer altında çalışan maden işçilerinin hakları neler?

İş kanununa göre haftalık çalışma süresi 45 saattir ve günde 11 saati aşmamak kaydıyla, bu süre haftanın günlerine istenildiği gibi dağıtılabilir. Yer altı madencileri için ise haftalık çalışma süresi 37,5 saattir ve işçinin günlük çalışması hiçbir şekilde 7,5 saati geçemez. Benzer şekilde diğer işçiler gerektiğinde fazla çalışma yapabilirken, yer altı maden işçilerine fazla mesai yaptırılması yasaklanmıştır.

Yine İş Kanununa göre yıllık izin süreleri, işçinin kıdemine göre değişmektedir. 1-5 yıl arasında kıdemi olan işçiye en az 14 iş günü, 5-15 yıl arasında kıdemi olan işçiye en az 20 iş günü ve 15 yıldan fazla kıdemi olan işçiye de en az 26 iş günü izin verilmelidir. Ancak yer altı maden işçileri için bu süreler 4’er gün artırılmalıdır. Yani bu işçiler için yıllık ücretli izin süreleri sırasıyla en az 18, 24 ve 30 iş günü olarak uygulanacaktır.

Yer üstü maden işçilerinin durumu

İş Kanununun ilgili maddeleri olan 41, 53 ve 63üncü maddeleri incelediğimizde; kanunun özellikle her defasında “yer altında çalışan maden işçileri” ifadesini kullandığını görmekteyiz. Örneğin 41inci maddede “.. yer altında maden işlerinde çalışan işçilere fazla çalışma yaptırılamaz.” denirken, 53üncü maddede “Yer altı işlerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin süreleri 4’er gün arttırılarak uygulanır.” denilmektedir. Benzer şekilde 63üncü maddede ise “yer altı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresi; günde en çok 7,5, haftada en çok 37,5 saattir.” ifadesi kullanılmıştır.

Kanun koyucu bilinçli bir tercihte bulunarak, yer altında çalışan madenci ile yer üstünde çalışan madenciyi birbirinden ayrı tutmayı tercih etmiştir. Bu nedenle, madencilere tanınan haklardan bahsederken kastedilenin, yer altında çalışan maden işçileri olduğu unutulmamalıdır.

SONUÇ

Soma maden faciasından sonra maden işçilerine getirilen fazla çalışma yaptırılamaması, daha az sürelerle çalışma ve yıllık izin sürelerinin artırılması uygulamalarının sadece yer altında çalışan madenciler için getirildiğini söylemek zorundayım.

Yer üstü maden işlerinde, örneğin “açık madende” çalışan bir madenci, bu haklardan faydalanamayacaktır. Hatta bir adım ötesi olarak şunu ifade edebilirim ki; bir yer altı kömür maden işletmesinde, aşağı inmeden sadece yukarıda yürütülen bir faaliyeti yerine getiren bir maden işçisi de bu haklara sahip değildir.