Fahri trafik müfettişi nasıl olunur?

Fahri trafik müfettişliği son zamanlarda sıkça gündeme gelen, birçoklarının merak ettiği ve yetkileri tartışma konusu olan bir müessesedir. Bu yazımda fahri trafik müfettişliği konusunu her yönüyle ele aldım: Fahri trafik müfettişi nasıl olunur ve yetkileri ile görevleri nelerdir?

Fahri trafik müfettişi kimdir?

Bir şeyin “fahri”si; o şeyin yetkilerine temsili olarak sahip olan kimseyi ifade eder. Fahri trafik müfettişi Fahri Trafik Müfettişliği Görev ve Çalışma Yönetmeliği’nde doğrudan tarif edilmemiştir.

Fakat Karayolları Trafik Kanunu’nun 6’ncı maddesini göz önünde bulundurarak, fahri trafik müfettişi şöyle tanımlanabilir:

“Sürücülerin trafik kurallarına uyup uymadığını denetlemekle sorumlu olan yetkililere yardımcı olmak üzere Karayolu Trafik Güvenliği Kurulunca önerilen ve Karayolu Trafik Güvenliği Üst Kurulunca uygun görülen kişidir”.

Fahri trafik müfettişliği mevzuatı

Fahri trafik müfettişliği (FTM) ile ilgili esasen iki temel mevzuat vardır:

• 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun Ek Madde 6’sı
• Fahri Trafik Müfettişliği Görev ve Çalışma Yönetmeliği

Kimler fahri trafik müfettişi olabilir?

Yönetmeliğin 5’inci maddesine göre, aşağıdaki şartları taşıyanlar fahri trafik müfettişi olabilir:

• T.C vatandaşı olmak
• 40 yaş ve üstünde olmak
• En az yüksekokul mezunu olmak (Yani en az iki yıllık üniversiteden mezun olmak)
• En az 10 yıldır ehliyet sahibi olmak
• Hakkında alkol, uyuşturucu veya uyarıcı madde etkisi altında araç sürmekten dolayı işlem yapılmamış olmak ( 2918/48)
• Ehliyetini, hangi nedenle olursa olsun, geçici olarak geri vermemiş/iade etmemiş olmak
• Başvuru tarihinden geriye doğru son 5 yıl içinde 100 ceza puanını aşarak ehliyetine el koyulmamış olmak
• Kamu hizmetlerinden yasaklı olmamak
• 6 aydan fazla hapis cezası almamış olmak (Taksirli suçlar sorun teşkil etmez)
• Affa uğramış olsalar bile devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlara, zimmet, ihtiras, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolaylı iflas gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyeti kırıcı suçtan veya istimal ve istihlak kaçakçılığı hariç, kaçakçılık, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, devlet sırlarını açığa vurma suçlarından dolayı hükümlü bulunmama

Yukarıda çok sayıda yer alan şartlar kafa karıştırıcı gibi görünse de esasen FTM olma şartları çok daha basitçe şöyle özetlenebilir: Yaş 40 ve üstü olacak, mezuniyet üniversite olacak, ehliyet en az 10 yıllık olacak, ehliyet geçici ya da temelli kaptırılmamış olacak ve genel olarak sicil temiz olacak.

Ancak 40 yaş ve yüksekokul şartı; Mülki İdare Amirliği Hizmetleri Sınıfında görev yapanlar, Emniyet Hizmetleri Sınıfında rütbeli olarak, Jandarma Hizmetleri Sınıfında subay olarak görev yapanlar ve bu görevleri yaptıktan sonra ayrılanlar veya emekli olanlarda, trafik sorununun çözümüne yönelik bilimsel araştırma ve çalışma yapanlar ile trafiğe hizmet etmiş olanlarda ve bulundukları görev, mesleki deneyim ve nitelikleri itibarıyla müfettiş olarak görevlendirilmelerinde aranmaz.

Fahri trafik müfettişliği için nereye başvurulur?

Yukarıdaki şartları haiz bir kimse, ikametinin bulunduğu il valiliğine FTM olmak için başvurabilir. Bu başvuruda matbu bir form kullanılır.

Bu formda yazılı bilgiler doldurulur, forma iki adet vesikalık fotoğraf eklenir ve form valiliğe teslim edilerek başvuru tamamlanır.

Fahri trafik müfettişliği başvurusunu kim değerlendirir?

Zannedilenin aksine, FTM müracaatında karar makamı valilik değildir. Burada valilik, başvurucunun durumunu tetkik eder ve şartları mevcutsa, diğer adaylarla beraber liste halinde Emniyet Genel Müdürlüğüne isimleri iletir.

Burada yapılan inceleme sonucunda, müfettiş olmasında sakınca görülmeyenler belirlenir ve İçişleri Bakanı’nın onayına sunulur. Onaydan sonra isimler valiliğe bildirilir ve Vali tarafından kişiye fahri trafik müfettişi unvanı verilir.

Bir soru bir cevap:

Fahri trafik müfettişinin yetkileri neler?

Fahri trafik müfettişinin yetkileri şunlardan ibarettir:

• Tespit ettikleri kural ihlallerine ilişkin olarak tutanak düzenlemek
• Trafik güvenliği ile ilgili görüş ve öneri bildirmek

Fahri trafik müfettişlerinin görevleri nelerdir?

Fahri trafik müfettişlerinin görevleri ise şöyle sıralanabilir:

• Düzenledikleri tutanakları 1 hafta içinde yetkili mercilere teslim etmek
• Görevini yürütürken adil ve tarafsız olmak

Bir soru bir cevap:

DİKKAT: Yönetmeliğe göre fahri trafik müfettişi; araç durduramaz, evrak kontrolü yapamaz ve sürücülerle muhatap olamaz.

Fahri trafik müfettişinin görevini kötüye kullanması

Madem devlet vatandaşına bir yetki veriyor, bunun hesabını gerektiğinde sorması da gerekir. Haliyle, görevini kötüye kullandığı tespit edilen bir FTM’ye 2918 sayılı Kanun’un Ek 6’ncı maddesi uyarınca altı ay ila iki yıl arasında hapis cezası verilir ve bunların belgeleri de iptal edilir.

Fahri trafik müfettişliği görevi nasıl sona erer?

FTM görevi elbette öncelikle kişinin bu görevden istifa etmesi suretiyle sona erer. Ayrıca kişinin, başlangıçta aranan şartlardan herhangi birisini yitirmesi durumunda da FTM görevi sona erecektir.

Bunların haricinde, aşağıdaki durumlarda da FTM görevi sona erdirilir:

• Görevini kötüye kullandığı iddiasıyla mahkemeye sevk edilmek
• Müfettiş kimliğini şahsi menfaati için kullanmak
• Yetkisini, yönetmelikte belirlenen amaçlar haricinde kullanmak
• Görev yaparken, trafik denetimiyle yetkili olanlara (polis ve jandarma gibi) müdahalede bulunmak
• Hangi nedenle olursa olsun, ehliyeti geçici olarak geri alınmak ya da iptal edilmek

Örneğin bir Danıştay kararında (8. Daire, 2022/52 K.) görüleceği üzere; tartıştığı doktora farklı günlerde 3 ayrı tutanak tutan ve bu tutanakların yanlış olduğu ortaya koyulan bir fahri trafik müfettişinin belgesinin iptal edilmesi mahkemece hukuka uygun bulunmuştur.

DİKKAT: Fahri trafik müfettişi eğer bir yıl boyunca hiç tutanak tanzim etmezse, bu müfettişin görevi İçişleri Bakanlığı tarafından sona erdirilebilir.

Fahri trafik müfettişi sayısı

Akla şöyle bir soru gelmesi muhtemeldir: Bir ilde kaç tane fahri trafik müfettişi olabilir. Yönetmelikte bu sorunun cevabı verilmiştir.

Buna göre; bir ildeki kayıtlı FTM sayısı, o ildeki tescilli araç sayısının binde ikisini geçemez. Örneğin Adana’da yaklaşık 1 milyon tescilli araç bulunmaktadır. Bu rakamı esas alırsak, Adana’da görevlendirilebilecek FTM sayısı en çok 2.000 olacaktır.

Bir soru bir cevap:

Fahri trafik müfettişinin tutanak teslimi

FTM, düzenlediği trafik kural ihlal tutanağını isterse elden emniyet müdürlüğüne gönderebileceği gibi, isterse de Emniyet Genel Müdürlüğü’nce hazırlanan bir mobil uygulama ile de tutanakları gönderebilir. Bu mobil uygulamaya şu adresten ulaşmak mümkündür: https://www.trafik.gov.tr/ftm-mobil-uygulama

Fahri trafik müfettişi görüntü kaydı alır mı?

FTM tarafından düzenlenen tutanaklara esas itirazın, bu tespitlere ilişkin bir görüntü kaydı olmaması ile ilgili olduğunu biliyorum. Öyle ya; ortada bir kamera kaydı ya da fotoğraf bile yokken, bir araca nasıl ceza yazılır?

Bu soruyu soranların şu gerçeği idrak etmesi icap eder: Fahri trafik müfettişliği GİZLİ bir faaliyettir ve gizli kalması gerekir. Böyle olunca; FTM’nin alacağı bir görüntü kaydı onun kimliğini açık edebilecektir. Bu ise FTM müessesesinin varlık amacına ters olacaktır. FTM hazırladığı tutanağı bildirirken bu tutanağa görüntü vb. bir kayıt eklemek zorunda değildir.

Fahri trafik müfettişi ile ilgili mahkeme kararları

Aşağıdaki mahkeme kararları FTM yetkilerinin daha iyi anlaşılmasına katkı verecektir:

“… fahri trafik müfettişince tanzim olunan tespit tutanağı dışında başkaca delilin bulunmadığı, bahse konu delilin ise fotoğraf, kamera kaydı vb. nitelikte objektif herhangi bir veriyle desteklenmemesi hasebiyle, muterizin üzerine atılı kabahati işlediğini ortaya koyabilecek mahiyette olmadığı…” gerekçesiyle başvurunun kabulü ile idari para cezasının kaldırılmasına karar verilmiş ise de; söz konusu tutanağın resmi evrak niteliğinde olması, Anayasa Mahkemesinin 07/03/2014 tarihli ve 28934 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 26/12/2013 tarihli ve 2013/43 esas 2013/168 sayılı kararında belirtildiği üzere, fahri trafik müfettişlerince düzenlenen tutanakların trafik kuruluşlarına gönderilerek, yetkili makamlarca denetlendiği ve gerekli kontroller yapıldıktan sonra eğer uygunsa trafik cezasının yetkili kişiler tarafından düzenlendiği, fahri trafik müfettişliği uygulamasının Anayasa’ya da aykırı olmadığı nazara alındığında, idarî yaptırım kararına yönelik başvurunun reddi yerine yazılı şekilde kabulüne karar verilmesinde isabet görülmemiş…” (Yargıtay 7 Ceza, 2021/15843 K.).

“… Dosya kapsamına göre; olay günü fahri trafik müfettişi tarafından kabahatlinin aracının geçiş güzergahına park edilmesi nedeniyle trafik kural ihlali tespit tutanağının tanzim edildiği, anılan tespit tutanağına istinaden trafik idari para cezası karar tutanağı düzenlendiği, fahri trafik müfettişi tarafından düzenlenen tutanakta ihlalin gerçekleştiği olay tarihinin 14/04/2018 Çarşamba olarak gösterildiği, ancak 14/04/2018 tarihinin Cumartesi gününe denk geldiği, ayrıca bahse konu tutanakta aracın markasının “Fiat Ford” olarak belirtilmesi karşısında Bolu Ceza İşlemleri Büro Amirliğinince düzenlenen tutanakta ise aracın markasının “Tofaş Fiat” ve cinsinin de “Sedan” olarak belirtildiği, bu kapsamda iki tutanak arasında çelişki bulunduğu ve kabahatlinin aracının olay günü Bursa ilinde olmadığına dair itirazının anılan çelişki de göz önünde bulundurulduğunda kabul edilebilir olduğu cihetle, kabahatli hakkında verilen bahse konu cezaya yönelik başvurunun kabulüne karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde reddine karar verilmesinde isabet görülmediği…” (Yargıtay 19 Ceza, 2020/6353 K.).

SONUÇ

Fahri trafik müfettişlerinin “YAZDIĞI” cezaların son zamanlarda gündeme geldiğini ve hatta ana haber bültenlerine konu olduğunu biliyorum.

Ancak bu yazıyı okuyanların öncelikle şunu anlaması gerekir ki; fahri trafik müfettişi kimseye CEZA YAZAMAZ. Yani müfettişin yaptığı bir ceza yazma işlemi değil, tespit işlemidir.

Müfettiş gördüğü bir trafik ihlalini tutanağa geçirerek kayıt altına alır ve bu tutanağı emniyet birimlerine teslim eder. Artık bu tutanağı inceleyerek ceza yazman ya da yazmamak yetkisi ilgili kamu görevlilerine aittir.

Bir soru bir cevap: