İşçinin yalnızca maaşının değil, hak ettiği diğer ödemelerin de eksiksiz ve zamanında yapılması gerekir. Bu ödemelerden birisi de elbette fazla mesai ücretidir. Fazla mesai yapan işçinin hak ettiği ücretin takip eden ay içinde ödenmesi icap eder. Peki, ama fazla mesai ücreti alamayan işçi ne yapabilir?
Fazla mesai nedir?
Fazla mesai ya da doğru ifadesiyle fazla çalışma, İş Kanunundan dayanağını alan ve işçinin haftalık 45 saatin üzerinde yaptığı çalışmaları kapsayan bir çalışma türüdür. Sürekli değil arızi bir çalışma olarak kabul edilir.
Öyle ki, İş Kanunu fazla çalışmanın sürekli hale gelmemesi için, yıllık azami fazla çalışma süresini belirlemiş ve işçiye bir yıl içinde yaptırılacak fazla mesainin üst sınırını 270 saat olarak belirlemiştir.
Fazla mesainin hesaplanması
Fazla çalışma ne günlük olarak ne de aylık olarak hesaplanmaz. Fazla çalışmanın hesabı haftalık yapılmalıdır. Buna göre fazla çalışma, işçinin haftalık 45 saatin üzerinde yaptığı çalışma olarak tanımlanabilir.
En az birisi hafta tatili olmak üzere yedi günlük çalışma periyodu göz önüne alındığında, işçinin çalışma süresi toplamı kırk beş saati aştıktan sonra yapılan her çalışma fazla mesai olarak kabul edilir.
Fazla mesai ücreti nasıl hesaplanır?
Fazla çalışmanın en önemli boyutu, bu çalışma karşılığında işçinin alacağı saatlik ücretin, işçinin normal çalışmasından % 50 fazla olmasıdır. Bunun hesabı ise oldukça kolaydır.
İşçinin aylık ücreti 225’e bölünür ve çıkan sonuç 1,5 ile çarpılır. Elde edilen rakam, işçiye bir saatlik fazla çalışması karşılığında ödenecek olan fazla mesai tutarıdır.
Fazla mesai ücreti ödenmezse ne olur?
Daha önceki yazılarımda belirttiğim gibi, fazla çalışma ücreti yerine işçiye serbest zaman kullandırılması ya da işyerinde denkleştirme uygulamasının yapılması mümkündür.
Ancak işyerinde hem serbest zaman hem de denkleştirme uygulamaları yoksa, bu durumda işçinin fazla çalışma ücretinin ödenmesi zorunludur. Peki, fazla mesai ücreti ödenmezse ne olur?
Yargıtay fazla mesai ücretinin ödenmemesiyle ilgili ne diyor?
Bir Yargıtay kararında şöyle denilmektedir:
“Ücretin ödenmediğinden söz edebilmek için işçinin kanun ya da sözleşmeyle belirlenen ücret ödenme zamanının gelmiş olması ve işçinin bu ücrete hak kazanması gerekir. 4857 sayılı İş Kanununun 24 üncü maddesinin (II) numaralı bendinin (e) alt bendinde sözü edilen ücret, geniş anlamda ücret olarak değerlendirilmelidir. İkramiye, prim, yakacak yardımı, giyecek yardımı, fazla mesai, hafta tatili, genel tatil gibi alacakların ödenmemesi durumunda da işçinin haklı fesih imkânı bulunmaktadır. Somut olayda, geniş anlamda ücret olarak değerlendirilen fazla mesai ücret alacağı ödenmeyen davacının iş akdini 4857 s. Kanunun 24/II-e maddesi uyarınca haklı nedenle feshi söz konusu olup kıdem tazminatı talebinin kabulü gerekir. Bu yön gözetilmeksizin kıdem tazminatı isteminin reddine karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup bozmayı gerektirmiştir.” (Yargıtay 7 Hukuk, 2014/3326 E.)
Fazla mesai ücreti ödenmeyen işçinin haklı nedenle fesih hakkı var
Yukarıdaki karardan da görüleceği üzere, fazla çalışma ücreti ödenmeyen işçinin, 4857 sayılı İş Kanununun 24üncü maddesi kapsamında haklı nedenle derhal fesih hakkı bulunmaktadır. Bu şekilde işten ayrılan bir işçi kıdem tazminatı almaya hak kazanacak ancak ihbar tazminatı hakkını yitirecektir.
Fesihten başka ne yapılabilir?
İşçilerin aklına şöyle bir sorunun gelmesi muhtemeldir: Fazla mesai ücretim ödenmiyor diye neden işi bırakayım? Öyle ya; işçi hem çalışmaya devam etmek hem de hak ettiği fazla mesai ücretini almak isteyebilir.
Bu durumda işçinin önünde iki seçenek daha mevcut olacaktır:
- Alo 170’i arayarak şikâyette bulunmak
- Fazla mesai ücreti alacağı için arabuluculuk başvurusu yapmak
İlk seçenek pekâlâ mümkün olsa da birtakım riskleri de beraberinde getirir. Müfettişlik hayatımdaki tecrübelerime dayanarak bu risklerin neler olduğunu izah etmiştim: https://mustafabaysal.com/alo-170-hatti-nedir-nasil-basvurulur-ne-ise-yarar
Yine de Alo 170 şikayeti yapılırsa bu şikayet Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Müfettişlerince incelenecektir.
İkinci yol ise hukuki süreci başlatmak ve arabulucu başvurusu yapmaktır. Bu da bir seçenek olmakla beraber, bunun sonucunda işveren ile işçi arasında bir gerginlik yaşanması muhtemeldir. Yine de işçinin hukuki hakkını araması en doğal hakkıdır ve her zaman mümkündür.
Fazla mesai ücreti ödemeyen işverene idari para cezası
Yukarıdaki seçeneklerden ilki tercih edildiğinde ve Alo 170 arandığında, işyerine gelen İş Müfettişi, fazla mesai ücretlerinin ödenmediğini tespit ederse işverene ödeme için süre verecek ve bu süre sonunda halen ödenmemişse, idari para cezası uygulayacaktır.
Bu idari para cezası, fazla mesai ücreti ödenmeyen her bir işçi ve her bir ay için 2022 itibariyle 429,00 olarak uygulanmaktadır.
SONUÇ
Fazla mesai yaptığı halde ücreti ödenmeyen işçinin 4857 sayılı İş Kanununun 24/II-e maddesi gereğince haklı nedenle derhal feshi hakkı bulunmaktadır. Bu kapsamda işi bırakan işçi, işi bırakma nedenini ve taleplerini de içeren bir ihtarnameyi işverenine çekmeyi unutmamalıdır.
Ancak işi bırakmak istemeyen işçi için ikinci bir seçenek de Alo 170’i arayarak işverenini şikâyet etmektir. Bunun risklerini yukarıda izah etmiştim.
Ayrıca bu işçi ödenmeyen fazla mesai ücreti alacağı için isterse hukuki süreci de başlatabilir ve arabulucu başvurusu yapabilir. Arabulucuda uzlaşma olmazsa, işverenine çalışırken dava da açabilir.
Fazla mesai ücreti alamayan işçi hakkında sık sorulan sorular:
Fazla mesai ücreti alamayan işçi ne yapmalı?
Bu işçi her şeyden önce ne yapacağına karar vermelidir. İşi bırakacak mı? Yoksa işi bırakmadan hakkını almak mı istiyor? İşi bırakacaksa haklı fesih yapmalı, işi bırakmayacaksa ya Alo 170’i arayarak şikâyette bulunmalı ya da işvereni aleyhinde hukuki süreci başlatmalıdır.
Mesaisi ödenmeyen işçi nereye şikâyet eder?
Fazla mesai ücreti alamayan işçi, şikâyetini Alo 170’e yapabilir. Burada önemli bir ayrıntıyı hatırlatmak isterim ki; şikâyet hakkı çalışan işçilere ait olup işten ayrılmış işçilerin Alo 170’e şikayet hakkı yoktur. Bunlar zorunlu arabuluculuk başvurusunda bulunabilir.
Bend işyerinde sabah 8 akşam 17 ay adı çalışıyorum hafta nın 6 günü asgari ücret ve 400tl elden ödeme yapıyorlar ben ozaman haftalık mesai saatim 54 saat buna göre benim m maaşım ne kadar olmalı bilgi lutfen
Ayşe hanım, ara dinlenme sürelerini çıkıyor musunuz? Molalar çalışma süresinden sayılmaz: mustafabaysal.com/yemek-molasi-calisma-suresinden-sayilir-mi/
Mustafa Bey ,
Fazla çalışmalarda günlük sınırların olduğu Yargıtayın yerleşik kararları arasındadır. Misal günlük 11 saatin üzerindeki çalışmalar, gece çalışmalarında günlük 7,5 saatin üzerinde çalışmalar denkleştirme dışı tutularak, haftalık 45 saati doldurup doldurmadığına bakılmaksızın fazla çalışma sayılmalıdır şeklinde çok sayıda karar vardır.
Bunların hesaplamaları nasıl yapılıyor ?
Şöyle bir örnek hesaplama yapacak olursak
Ayın;
1i = 13 saat çalışma
2si = 10 saat çalışma
3ü = 14 saat çalışma
4ü = 8 saat çalışma
5i = 8 saat çalışma
6sı = 10 saat çalışma
7si = Tatil / Dinlenme
Burada şimdi hem Haftalık 45 saat aşılmış, hem günlük 11 saat aşılmış.. Nasıl bir hesaplama ile fazla çalışma ücreti ödenmelidir.
Merhaba, çok basit bir şekilde, işçinin lehine olan uygulanır. Örnek üzerinden gidilecek olursa; işçi ya günlük 11 saat üzeri çalışmaları esas alındığında 5 saat fazla mesai ücreti ya da haftalık bakıldığında 18 saat fazla mesai ücreti alacaktır. Bu durumda işçiye 18 saat fazla çalışma ücreti ödenmesi yeterlidir. Eğer hem 5 saati ödeyelim hem de 18 saat daha verelim denecek olursa, bunun adil olmayacağı açıktır.
Iyi gunler kolay gelsin gecen ay 65.5 saat mesaim var ve mesaiyi yatirmadilar bu ayda mesai yapmaya sevam ediyorum suan isten ayrilmak istesem ne kadar tazminat alabilir 4 yildir calisiyorum ayni yerde
Uğur bey, sitemizdeki kıdem tazminatı hesaplama aracını kullanabilirsiniz. https://mustafabaysal.com/kidem-ihbar-hesaplama/
Bir bayan giyim magazasinda mesai baslangıç saati 8.30 mesai bitiş 20.00 gunde 2mola 15 dk yemek 15 dk aksam molasi 10 tane çalışan var ve fazladan mesai ücreti verilmiyor sadece asgari ücret fazla mesai ücretini almak icin yada calisma saatlerini düsürmek için ne yapmak nereye şikayet etmek gerekir. Yardimci olursaniz sevinirim.
Hüseyin bey, fazla mesaisi ödenmeyen işçinin yapması gerekenleri daha önce açıklamıştık. O yazımızdan bilgi alabilirsiniz.