Fazla mesai ücreti alamayan işçinin fesih hakkı

İşçinin yalnızca maaşının değil, hak ettiği diğer ödemelerin de eksiksiz ve zamanında yapılması gerekir. Bu ödemelerden birisi de elbette fazla mesai ücretidir. Fazla mesai yapan işçinin hak ettiği ücretin takip eden ay içinde ödenmesi icap eder. Peki, ama fazla mesai ücreti alamayan işçi ne yapabilir?

Fazla mesai nedir?

Fazla mesai ya da doğru ifadesiyle fazla çalışma, İş Kanunundan dayanağını alan ve işçinin haftalık 45 saatin üzerinde yaptığı çalışmaları kapsayan bir çalışma türüdür. Sürekli değil arızi bir çalışma olarak kabul edilir.

Öyle ki, İş Kanunu fazla çalışmanın sürekli hale gelmemesi için, yıllık azami fazla çalışma süresini belirlemiş ve işçiye bir yıl içinde yaptırılacak fazla mesainin üst sınırını 270 saat olarak belirlemiştir.

Fazla mesainin hesaplanması

Fazla çalışma ne günlük olarak ne de aylık olarak hesaplanmaz. Fazla çalışmanın hesabı haftalık yapılmalıdır. Buna göre fazla çalışma, işçinin haftalık 45 saatin üzerinde yaptığı çalışma olarak tanımlanabilir.

En az birisi hafta tatili olmak üzere yedi günlük çalışma periyodu göz önüne alındığında, işçinin çalışma süresi toplamı kırk beş saati aştıktan sonra yapılan her çalışma fazla mesai olarak kabul edilir.

Fazla mesai ücreti nasıl hesaplanır?

Fazla çalışmanın en önemli boyutu, bu çalışma karşılığında işçinin alacağı saatlik ücretin, işçinin normal çalışmasından % 50 fazla olmasıdır. Bunun hesabı ise oldukça kolaydır.

İşçinin aylık ücreti 225’e bölünür ve çıkan sonuç 1,5 ile çarpılır. Elde edilen rakam, işçiye bir saatlik fazla çalışması karşılığında ödenecek olan fazla mesai tutarıdır.

Fazla mesai ücreti ödenmezse ne olur?

Daha önceki yazılarımda belirttiğim gibi, fazla çalışma ücreti yerine işçiye serbest zaman kullandırılması ya da işyerinde denkleştirme uygulamasının yapılması mümkündür.

Ancak işyerinde hem serbest zaman hem de denkleştirme uygulamaları yoksa, bu durumda işçinin fazla çalışma ücretinin ödenmesi zorunludur. Peki, fazla mesai ücreti ödenmezse ne olur?

Yargıtay fazla mesai ücretinin ödenmemesiyle ilgili ne diyor?

Bir Yargıtay kararında şöyle denilmektedir:

“Ücretin ödenmediğinden söz edebilmek için işçinin kanun ya da sözleşmeyle belirlenen ücret ödenme zamanının gelmiş olması ve işçinin bu ücrete hak kazanması gerekir. 4857 sayılı İş Kanununun 24 üncü maddesinin (II) numaralı bendinin (e) alt bendinde sözü edilen ücret, geniş anlamda ücret olarak değerlendirilmelidir. İkramiye, prim, yakacak yardımı, giyecek yardımı, fazla mesai, hafta tatili, genel tatil gibi alacakların ödenmemesi durumunda da işçinin haklı fesih imkânı bulunmaktadır. Somut olayda, geniş anlamda ücret olarak değerlendirilen fazla mesai ücret alacağı ödenmeyen davacının iş akdini 4857 s. Kanunun 24/II-e maddesi uyarınca haklı nedenle feshi söz konusu olup kıdem tazminatı talebinin kabulü gerekir. Bu yön gözetilmeksizin kıdem tazminatı isteminin reddine karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup bozmayı gerektirmiştir.” (Yargıtay 7 Hukuk, 2014/3326 E.)

Fazla mesai ücreti ödenmeyen işçinin haklı nedenle fesih hakkı var

Yukarıdaki karardan da görüleceği üzere, fazla çalışma ücreti ödenmeyen işçinin, 4857 sayılı İş Kanununun 24üncü maddesi kapsamında haklı nedenle derhal fesih hakkı bulunmaktadır. Bu şekilde işten ayrılan bir işçi kıdem tazminatı almaya hak kazanacak ancak ihbar tazminatı hakkını yitirecektir.

Fesihten başka ne yapılabilir?

İşçilerin aklına şöyle bir sorunun gelmesi muhtemeldir: Fazla mesai ücretim ödenmiyor diye neden işi bırakayım? Öyle ya; işçi hem çalışmaya devam etmek hem de hak ettiği fazla mesai ücretini almak isteyebilir.

Bu durumda işçinin önünde iki seçenek daha mevcut olacaktır:

• Alo 170’i arayarak şikâyette bulunmak
• Fazla mesai ücreti alacağı için arabuluculuk başvurusu yapmak

İlk seçenek pekâlâ mümkün olsa da birtakım riskleri de beraberinde getirir. Müfettişlik hayatımdaki tecrübelerime dayanarak bu risklerin neler olduğunu izah etmiştim: https://mustafabaysal.com/alo-170-hatti-nedir-nasil-basvurulur-ne-ise-yarar

Yine de Alo 170 şikayeti yapılırsa bu şikayet Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Müfettişlerince incelenecektir.

İkinci yol ise hukuki süreci başlatmak ve arabulucu başvurusu yapmaktır. Bu da bir seçenek olmakla beraber, bunun sonucunda işveren ile işçi arasında bir gerginlik yaşanması muhtemeldir. Yine de işçinin hukuki hakkını araması en doğal hakkıdır ve her zaman mümkündür.

Fazla mesai ücreti ödemeyen işverene idari para cezası

Yukarıdaki seçeneklerden ilki tercih edildiğinde ve Alo 170 arandığında, işyerine gelen İş Müfettişi, fazla mesai ücretlerinin ödenmediğini tespit ederse işverene ödeme için süre verecek ve bu süre sonunda halen ödenmemişse, idari para cezası uygulayacaktır.

Bu idari para cezası, fazla mesai ücreti ödenmeyen her bir işçi ve her bir ay için 2022 itibariyle 429,00 olarak uygulanmaktadır.

SONUÇ

Fazla mesai yaptığı halde ücreti ödenmeyen işçinin 4857 sayılı İş Kanununun 24/II-e maddesi gereğince haklı nedenle derhal feshi hakkı bulunmaktadır. Bu kapsamda işi bırakan işçi, işi bırakma nedenini ve taleplerini de içeren bir ihtarnameyi işverenine çekmeyi unutmamalıdır.

Ancak işi bırakmak istemeyen işçi için ikinci bir seçenek de Alo 170’i arayarak işverenini şikâyet etmektir. Bunun risklerini yukarıda izah etmiştim.

Ayrıca bu işçi ödenmeyen fazla mesai ücreti alacağı için isterse hukuki süreci de başlatabilir ve arabulucu başvurusu yapabilir. Arabulucuda uzlaşma olmazsa, işverenine çalışırken dava da açabilir.

Fazla mesai ücreti alamayan işçi hakkında sık sorulan sorular: