İşçi alacaklarında faiz başlangıcı ve oranları

İşten ayrılan ya da çıkarılan işçi bazen işverenle anlaşmazlığa düşer ve dava yoluyla alacaklarını tahsil etme yoluna gider. Haliyle, dava kazanılırsa, alacaklar faiziyle alınacaktır. Bu durumda, işçi alacakları bakımından faiz başlangıcı hangi tarih olur?

İşçinin mahkemeye başvurması

2018 yılı başında yapılan değişiklikle, artık doğrudan mahkemeye başvurmak mümkün değil. İşçinin önce arabulucuya başvurması ve uzlaşma sağlanamazsa, dava açarak hakkını araması gerekiyor: mustafabaysal.com/isciler-icin-arabulucu-basvurusu-nasil-yapilir

Dava açan bir işçinin, mevcut tüm alacaklarını yasal faiziyle birlikte talep etmesi de en doğal hakkıdır. Özellikle, ülkemizde yargılama süreçlerinin uzunluğu göz önüne alındığında, yıllar sonra hak edilen alacakların yasal faizle güncellenmesi çok önemlidir.

İşçi alacaklarında faiz başlangıcını her alacak bakımından tek tek incelemek gerekir. Bunun nedeni, bu bazı duurmlarda, farklı faiz başlangıcı hükümlerinin uygulanıyor olmasıdır.

Kıdem tazminatında faiz başlangıcı

Bu konuyu daha önce ayrıntılı olarak açıklamıştık: mustafabaysal.com/kidem-tazminatina-faiz-uygulanir-mi

Kısaca tekrar etmek gerekirse; kıdem tazminatı taleplerinde faiz başlangıcı, feshin gerçekleştiği tarihtir. İşçinin ölümü nedeniyle iş akdi sona ermişse, bu durumda faiz başlangıcı ölüm tarihi olacaktır.

Örneğin 05/06/2017 tarihinde işten ayrılan bir işçi, kıdem tazminatını dava yoluyla almak istediğinde, 05/06/2017 tarihinden itibaren yasal faiz talep edebilecektir.

Kıdem tazminatına uygulanacak olan faiz oranı ise, mevduata uygulanan en yüksek faiz olacaktır.

Emeklilik nedeniyle fesihte faiz başlangıç tarihi

Burada, kıdem tazminatıyla ilgili bir istisnayı vurgulamam gerekir. Kıdem tazminatında faiz başlangıcının, fesih tarihi olduğunu söylemiştik.

Ancak bu fesih emeklilik ya da 15 yıl ve 3600 gün nedeniyle yapılıyorsa, faiz başlangıç tarihi, SGK’dan alınan ilgili evrakın işverene verildiği gün olacaktır. (Yargıtay 9 Hukuk, 2013/27777 K.)

Çünkü, işverenin kıdem tazminatı ödemesi için, haliyle, emeklilik vb. durumların kesinleştiğinden haberdar olması beklenir.

Eğer işçi emeklilik nedeniyle işten ayrılmış; ancak işverene her hangi bir resmi evrak sunmamışsa, bu durumda faiz başlangıç tarihi, davanın açıldığı ya da icra takibinin yapıldığı gün olacaktır.

İhbar tazminatında faiz başlangıcı

İhbar tazminatında faiz başlangıcı, işverenin temerrüde düşürüldüğü tarihtir.

İşveren temerrüde, yazılı ihtar yapılarak düşürülür. Yani işçi, ihbar tazminatının ödenmesi için işverene yazılı olarak bildirimde bulunmuş olmalıdır.

Böyle bir yazılı bildirimin işverence tebliğ edildiği gün, bu alacaklar bakımından faiz başlangıç tarihi olacaktır. (Yargıtay 22 Hukuk, 2012/4999 K.)

Fazla mesaide faiz başlangıcı

Fazla mesai ücreti için dava açan işçi de, öncelikle işverene yazılı olarak başvurmalı ve alacağını talep etmelidir.

Bu yazılı bildirimin işverene tebliğ edildiği tarih artık faiz başlangıcı olarak kabul edilecektir.

Genel tatil ücreti alacağında faiz başlangıcı

Tıpkı ihbar tazminatı ve fazla mesai ücreti alacağında olduğu gibi, genel tatil ücretinde de faizin işlemeye başlaması için, işverenin temerrüde düşürülmesi gerekir.

Genel tatil alacağının talep edildiği yazının işverene tebliğ edildiği gün, faiz başlangıcı olarak kabul edilecektir.

Yıllık izin alacağında faiz başlangıcı

Yıllık izin ücreti, feshe bağlı alacaklardan birisidir:

Ancak bu alacakta da faiz başlangıcı, kendiliğinden fesih tarihi olmaz. İşçi yazılı şekilde işvereni temerrüde düşürdüğü gün, yıllık izin ücreti bakımından faiz başlangıcı olarak kabul edilecektir.

İşe iade sonucunda faiz başlangıcı

İşe iade davasını kazanan ama işe başlatılmayan işçi için faiz başlangıcı ise şu şekilde olacaktır:

• Kıdem tazminatı bakımından, işçinin iş sözleşmesinin feshedildiği tarih
• İhbar tazminatı bakımından, işçinin işe başlatılmayacağının bildirildiği tarih ya da bir aylık işe başlatma süresinin sonu

Sözleşmede ödeme tarihleri açıkça belirlenmişse faiz başlangıcı

Yukarıda yazılı faiz başlangıcı tarihlerinden farklı olarak, eğer iş sözleşmesinde ya da toplu iş sözleşmesinde, belirlenmiş bir ödeme tarihi varsa, bu tarih faiz başlangıç tarihi olacaktır. (Yargıtay 9 Hukuk, 2008/28418 K.)

Örneğin 05/06/2017 tarihinde işten ayrılan işçinin iş sözleşmesinde, kıdem tazminatının iş sözleşmesinin feshinden itibaren 7 gün içinde ödeneceği açıkça belirtilmişse, faiz başlangıcı artık 12/06/2017 tarihi olacaktır.

İşçi alacaklarında faiz oranları

İşçi alacaklarında faiz oranları da, alacağın türüne göre değişecektir:

• Kıdem tazminatında faiz oranı, mevduata uygulanan en yüksek faiz olacaktır. Bu durumda uygulanması gereken faiz, ödeme gününün kararlaştırıldığı ya da temerrüdün gerçekleştiği tarihte bankalarca 1 yıllık mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı olmalıdır.
• İhbar tazminatı, yıllık izin ücreti, genel tatil ücreti vb. ücret alacaklarında faiz oranı, değişen oranlara göre yasal faiz olacaktır. ( Yargıtay 9 Hukuk, 2008/284148)

İşçi alacaklarında faiz açıkça talep edilmelidir

İşçilik alacağı için dava açan bir işçi, faiz talebini dilekçede açıkça belirtmelidir. Dava dilekçesinde faiz talep edilmezse ya da dava sırasında yapılan ıslah sırasında faiz talebinde bulunulmazsa, mahkeme kendiliğinden faize hükmetmemektedir.

Taleple bağlılık ilkesinden kaynaklanan bu sorunun yaşanmaması için, alacaklarla birlikte bunların yasal faizlerinin de mutlaka mahkemeden yazılı olarak talep edilmesi gerekir.

Yasal faiz ve mevduata uygulanan en yüksek faiz nedir?

Görüleceği üzere; işçilik alacaklarında uygulanan iki tür faiz oranı mevcut. Peki bunlar ne anlama gelir? Tek tek açıklayalım:

• Mevduata uygulanan en yüksek faizden, ödeme gününün kararlaştırıldığı ya da temerrüdün gerçekleştiği tarihte bankalarca 1 yıllık mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı anlaşılmalıdır.
• Yasa faiz, 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun’un 1inci maddesinde belirtilir ve yıllık %12 olarak tespit edilen bu oran, uygulamada Bakanlar Kurulu kararıyla %9 olarak belirlenmiştir. (Bundan böyle bu oranı, yüzde onuna kadar indirmeye ya da bir katına kadar artırmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir.)

Mevduata uygulanan en yüksek faiz oranlarını doğrudan Merkez Bankası verilerinden almak ise yanıltıcı olmaktadır. Çünkü burada yer alan oranlar, uygulanması muhtemel en yüksek oranları vermektedir. Yapılması gereken, bankalardan FİİLİ oranları öğrenerek bunu esas almaktır.

SONUÇ

İşçi alacaklarında faiz başlangıç tarihi iki türlüdür.

Kıdem tazminatı bakımından faiz başlangıcı, iş sözleşmesinin sona erdiği ya da işçinin öldüğü tarih olacaktır.

Diğer tüm alacaklar bakımından faiz başlangıcı, işverenin temerrüde düşürüldüğü tarihtir. İşçi, işverenden bu alacaklarını yazılı olarak talep etiğinde, bu bildirimin işverene tebliğ edildiği gün, faiz başlangıç tarihi olarak kabul edilecektir.

Kıdem tazminatı haricindeki diğer alacaklarda, işveren temerrüde düşürülmezse, bu defa faiz başlangıç tarihi, davanın açıldığı ya da arabulucuya başvurulduğu gün olarak belirlenir.

Kıdem tazminatında faiz oranı, mevduata uygulanan en yüksek faiz iken; diğer işçilik alacaklarında yasal faiz oranı uygulanmaktadır.

Son bir not olarak belirtmem gerekir ki; ortada, yürürlükte olan bir toplu iş sözleşmesine dayanarak açılan bir alacak davası varsa, uygulanması gereken faiz oranı tamamen farklılaşacak ve işletme kredilerine uygulanan en yüksek faiz olacaktır.