Boşta geçen süreler için hangi ücret esas alınır?

İşe iade davası açan işçinin, davayı kazanması halinde hak edeceği ödemelerden birisi de boşta geçen süreler için alacağı ücrettir. İşçinin işe iadesine karar veren mahkeme, aslında işçiyi haklı bulmakta ve haklı olan işçinin çalışamadığı ve boşta geçirdiği süreler için bir tazminat belirlemektedir. Boşta geçen süre ücreti nasıl hesaplanır?

Boşta geçen süreler için belirlenen ücret

İş mahkemesince işçinin işe iadesine karar verilirken bir de boşta geçen süreler için bir tutar belirlenir. İş Kanununun 21inci maddesine göre belirlenen bu tutar, işçinin en çok dört aya kadar ücreti kadar belirlenebilir. Belirlenen bu ücret ile ilgili tartışmalı olan konu, işçinin hangi ücretinin esas alınacağı üzerinedir.

Boşta geçen süre ücreti hangi aydan başlar?

Daha önce yayımladığımız bir yazıda işe başlatmama tazminatına esas ücreti açıklamıştık: https://mustafabaysal.com/ise-iade-tazminati-nasil-hesaplanir/

O yazıda da görüleceği üzere; işe başlatmama tazminatına esas olan ücret, işçinin işten ayrıldığı zamandaki ücreti değil, işverenin işe iade kararına rağmen onu işe başlatmadığı tarihteki ücreti olarak belirleniyordu.

Ancak söz konusu olan boşta geçen süreler için tazminat olunca iş değişmektedir. Bir Yargıtay kararından da ( 9 Hukuk,2010/7151) görüleceği gibi; burada dikkate alınacak olan ücret, işçinin işten ayrıldığı dönemi izleyen ayların ücretleri olacaktır.

Yani işçinin işten ayrıldığı tarihten sonraki 4 ay boyunca alması gereken ücret veya emsal işçi ücreti, boşta geçen süre için ücret hesabında kullanılacaktır.

Boşta geçen süre ücretine hangi ödemeler dahil?

İşçinin boşta geçirdiği dönemlere ait ücret hesaplanırken elbette ki ilk gündeme gelecek olan aldığı net ücrettir. Ancak bunun dışında ikramiye, gıda yardımı, yol yardımı, yakacak yardımı ve servis gibi parasal haklar da hesaplamaya dahil edilmelidir.

Söz konusu hesaplamalar işçi belirtilen dönemde işyerinde çalışıyormuş gibi yapılmalı ve parayla ölçülebilen tüm değerler dikkate alınmalıdır.

Ancak işçinin ancak çalışmasıyla ortaya çıkabilecek olan arızi fazla çalışma ücreti, hafta tatiliyle bayram ve genel tatil günlerinde çalışma karşılığı ücretle satışa bağlı pirim gibi ödemeleri, en çok 4 ay kadar boşta geçen süre içinde ödenmesi gereken diğer haklar kavramı açısından dikkate alınmamalıdır.

Boşta geçen süre ücreti ile ilgili Yargıtay kararları

Aşağıdaki Yargıtay kararlarında, yazıda açıkladığım hususları ayniyle bulabilirsiniz:

“… Boşta geçen süreye ait 4 aya kadar ücret ve diğer haklar için ise, feshi izleyen dönem ücretlerine göre hesaplama yapılmalıdır. Sözü edilen alacak işçinin işe iade için başvurduğu anda muaccel olur. Boşta geçen sürenin en çok 4 aylık kısmı içinde gerçekleşen diğer haklar kavramına, ikramiye, gıda yardımı, yol yardımı, yakacak yardımı ve servis gibi parasal haklar dahil edilmelidir. Bununla birlikte işçinin ancak çalışması ile ortaya çıkabilecek olan arızi fazla çalışma ücreti, hafta tatili ile bayram ve genel tatil günlerinde çalışma karşılığı ücret ile satışa bağlı prim gibi ödemelerin, en çok 4 ay kadar boşta geçen süre içinde ödenmesi gereken diğer haklar kavramında değerlendirilmesi mümkün olmaz…” (Hukuk Genel Kurulu, 2021/499 K.).

“… Boşta geçen sürenin en çok dört aylık kısmı içinde gerçekleşen diğer haklar kavramına, ikramiye, gıda yardımı, yol yardımı, yakacak yardımı ve servis hizmeti gibi para ile ölçülebilen haklar dâhil edilmelidir. Söz konusu hesaplamalarda işçinin fiili çalışmasına bağlı alacakların dikkate alınması doğru olmaz.

Boşta geçen süreye ait en çok dört aya kadar ücret ve diğer haklar için, feshi izleyen dönem ücretlerine göre hesaplama yapılmalıdır. Geçersiz sayılan fesih tarihinden sonra boşta geçen en çok dört aylık sürede işçinin çalışması devam ediyormuş gibi ücret ve diğer haklar belirlenmelidir. Boşta geçen en çok dört aya kadar süre içinde ücret zammı ya da yeni bir toplu iş sözleşmesi yürürlüğe girdiğinde, her iki dönem için ayrı ayrı hesaplamaya gidilmelidir…” (Hukuk Genel Kurulu, 2019/1362 K.).

“… Somut olayda, işverence işçilere servis tahsis edildiği anlaşılmakta olup, Mahkemece bu servis yardımının parasal değeri boşta geçen süre ücretine ilave edilmiştir. Ancak işçinin fiilen çalışmadığı dört aylık dönemde servis ile işe götürülüp getirilmesi söz konusu olmayacağından bu halde işçinin pozitif manada bir gelir kaybı olmadığı gibi, tasarruf edemediği yahut malvarlığından eksilen bir miktar da bulunmamaktadır. Bir örnek vermek gerekirse, aynı durum yemek yardımı için söz konusu değildir. İşverence işyerinde işçilere yemek verilmesi halinde, işçinin dört aylık boşta geçirdiği süre içinde bu yemek yardımından yararlanması mümkün olamayacaktır. Bu durumda işçi, dört aylık zaman dilimindeki yemek ihtiyacını kendi maddi imkanları ile sağlamak, yemek yardımının eksilmesi ile oluşan boşluğu kendisi ikame etmek zorundadır. Oysa işçi, fiilen işe gitmediği takdirde, herhangi bir gelir kaybı olmadığı gibi, yararlanamadığı yol yardımını ikame edecek bir harcama yapmak zorunda da değildir. Bu itibarla somut olayda, işverence sağlanan servis yardımının parasal karşılığının boşta geçen süre ücretine ilave edilmesi isabetli olmayıp…” (9 Hukuk, 2022/5784 K.).

SONUÇ

İşe iade davasını kazanan işçi için, mahkemenin belirlediği boşta geçen süreler için ücret hesabıyla ilgili olarak aşağıdaki hususlar söylenebilir.

• Bu hesaplamaya esas olan ücret; işçinin işten ayrıldığı tarihten itibaren 4 aya kadarki dönemde alması gereken ücrettir.
• Bu ücrete; yine aynı dönemdeki ikramiye, gıda yardımı, yol yardımı, yakacak yardımı ve servis gibi parasal haklar da eklenmelidir (Dikkat: 2022 tarihli güncel bir Yargıtay kararında servis ücretinin hesaba dahil edilmemesi yönünde bir yaklaşım var. Bu kararı hemen yukarıdaki Yargıtay kararlarının sonuna ekliyorum. Değerlendirmeyi okuyucuya bırakıyorum).
• Bu ücrete fazla mesai, hafta tatili, genel tatil ücretleri ile satışa bağlı prim benzeri ödemeler dahil değildir.
• Boşta geçen sürelere dair ücretten sigorta primleri, damga vergisi, gelir vergisi ve diğer kesintiler yapılmalıdır. (Yargıtay 7 Hukuk, 2013/10151)

Boşta geçen süre ücreti hesaplama ile ilgili sık sorulan sorular: