İşçi mazeret izinleri neler?

İş Kanununda yer alan izin türlerinden birisi de ücretli mazeret izinleridir. İşçinin hem çalışmadığı hem de ücret hak ettiği bu günler sınırlı sayıda belirlenmiştir. O halde işçi için ücretli mazeret izinleri nelerdir?

İşçinin izin hakları

İş Kanunu hükümlerine bağlı olarak çalışan bir işçinin yıllık ücretli izinleri dışında, ücretsiz izinleri de bulunmaktadır. Fakat bu ücretsiz izinler, adından da anlaşılacağı üzere, işçinin ücretini alamadığı izin günleridir. Kanunda yer alan ücretsiz izin hakkının kapsamını şurada açıklamıştık: mustafabaysal.com/zorla-ucretsiz-izne-cikarilma

İş Kanununda Nisan/2015 döneminde yapılan bir değişiklikle, daha önce olmayan bazı yeni ücretli izin hakları işçilere tanınmıştır.

Mazeret izni ne demek?

Mazeret; Türk Dil Kurumuna göre “bahane” ve “özür” anlamlarına gelmektedir. Mazeret izni o halde, bir bahaneden ya da özürden kaynaklanan izin olarak tanımlanabilir.

Mazeret izni türleri

Mazeret izinleri çeşitli tasniflere tabi tutulabilir. Bunlar şöyle sıralanabilir:

• Ücret ödenip ödenmeyeceği bakımından ücretli veya ücretsiz mazeret izinleri
• Zorunluluk bakımından verilmesi zorunlu olan ya da olmayan mazeret izinleri
• Süre bakımından süresi belli olan ya da olmayan mazeret izinleri

Bu yazının konusu bakımdan önemli olan ise İş Kanununda ne tür mazeret izinlerine yer verildiği olacaktır.

Değişikliklerden önce mazeret izinleri

2015 yılı Nisan ayında yapılan değişikliklerden önce işçinin evlenmesinde işverence verilecek 3 güne kadar izinden ve ana, babanın, eşin, kardeşin, çocuğun ölümünde verilecek 3 güne kadar izinden bahsediliyordu. Ancak bu izinlerin ücretli olması gerekmiyordu.

Ancak 4857 sayılı İş Kanununa eklenen Ek Madde 2 ile bu durum değişti ve işçiler için ücretli mazeret hakkı açık şekilde getirildi.

İş Kanunu Ek Madde 2

Bu madde ile hangi hallerde işçinin ücretli mazeret izni hak edeceği tek tek belirlendi. Maddedeki sebepler meydana geldiğinde, bu ücretli izinleri işçiye verip vermemek konusunda işverenin bir takdir hakkı bulunmaz; yani işçiye ücretli mazeret izninin verilmesi zorunludur.

Ek Madde 2’de yer alan ücretli mazeret izinleri aşağıda tek tek açıklanmıştır.

İşçinin evlenme izni

Evlenen bir işçinin izin yapmaması elbette düşünülemez. İş Kanunu da bu durumu gözetmiş ve evlenen işçi için 3 gün ücretli izin öngörmüştür.

İşçinin evlatlık izni

İş Kanununa göre; evlat edinen işçinin 3 gün ücretli izin hakkı vardır. İş Kanunu, evlat edinmeyi teşvik edecek derecede önemsemiş ve evlat edinen işçilere birçok hak tanımıştır: mustafabaysal.com/evlat-edinen-iscinin-haklari-nelerdir

İşçinin ölüm izni

İşçinin annesinin, babasının, eşinin, kardeşinin veya çocuğunun ölümü halinde işçiye 3 gün ücretli izin verilir.

İşçinin babalık / doğum izni

Eşi doğum yapan işçiye 5 gün ücretli izin verilir.

İşçinin engelli çocuğu için tedavi izni

İşçinin, yüzde 70 oranında engelli olan yada engelli olmasa bile süregelen hastalığı olan çocuğunu tedavi ettirmesi gerekiyorsa, bu çocuğun tedavisi için işçiye yıl içerisinde farklı zamanlarda olması da mümkün olarak, 10 güne kadar ücretli izin verilir. Bunun için sadece hastalık raporu yeterlidir. Ayrıca bu izin ebeveynlerden sadece birisi tarafından kullanılabilir.

Bu iznin detaylarını şu yazımızda açıklamıştık: mustafabaysal.com/engelli-cocugu-olan-isciye-mazeret-izni

İşçi – memur mazeret izni kıyaslaması

İşçi ile memur arasında fark olup olmadığını göz önüne sermek adına aşağıdaki tabloyu hazırladık. Bu tabloda, yukarıda belirtilen haklar açısından işçi ve memur ayrımını görebilirsiniz:

drive.google.com/open?id=0B3IQOb5JnsdQdzI4bjNXWUFLUkE

Mazeret izni nasıl alınır?

İş Kanununun öngördüğü ve yukarıda açıklanan tüm mazeret izinlerinin bir kanıtlayıcı belgeye bağlanması mümkündür. O halde mazeret izni kullanmak isteyen işçi, işverene bir dilekçe vererek talebini iletebilir ve dilekçe ekine de ispatlayıcı belgesini koyabilir.

Ancak böyle bir prosedür İş Kanunu bakımından zorunlu değildir ve işveren işçiden hiç belge de istemeyebilir. İşçi ile işveren arasındaki güven ilişkisine ya da işverenin kurumsallık düzeyine göre; belge talep edip etmemek işverenin takdirince olacaktır.

Mazeret izinleri ücretli mi?

Yukarıda sayılan tüm mazeret izinleri ücretli izindir. Bunun anlamı; işçinin hem izin yapması hem de bu günlere ait ücretlerini de eksiksiz almasıdır.

Mazeret izni maaştan kesilir mi?

Yukarıda, mazeret izinlerinin ücretli olduğunu yazmıştım. O halde, neden böyle bir soru sorduğumu merak etmiş olabilirsiniz.

Uygulamada mazeret izni kavramı, sadece yukarıda belirtilen haller için kullanılmaz. Hatta genel olarak; işçinin işe gelmemek için mazeretinin olduğu her durum mazeret izniyle ilişkilendirilir.

Oysa mazeret izni kavramı TEKNİK olarak SADECE yukarıdaki halleri kapsar. Bunlar dışındaki hiçbir durum yasal olarak mazeret izni sayılmaz ve evet, işverenin rızası dışındaysa maaştan kesilebilir. Ama işverenin rıza gösterdiği ya da bizzat verdiği mazeret izinlerinin ücreti maaştan kesilmeyebilir.

Özel sektör mazeret izni kaç gün?

Bu soru da bize sıklıkla soruluyor. İşçinin yıllık izni söz konusu olduğunda, kıdemine göre izninin 14, 20 ya da 26 gün olduğunu söyleyebiliyoruz.

Oysa mazeret izni bakımından böyle bir sınırlama yoktur. Özel sektör ya da kamu işçisi, bu yazıda belirtilen doğum/ölüm/evlenme vb. mazeret izinlerini, hakkı olduğu müddetçe kullanabilecektir.

Mazeret izni dilekçesi

İşçiler için genel bir mazeret izni dilekçesini daha önce hazırlamıştık: https://mustafabaysal.com/isciler-icin-mazeret-dilekcesi-ornegi/

SONUÇ

Mazeret izni; işçinin işe gelmemek için geçerli bir nedene sahip olması ve bu nedenle işe gelmemesi demektir.

Bu izin kanundan ya da işverenden kaynaklanabilir. İş Kanunundan kaynaklanan mazeret izinlerinin neler olduğunu yukarıda yazdık, bunların ücretli ve zorunlu olduğunu da belirttik.

Ancak saydığımız bu mazeret izinleri dışında; işveren tarafından takdir edilerek işçiye verilen ve uygulamada adına “mazeret izni” denilen izinlerde ücret kesilip kesilmemesi işverenin takdirindedir.

Konuyu iki örnekle netleştirelim. İlki; kanundan bir mazeret izni örneği olurken, ikincisi işverenin takdirindeki mazeret iznine bir örnek olsun. Böylelikle konu daha iyi anlaşılabilir.

İlk örneğimizde işçinin eşi doğum yapmış olsun. Bu işçi, işverenden mazeret izni talep etmiştir. Kanun gereği, eşi doğum yapan işçiye 5 gün ücretli mazeret izni verilmek zorundadır. Dolayısıyla işveren de 5 gün ücretli mazeret izni vermekle yükümlü olacaktır.

İkinci örneğimizde işçinin çocuğu hastalanmış olsun. İşçi, çocuğuyla birkaç gün ilgilenmek için işverenden mazeret izni istesin. Burada işveren ister mazeret izni verir, isterse vermez. İzin verecek olursa da ister bunun ücretini maaştan keser, isterse de kesmez. Tamamı işverenin takdirinde olacaktır. Çünkü kanunda öngörülmüş böyle bir mazeret izni yoktur.