İş Kanunu’nun getirdiği önemli haklardan birisi de analık izni hakkıdır. Bir başka adı da doğum izni olan analık izni, kadın işçilere tanınmış bir haktır. Şimdi, işçi analık izni kavramına yakından bakalım: İşçilerde doğum izni ya da analık izni nedir?
Kadın işçinin doğum izni hakkı
Hamile ya da bir başka deyişle gebe işçi, her şeyden önce hem anne sağlığı hem de bebeğin sağlığı bakımından korunması gereken çalışanlardandır.
İş Kanunu da bu fikirde olduğundan, gebe işçilere yönelik ve onların lehine bir takım düzenlemelere yer vermiştir. Bunlardan biri de hamile işçinin ücretli izin hakkıdır.
Gebe işçi kimdir?
Gebeliğin ne olduğunu elbette herkes bilmektedir. Ancak konumuz bakımından gebe işçi, gebeliği doktor raporuyla sabit olan işçi anlamına gelmektedir.
Dolayısıyla hamile olduğu anlaşılan bir kadın işçi, bu durumu işyerine bildirdiği andan itibaren artık gebe işçi muamelesi görecek ve lehine yapılan düzenlemelerin tamamından faydalanacaktır.
Burada önemli olan nokta, işçinin hamile olduğunu işyerine yazılı olarak bildirmiş olması ya da işverenliğin bu durumun farkında olduğunun kanıtlanabilecek olmasıdır.
Aksi takdirde, ne işverenin gebelikten haberdar olduğu ne de işçinin gebeliğini işyerine bildirmediği bir durumda; işverenliğin hamile işçilere özel düzenlemeleri işçiye uygulaması beklenemez. O nedenle, hamile işçilerin bu durumu mümkünse bir yazıyla işverenliklerine bildirmelerinde fayda bulunmaktadır.
Hamile işçinin analık izni kaç hafta?
Bu sorunun cevabı iki seçeneklidir. İşçinin tekil ya da çoğul gebelik durumuna göre cevap değişecektir. Şöyle ki; 4857 sayılı İş Kanununun 74üncü maddesine göre; kadın işçinin doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır.
Çoğul gebelik durumunda doğumdan önce çalıştırılmayacak 8 haftalık süreye 2 hafta süre eklenir.
Ayrıca, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktor onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki 3 haftaya kadar çalışabilir.
Bu durumda, işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir. İşçinin erken doğum yapması durumunda ise doğumdan önce kullanamadığı süreler, doğum sonrası sürelere eklenerek kullandırılır.
Doğumda ya da doğum sonrasında annenin ölmesi halinde, doğum sonrası kullanılamayan bu süreler baba tarafından kullanılır. 3 yaşını doldurmamış olan çocuğu evlat edinen eşlerden birisine ya da evlat edinene çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten geçerli olmak üzere 8 hafta analık hali izni kullandırılır.
Analık izni ücretli mi? Doğum izninde maaş alınır mı?
Analık izni İş Kanunundaki ücretli izinlerden değildir. Yani, işçinin izne ayrıldığı ama maaşını işverenden almaya devam ettiği izinlerden değildir. Bir başka deyişle, işverenin işçisine ücret ödemesi gerekmez. Ancak buna rağmen işçi ücretinin bir kısmını alacaktır.
Çünkü analık izni dediğimiz hak, aslında işçiye sağlık raporu verilmesinden ibarettir. Şöyle ki; hamile işçi doktorundan rapor almakta ve bu rapora istinaden çalışmamaktadır.
İşçinin analık iznine ayrıldığı bu döneme ait ücreti SGK tarafından karşılanmaktadır. (İşçinin ücretinin 2/3’ü yani üçte ikisi SGK tarafından işçiye ödenir.)
Bu üçte ikilik oranın nedeni, iş göremezlik raporu sonucu yapılan SGK ödemelerinde bu oranın uygulanıyor olmasıdır. Rapor parası hakkında daha detaylı bilgiyi şu yazımdan alabilirsiniz: https://mustafabaysal.com/rapor-parasi-ya-da-gecici-is-goremezlik-odenegi-nedir/
Burada dikkat edilmesi gereken bir husus vardır ki; hemen yukarıdaki yazımda da izah ettiğim üzere, analık izni nedeniyle doktor raporuna istinaden rapor parası ödenmesi için, kadın işçinin doğumdan önceki 1 yıl içinde en az 90 gün priminin SGK’ya bildirilmiş olması gerekir. Aksi takdirde, analık iznine ayrılan işçi, bunun karşılığında SGK’dan ödeme alamayacaktır.
Sağlık raporu alındığında maaşın kesilmesi konusunda daha detaylı bilgi almak için şu yazıma göz atabilirsiniz: https://mustafabaysal.com/raporlu-iscinin-maasi-kesilir-mi/
SONUÇ
Doğumdan önce 8 hafta ve doğumdan sonra 8 hafta boyunca kadın işçi analık izni kullanma hakkına sahiptir. Eğer ikiz / üçüz gibi çoğul gebelik haller söz konusu ise doğum öncesi izin süresi 10 hafta olarak uygulanacaktır.
Belirlenen bu süreler boyunca doktor raporuyla çalışmayan işçinin ücretinin 2/3’ü ise SGK tarafından işçiye ayrıca ödenecektir. Bu sürelerde işveren tarafından işçisine ücret ödenmesi gerekmemektedir.
Doğum yapmış annenin süt iznini de şu yazımda izah etmiştim: https://mustafabaysal.com/iscinin-sut-izni-saatlerini-kim-belirler/
İşçilerde analık izni ya da doğum izni ile ilgili sık sorulan sorular:
Analık izni zorunlu mu?
Doktor raporu olması durumunda kadın çalışanın, doğuma 3 hafta kalıncaya kadar çalışması mümkün olsa bile; doğumdan 3 hafta önceden itibaren analık iznine ayrılmak zorunludur.
Özel sektörde doğum izni ne kadar?
Aslında özel sektörde doğum izni uygulaması tam da bu yazımda izah ettiğim gibidir ve özel sektördeki kadın işçi de aynı analık izni hakkına sahiptir.
Analık izni parası kaç defa alınır?
Burada kastedilen, doğum öncesi alınan sağlık raporuna istinaden analık izni boyunca yapılan rapor parası ödemesi ise; kadın işi her doğum yaptığında ve doğumdan önceki 1 yıl içinde en az 90 gün primi varsa, rapor parası alabilecektir.
ozaman sgk dan ücret alınıcaktır bu acıdan gebe çalışan insan birçok hakkı var da peki çalıştığım yer bana ne belge vericek onu anlamadım ne istemeliyim