İş sözleşmesinde rekabet yasağı
Öyle işler vardır ki; işveren işçisinin bu işi yaparken öğrendiği bilgileri ve sırları, işten ayrıldıktan sonra bile başka işverenlerle paylaşmasını istemeyebilir. Böyle durumlarda, iş sözleşmelerine rekabet yasağı hükümleri koyulmakta ve işçinin işten ayrıldıktan sonra belirli işlerde çalışma özgürlüğü sınırlandırılmaktadır. Rekabet yasağı nedir ve hangi hallerde geçerlidir?
Rekabet yasağı nedir?
Öncelikle rekabet yasağını ikiye ayırarak incelemek gerekir: İş sözleşmesi devam ederken rekabet yasağı ve iş sözleşmesi sona erdikten sonra rekabet yasağı.
Bu yazının konusu, iş sözleşmesi sona erdikten sonraki rekabet yasağıdır. Ama önce diğer durumu açıklayalım. İşçi çalışırken, rekabet sayılacak davranışlarda bulunması, İş Kanununun 25/II-e maddesi gereğince zaten “doğruluk ve bağlılığa uymayan davranış” olacak ve haklı fesih sebebi kabul edilecektir.
İş sözleşmesine hüküm koyularak, işçinin işten ayrıldıktan sonra rekabet etme yasağına tabi tutulması ise farklı bir durumdur.
İş sözleşmesinde rekabet yasağı
Rekabet yasağı genelde; işçinin işten ayrıldıktan sonra hangi işlerde, hangi unvanlarda ve ne kadar süreyle çalışamayacağını ifade ederek getirilmektedir. Amaç, işverenle aynı sektörde yer alan diğer firmaların, eski işçinin sahip olduğu bazı bilgilerden belirli bir süre faydalanmasını engellemektir.
Buna benzer hükümlerin koyulması yasal olarak mümkündür. Türk Borçlar Kanununun 444 ila 447nci maddelerinde bu husus düzenlenmiştir. Ancak her durumda rekabet yasağı getirilmesi mümkün değildir. Rekabet yasağının geçerli kabul edilebilmesi için aşağıdaki unsurları taşıması gerekir:
- Rekabet yasağı; hizmet ilişkisi işçiye müşteri çevresi veya üretim sırları ya da işverenin yaptığı işler hakkında bilgi edinme imkanı sağlıyorsa ve aynı zamanda bu bilgilerin kullanılması, işverenin önemli bir zararına sebep olacak nitelikteyse geçerlidir.
- Süresi iki yılı aşamaz.
- Rekabet yasağı yazılı olarak getirilmiş olmalıdır.
- Belirli bir iş ve süreyle sınırlandırılmış olmalıdır.
- İşçinin ekonomik geleceğini hakkaniyete aykırı şekilde tehlikeye sokmamalıdır.
- İşçi reşit olmalıdır.
Rekabet yasağı ihlali hangi mahkemede sonuca bağlanır?
Ortada iş sözleşmesinden kaynaklanan bir anlaşmazlık olduğundan, ilk bakışta buna ilişkin davanın iş mahkemesinde görülmesi gerektiği sonucu çıkarılabilir. Ancak iş sözleşmesi sona erdikten sonra, işçinin rekabet yasağına aykırı bir davranışı olmuşsa, bunun çözüm yeri ticaret mahkemeleridir.
Eğer işçi çalışırken rekabet yasağına aykırı davranmış ve bu yüzden işten çıkarılmışsa, bu durumda görevli mahkeme iş mahkemesi olacaktır.
SONUÇ
İş sözleşmesine rekabet yasağına ilişkin hükümlerin koyulması mümkündür. Ancak işçinin, bundan sonraki hayatını idame ettirmesini engelleyecek nitelikte geniş rekabet yasakları koyulması mümkün değildir.
İşçinin hangi işlerde çalışamayacağı ve kaç yıl süreyle çalışamayacağı net şekilde belirlenmelidir. Rekabet yasağının olduğu sektör belirlenirken de, dar anlamda ve gerçekten de işçinin çalışmasının sakıncalı olduğu alanlar belirlenmelidir.
Bu şekilde bir rekabet yasağı en çok 2 yıl için koyulabilir. İşçi rekabet yasağına aykırı davranır yani belirlenen süre içinde yasak olan bir işte çalışmaya başlarsa, sözleşmeyle belirlenen cezai şartı ödemek zorunda kalabilir. Bu tip bit anlaşmazlık durumunda da yetkili mahkeme iş mahkemeleri değil ticaret mahkemeleri olacaktır.
