Sigara kötü bir alışkanlık olsa da hayatın bir gerçeği ve çalışma hayatında da bazen sorunlara sebep olabiliyor. Bu yazımda işyerinde sigara konusunu açıklığa kavuşturmaya çalışacağım: Mesai saatlerinde sigara içilir mi? İşyerinde sigara içmek yasak mı?
İşçinin işyerinde sigara içmesi yasaklanabilir mi?
İşyerindeki kuralları koyma yetkisi elbette işverene aittir. İşverenin yönetim hakkının bir sonucu olan bu hakkın sınırı ise, İş Kanunuyla işçi lehinde getirilen düzenlemelerdir.
İşveren, işyerindeki kuralları belirlerken, kanunlarca işverene tanınan hakları azaltamaz veya ortadan kaldıramaz. İşyerinde sigara içilip içilemeyeceği ya da nerelerden sigara içilebileceğinin belirlenmesi de bu şekildedir.
İşyerinde sigara yasağı
Her şeyden önce, kapalı mekânlarda sigara içmenin kanunen yasak olduğunu biliyoruz.: https://sagligim.gov.tr/tutun-kullanimi/sigara-i-cmenin-yasak-oldugu-yerleri-biliyor-musunuz
Peki, ama işveren bu yasağı genişletirse ne olur? Gerek işyerindeki kapalı mekânlarda ve gerekse açık alanlarda sigara içilmesine izin vermeyebilir mi? Bu sorunun cevabı, elimizdeki verilere göre değişecektir.
İş sözleşmesinde ya da toplu iş sözleşmesinde sigara yasağı
Şunun altını önemle çizmek isterim. İşe başlarken ya da işçinin rızası olması kaydıyla iş devam ederken, işyerinde uyulacak kuralları koyma yetkisi elbette işverene aittir. Bu halde, işveren elbette işyerinde sigara içilmemesini şart koşabilir. Ancak bu durum, sigaranın işyerinde doğuracağı tehlikelerden ya da işin niteliğinden kaynaklanmalıdır.
Bir Yargıtay kararında ( 9 Hukuk, 2014/29293 E.) şöyle denilmektedir: “Dosya içeriğine göre; davacının iş sözleşmesi işe girerken taahhüt etmesine rağmen ara dinlenme sırasında sigara içmesi nedeniyle feshedilmiştir. Davacının ara dinlenmede iken sigara içmesi iş güvenliğini tehlikeye düşürmediği gibi işin niteliğini de etkilememiştir. Diğer taraftan işin niteliği ve iş güvenliğini etkilemediği sürece işe girerken sigara içilmesi hususunda yasak getirilmesi ayrımcılık nedenidir.”
Sözleşmelerde sigara yasağı yoksa
İkinci durum ise, ne iş sözleşmesinde ne de toplu iş sözleşmesi veya işyeri iç yönetmeliklerinde bu konuda bir hüküm bulunmaması halidir.
Bir başka deyişle, işyerinde sigara içilemeyeceğine ya da nerelerde içilebileceğine dair kuralların belirlenmemiş olması halidir. Bu durumda işçi istediği yerde sigara içebilir mi?
Bu sorunun cevabı da ikiye ayrılmalıdır. Şöyle ki; bu durumda sorunun cevabı işyerinin somut durumuna göre değişir. Örneğin bir LPG dolum tesisinde ya da benzin istasyonunda işçinin sigara içmemesi beklenirken, bir tekstil atölyesinin bahçesindeki dinlenme alanında işçinin sigara içmesi normal karşılanabilir. Her olayın kendi içinde değerlendirilmesi gerekir.
İşçinin sigara içme hakkı
İşçinin işyerinde sigara içmesinin yasaklanıp yasaklanamayacağının cevabını üçe ayırarak cevap verebiliriz. Aşağıdaki ayrım yapılmadan her olayda aynı cevabın verilmesi yanıltıcı olacaktır.
1- İş sözleşmesinde, toplu iş sözleşmesinde ya da işyeri uygulama talimatnamelerinde işçinin sigara içmesinin yasak olduğuna veya belirli alanlarda yasak olduğuna dair hüküm varsa, işçi bu hükümle bağlıdır ve belirtilen alanlarda sigara içemez. Ancak bunun ön şartı, getirilen sigara yasağının işin niteliği ve iş güvenliğinden kaynaklanmasıdır. Yoksa ortada hiçbir makul neden yokken, işveren tamamen bireysel tercihiyle sigara içmeyi yasaklayamaz. Yargıtay bu tip yasakları, ayrımcılık olarak değerlendirmektedir.
2- İş sözleşmesinde, toplu iş sözleşmesinde ya da işyeri uygulama talimatnamelerinde işçinin sigara içip içemeyeceğine veya nerede içemeyeceğine dair bir hüküm yoksa bu durumda aşağıdaki sonuçlardan birisi geçerli olacaktır.
- İşyerinde sigara içilmesi ya da belirli alanlarda sigara içilmesi somut olarak ve doğal olarak tehlike arz edecekse ya da işyeri açısından olumsuz bir etkiye sebep olacaksa, işçinin sigara içmemesi beklenir.
- İşyerinde sigara içilmesinin tehlike oluşturmayacağı yerler varsa ya da sigara içilmesi işyerine olumsuz bir etki yapmayacaksa işçi sigara içebilmelidir.
3- Ne olursa olsun, kanunlarla belirlenen yasak alanlarda (kapalı alanlar gibi) sigara içilmemesi beklenir.
Mesai saatlerinde sigara içmek
Buraya kadar sigara ile ilgili açıkladığım konular ve kurallar temel olarak işçinin çalışma saatleri dışındaki durumuna ilişkindir.
Bir de işçi, mesai saatleri içinde sigara içip içemeyeceğini merak edebilir. Şu yazımda da izah ettiğim üzere, sigara içmek için işe ara verilen zamanlar çalışma süresinden sayılmaz: https://mustafabaysal.com/cay-sigara-molasi-calisma-suresi/
Dolayısıyla işçinin mesai saatleri içinde sigara içmesi zaten düşünülemez. Bunun olması için, işverenin işçiye bu konuda anlayış göstermesi gerekir. Aksi takdirde, işçi çalışma saatleri boyunca sigara içemeyecektir.
Mesai saatinde sigara içme tutanağı
İşverenin izin vermemesine ve mesai saatlerinde sigara içilemeyeceğine dair tüm ikazlarına rağmen işçi yine de mesai saatlerinde sigara içmeyi tercih edebilir.
İşveren de bu durumu tespit ederse, kayıt altına almak isteyebilir. İşte bunun için aşağıda yer alan sigara içe tutanağını inceleyebilir ve indirerek kullanabilirsiniz:
Sigara nedeniyle haklı fesih
Aşağıdaki Yargıtay kararlarından da görüleceği üzere, işçinin sigara içmesi, fiilin ağırlığına göre haklı fesih sebebi bile olabilir ve işçi bu nedenle tazminatsız olarak işten çıkarılabilir:
“… Davacı işçinin iş güvenliğini gözetmesi yasa gereğidir. Somut uyuşmazlıkta davacı işçinin iplik, dokuma ve boya yapılan tekstil işinde boyama yaparken makinanın arkasına geçerek sigara içtiği kendi el yazılı savunması ile sabittir.
İplik, dokuma, tekstil, boya işi yapılan işyerinde sigara içmenin yasak olması işin gereği olup tüm işçiler tarafından bilinebilecek durumdadır. Yapılan işin niteliği dikkate alındığında iş yerinde imalat sırasında sigara içmenin ne kadar tehlikeli olacağı ortadadır. Davacı işçi çalışırken makinanın arkasında yanıcı maddelerin olduğu bir ortamda sigara içerek iş güvenliğini doğrudan doğruya tehlikeye düşürmüştür. Davacının bu davranışı İş Kanunu’nun 25/II- ı maddesine aykırı olup işveren feshinin haklı olduğunun…” (9 Hukuk, 2019/14618 K.).
“… Davacı işçinin davalıya ait, sentetik iplik işyerinde forklift işçisi olarak çalışırken yangın tehlikesi en büyük olan bir yerde yani sıfır kodunda sigara içtiği içerken de amiri tarafından görülerek işverene bildirildiği ve bunun üzerine disiplin kurulu kararı ile işine son verildiği anlaşılmaktadır. Dosya içeriğine göre işyerinin tehlikeli olmayan bölümlerinde sigara tiryakileri için amirlerinden izin almak koşuluyla sigara içebilme olanağı vardır. Ancak davacı işçi bu yola başvurmamış ve tehlikeli olmayan bir yerde sigara içmiş değildir. Yine dosya içeriğine göre, sigara içilmesinin yasak olduğu yerlerde ikaz levhaları bulunmaktadır. Dinlenen gerek davacı gerek davalı tanıkları olayı doğrulamışlar ve TİS de sigara içilmesi yasağı olan yerlerde içilme halinde bunun karşılığı cezanın ihraç olduğu öngörülmüş bulunmaktadır. Bu maddi ve hukuki olgular dikkate alınarak davalı tarafça gerçekleştirilen feshin haklı olduğu sonucuna varılarak…” (9 Hukuk, 2018/762 K.).
Aşağıdaki karardan da görüleceği üzere ise; sigara içilmesi her zaman haklı fesih sebebi olmaz ve bazen bildirimli fesih nedeni olarak kabul edilir. Bir başka deyişle, işçi yine işten çıkarılabilir ve fakat kıdem tazminatının ödenmesi gerekir.
“… Somut olayda; davalı işyerinde punta tezgah elemanı olarak çalışan davacının iş akdi 01/03/2017 tarihinde, sigara içilmesi yasak olan ve buna ilişkin uyarıcı levha bulunan işyerinde içerisinde bir alanda sigara içtiği gerekçesiyle İş Kanunu’nun 25/2-ı bendi gereğince feshedildiği tespit edilmiştir. Bu davranışın işyeri kurallarına uymadığı sabit olmakla birlikte davacının daha önce böyle bir eyleminin tespit edilmemiş olması, olay anına ilişkin beyanda bulunan tanıkların doğrudan davacının sigara içtiğini görmemiş olmakla birlikte davacının ikrara yönelik beyanı ve ortamda başkaca kimse olmayıp duman yoğunluğu bulunması dikkate alındığında eylemin haklı fesih sebebi ağırlığında olmadığı, ancak işverenin bu davranışı yapan işçi ile iş ilişkisini sürdürmesi beklenemeyeceğinden, işverence yapılan feshin geçerli sebebe dayandığı…” )2018/16405 K.).
SONUÇ
Yukarıdaki sigara içilemeyecek hallerde sigara içen işçinin iş akdinin İş Kanununun 25inci maddesi gereğince kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı ödenmeksizin feshedilebileceği hatırlanmalıdır.
Aynı şekilde sigara içme hakkına sahip olan bir işçinin bu hakkının haklı bir neden olmaksızın elinden alınması da işçiye İş Kanununun 24üncü maddesi gereğince kıdem tazminatını talep ederek işten ayrılma hakkını verebilecektir.
İşyerinde sigara ile ilgili sık sorulan sorular:
Sigara içen işçi işten çıkarılabilir mi?
Bu sorunun cevabı hem evet hem de hayırdır. Sigara içen işçi duruma göre tazminatsız olarak, duruma göre tazminat ödenerek işten çıkarılabileceği gibi duruma göre de çıkarılamaz. Nedenlerini yukarıda izah ettim.
İşyerinde sigara içmenin cezası ne kadar?
İşyerinde sigar içmenin özel bir cezası yoktur. Genel olarak, kapalı mekanda sigara içmenin cezası ise her sene yeniden belirlenmektedir.
