TYP adını birçoğunuz duymuştur. Toplum yararına program kavramının kısaltması olan TYP, İşkur tarafından düzenlenen bir tür istihdam programıdır. Peki genel olarak TYP nedir? Toplum yararına çalışma programı maaşları ve şartları nelerdir?
TYP nedir?
Toplum yararına program yani TYP; istihdamlarında zorluk çekilen işsizlerin işe yerleştirilmeleri üzerine kurulu bir İşkur programıdır. TYP’nin unsurları ve amaçları şu şekilde sıralanabilir:
- İşsizliğin yoğun olduğu yerler ya da dönemler hedeflenir.
- İstihdam edilemeyen işsizlerin bu yolla, çalışma disiplininden kopmamaları amaçlanır.
- Bu işsizlere böylece geçici gelir desteği verilir ve bunların işgücü piyasasına uyumu sağlanır.
- Bu kişiler doğrudan ya da yüklenici eliyle istihdam edilebilir.
TYP kapsamında nerelerde işçi çalıştırılır?
İşkur tarafından istihdamı sağlanan bu işçiler, aşağıda belirtilen yerlerde çalıştırılabilmektedir:
- Kamu kurumları
- Sivil toplum kuruluşları
Özel sektörde TYP kapsamında işçi çalıştırılması mümkün değildir. TYP’nin düzenlendiği Aktif İşgücü Hizmetleri Yönetmeliğinin 63üncü maddesinin ilk halinde özel sektörde de bu imkan mümkün olsa da, 2017’de yapılan değişiklikle, özel sektör bu kapsamdan çıkarılmıştır.
Sivil toplum kuruluşları nasıl TYP düzenleyebilir?
Sivil toplum kuruluşları TYP düzenleyebilir ama bunun için sivil toplum kuruluşu İşkur il müdürlüğüyle görüşmelidir. İl müdürlüğü de hem gerekçeleri hem de değerlendirmesini içeren bir onay talebini hazırlar ve İşkur Genel Müdürlüğüne gönderir. Genel Müdürlük onay verirse, TYP düzenlenebilir.
Toplum yararına çalışma hangi alanlarda yapılabilir?
Adından da anlaşılacağı üzere, TYP’nin işsizlere yönelik amaçları dışında bir de toplumsal bir fayda hedefi de vardır. Böyle olunca, her alanda TYP düzenlenemez. TYP düzenlenebilecek alanlar şunlardır:
- Çevre temizliği
- Kamusal altyapının yenilenmesi
- Milli Eğitim Bakanlığına bağlı resmi okullarda çevre düzenlemesi
- Bakım onarım ve temizlik işleri yapılması
- Restorasyon, tarihi ve kültürel mirasın korunması
- Ağaçlandırma
- Park düzenlemeleri
- Vadi ve dere ıslahı
- Erozyon engelleme çalışmaları
TYP çalışma süresi ne kadar?
Toplum yararına çalışma sürekli bir çalışma biçimi değildir. Dolayısıyla, TYP’lerin azami süreleri baştan belirlenmiştir.
Buna göre TYP’lerin süresi EN ÇOK 9 ay olabilmektedir. Bu süreyi aşmamak üzere, hangi TYP’nin ne kadar süre uygulanacağına Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü karar vermektedir.
Katılımcılar açısından ise bunu şöyle yorumlamak gerekir:
- Katılımcılar için yararlanma süresi, 12 aylık zaman diliminde en çok 9 aydır.
- 12 aylık süre, katılımcının programa başladığı süreden itibaren hesaplanır.
- Tek bir program ya da farklı farklı programlar kapsamındaki süreler toplanır.
- Bir katılımcı TYP kapsamında en fazla 24 ay çalışabilir. (27/09/2017 tarihinden itibaren yapılan çalışmalar hesaba dahil edilir.)
Bu durumu örneklerle somutlaştıralım:
Birinci örneğimizde katılımcı ilk olarak 05/06/2018 tarihinde program kapsamında başlamış ve 9 ay kesintisiz istihdam edilmiş olsun. Bu katılımcının, programdan tekrar yararlanması için 06/06/2019 tarihini bekleyecektir. Bu tarih itibariyle bir daha 12 aylık sürede en çok 9 ay yararlanma hakkı doğacaktır.
İkinci örneğimizde katılımcı 2015, 2016 ve 2017 yıllarında (27/09/2017 tarihinden öncesinde) toplam 28 ay çalışmış olsun. İşte bu katılımcı, 27/09/2017 tarihinden sonraki çalışmaları henüz 24 ayı geçmediğinden, TYP kapsamında çalıştırılabilecektir.
TYP bırakılır mı?
TYP kapsamında çalışırken işi bırakmak mümkün müdür? Bu elbette mümkündür ancak geçerli bir mazeret yoksa ya da kusuru nedeniyle kişi çıkarılmışsa, işten çıktıkları günden itibaren 24 ay geçmedikçe yeniden TYP kapsamında çalışamazlar.
Ayrıca TYP’de çalışıp da süresi bitince, İşkur tarafından o kişiye, niteliklerine uygun en az 3 iş teklif edilir ve kişi kabul etmezse de, yine 24 ay boyunca TYP’den yararlanamama durumu olacaktır.
TYP’den ayrılma mazeretleri neler?
Yukarıda belirttiğim gibi, geçerli bir mazeret olmaksızın program yarım bırakılırsa bunun yaptırımı vardır. O halde, İşkur tarafında kabul edilen bu yaptırımları şöyle sıralayabiliriz:
- SGK kayıtlarından da kayıt altına alınan yeni bir işe girilmesi
- Sağlık raporu ile belgelenen ve TYP süresinin 14 günü aşan hastalık hali ile birinci derece yakınlarına refakat
- Yetkili makamlarca verilen belgelerle ispat edilen ve 14 günü aşan tutukluluk / hükümlülük,
- Yetkili makamlarca verilen belgelerle ispat edilen ve 14 günü aşan şekilde katılımcının TYP’ye katılımını engelleyen deprem, sel baskını, yangın vb. durumlar
- Katılımcı olarak belirlendiği bir TYP’de, kişinin TYP Katılımcı Taahhütnamesini imzalamaması halinde
- Yüklenici kurumun bilgisi dahilinde yapılan devamsızlıkların 14 günü aşması halinde,
- Yetkili makamlarca verilen belgelerle ispat edilen iller arası ikametgâh değişikliği durumu
TYP başvuru şartları
Toplum yararına çalışma herkes için uygun değildir. TYP’ye başvuru şartları şu şekilde özetlenebilir:
- İşkur’a kayıtlı işsiz olmak
- 18 yaşını tamamlamış ve 19’undan gün almış olmak
- Emekli maaşı ya da malul aylığı almıyor olmak (Yetim maaşı alanlar başvurabilir)
- Öğrenci olmamak (Açık öğretim hariç)
Kişinin sosyal yardım alıyor olması, TYP başvurusu yapmasına engel olmamaktadır.
TYP başvurusu nasıl yapılır?
Toplum yararına programlar İşkur’un sitesinde ilan edilmektedir ve başvurular da online olarak yapılabilmektedir.
Şu adrese gidilerek, il bazında TYP ilanı aranabilmektedir: esube.iskur.gov.tr/
Uygun ilan bulunduğunda İşkur üzerinden online olarak ilana başvurulabilir.
TYP işçi seçimi nasıl yapılır?
TYP kapsamında yapılan başvurular, haliyle çoğu zaman ihtiyacın üzerinde olmaktadır. Bu nedenle İşkur 3 tür yöntemle işçileri seçmektedir:
- Liste yöntemi
- Noter kurası yöntemi
- %80 noter kurası ve %20 liste yöntemi
TYP işçileri AGİ alıyor mu?
Asgari geçim indirimi yani AGİ, çalışanın ailesinin durumuna göre sağlanan bir vergi avantajıdır. Gelir Vergisi Kanunu çerçevesinde katılımcıların durumuna uygun olarak hesaplanacak AGİ, durumlarını gösterir belgelere bağlı olarak yükleniciler tarafından katılımcılara ödenmektedir.
TYP izin süreleri ve işlemleri
Katılımcılar TYP’nin süresine bakılmaksızın; yükleniciye ve İşkur’a bilgi vermek ve İşkur ya da yükleniciden onay almak şartıyla 14 güne kadar ücretsiz izin kullanabilir.
Ücretsiz izin kullanılan dönemde katılımcıya herhangi bir ücret ödenmez ve SGK bildirimi de devamsızlıklar düşüldükten sonra kalan süre üzerinden yapılır.
Sağlık sorunları, evlenme, doğum ve birinci derece yakınlarının vefatı ve benzeri durumlar da 14 günlük ücretsiz izin kapsamında değerlendirilir.
İznin kullanımı için, izin dilekçesinin yükleniciye onaylatılması gerekir; ancak bu dilekçede mazeret bildirilmesi zorunlu değildir.
Hafta tatili günleri de hafta içi günleri gibi çalışılmış gibi değerlendirilir. Katılımcıların hafta tatili ya da resmi tatil günlerine denk gelen izinleri, ücretsiz izin haklarından düşülmemektedir.
TYP devamsızlık hakkı
5510 sayılı Kanun’a göre iş kazası ve meslek hastalığı kapsamına giren sağlık sorunları hariç olmak üzere, hangi nedenle olursa olsun, 14 günlük izin süresinin aşılması halinde, yüklenici tarafından katılımcının ilişiği kesilerek il müdürlüğüne bildirilmektedir.
Yukarıda belirtilen 14 günlük süre, İZİN alınan sürelerin aşılmasıyla ilgilidir. Yoksa; katılımcıların yükleniciye ve İşkur’a bilgi vermeden ve bunlardan onay almadan ya da belgeye dayalı mücbir sebepleri olmadan TYP’ye devamsızlık hakları BULUNMAMAKTADIR. Bu şekildeki 1 GÜNLÜK devamsızlıkta dahi yüklenici tarafından katılımcının TYP ile ilişiği kesilerek İl Müdürlüğüne bildirilmektedir.
TYP maaşları ne kadar?
Her bir katılımcıya yapılacak ödeme, 4857 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde asgari ücret tespit komisyonu tarafından belirlenen günlük asgari ücretin, katılım sağlanan gün sayısı ile çarpımı sonucu bulunacak miktardan oluşmaktadır.
Buna göre 2019 yılı için ödenecek olan günlük ücret brüt 85,28 TL ve net 67,36 TL’dir.
Ödemeler ilgili önemli hususlar şunlardır:
- Bir ay kesintisiz devam edenler için 30 gün üzerinden ödeme yapılır.
- Devamsızlık yapılırsa, bu günler düşülerek ödeme yapılır.
- Katılımcı, programa katıldığı gün işten ayrılırsa, ona hiç ödeme yapılmaz.
- Sağlık raporu alınan günlerde ücret ödenmez.
TYP maaşları ne zaman ve nasıl ödenir?
TYP maaşları ödenmeden önce; yükleniciler katılımcılar için yapılan ödemelere ilişkin belgeleri İl Müdürlüğüne sunmaktadır ve sonrasında bu belgeler İşkur tarafından incelenmektedir.
İşkur da iletilen belgeleri 7 gün içinde inceleyerek yüklenicinin hesabına parayı aktarmaktadır. Böyle olunca, maaş günü kurumdan kuruma değişmekte ve kurumların evrak hazırlama hızına göre belirlenmektedir.
SONUÇ
Toplum yararına program yani TYP, işsizlere bir müddet destek olmak ve onların işgücü piyasasından kopmamasını sağlamak amacında olan bir programdır.
Ayrıca toplum yararına çalışma söz konusu olduğu için, bu programın toplumsal faydası da bulunmaktadır.
Yukarıda ayrıntılı olarak açıkladığımız TYP hakkında çok kısa bir özet yapmamız gerekirse, şunları belirtmemiz doğru olur:
- TYP kapsamında Kamu kurumlarında ve sivil toplum kuruluşlarında istihdam sağlanmaktadır.
- Bu istihdamın süresi 1 yıllık zaman diliminde en çok 9 aydır.
- Kişiler birden fazla kez TYP’den yararlanabilir. Ancak TYP’den toplam yararlanma süresi 24 ay aşamaz.
- TYP kapsamında çalışan işçiye günlük asgari ücret ödenir.
Daha detaylı bilgi almak için yazımızın diğer kısımlarını kontrol edebilirsiniz.
Ayrıca İşkur tarafından düzenlenen iş başı eğitim kursları hakkında da şu yazımızdan bilgi alabilirsiniz:
mustafabaysal.com/iskur-isbasi-egitim-programi-sartlari-neler
