Tır şoförlüğü zor olduğu kadar, tabi olduğu çalışma sistemi bakımından da farklıdır. Klasik çalışma sürelerine benzemeyen ve önemli riskler barındıran bu meslekte maaş bazen sorun olmaktadır. O halde şu sorunun cevabını birlikte arayalım: Tır şoförünün maaşı asgari ücret olabilir mi?
Ücret nedir?
Ücret ya da maaş; işçinin yerine getirdiği iş görme borcu karşılığında işveren tarafından ödenen tutarı ifade eder. En az haftalık dönemlerle ödenmesi gereken ücret, günümüzde hemen her işyerinde aylık periyotlarla ödenir. Ücretin para olarak ödenmesi ve belirli şartların mevcut olması halinde banka aracılığıyla ödenmesi de gerekir:
mustafabaysal.com/hangi-isverenler-isci-ucretlerini-bankadan-odemek-zorunda
Maaşın miktarını kim belirler?
Öncelikle şunu hatırlatmamızda fayda var. Ücret ya da maaş; işçi ile işverenin karşılıklı olarak ve serbestçe belirlediği bir tutardır. Burada devletin tek müdahalesi, asgari ücreti belirlemiş olmasıdır.
İşverenler işçilerine asgari ücretin altında ödeme yapamazlar. İşte tır şoförleri de bu kapsamdadır. Peki uzun yol şoförlüğü yapan bu işçilere sadece asgari ücret ödenebilir mi?
Şoförler, uzun yol ve kısa mesafe şoförleri olarak kendi aralarında ayrılmaktadır. Tır şoförlerinin uzun yol şoförü olduğu tartışmasızdır. Ancak tır şoförleri de kendi aralarında ikiye ayrılmaktadır: yurtiçinde sefer yapanlar ve uluslararası sefer yapanlar.
Yurtiçinde çalışan tır şoförleri
Bu şoförler adından da anlaşılacağı gibi sadece ülke içinde seferler yapmakta, bir şehirden başka bir şehre yük taşımaktadırlar. İş sözleşmeleri de yurtiçinde sefer yapmaları üzerine kurulmuştur. Bu şekilde yurtiçi seferler yapan tır şoförlerinin ücretleri aşağıdaki iki şekilde kararlaştırılabilmektedir:
- Temel bir ücret (Garanti ücret)
- Temel bir ücret + kilometre başına / sefer başına prim
Yurt dışına sefer yapan tır şoförleri
Bu şoförler de uluslararası çalışan ve yurt dışına seferler yapan tır şoförleridir. Ülkeden ülkeye yük taşıyan bu şoförlerin ücretleri de aşağıdaki iki şekilde belirlenebilmektedir:
- Temel bir ücret (Garanti ücret)
- Sefer / kilometre başına prim
Yurt içinde ya da uluslararası çalışan şoförlerin farkı
Yukarıda da görüleceği üzere bunların ücretlerinin belirlenmesi açısından aralarından bir fark bulunmaktadır. Buna göre; yurt içinde çalışanlar için her halde ve şartta bir temel ücret söz konusuyken uluslararası çalışan tır şoförlerinin ücretleri sadece primlerden oluşabilmektedir.
Yargıtay tır şoförleri için ne diyor?
Bu konuda Yargıtay kararlarına baktığımızda tır şoförleri arasına ayrım yaptığını görmekteyiz. Buna göre yerleşik Yargıtay içtihatlarına göre uluslararası çalışan tır şoförlerinin asgari ücretle çalışması mümkün değildir.
Ama yurtiçinde çalışan tır şoförleri için durum farklıdır. Çünkü bu konuda Yargıtay’ın yerleşik bir içtihadı bulunmamaktadır. Buna göre de, yurtiçinde sefer yapan tır şoförlerinin asgari ücretle çalıştırılabileceğini söyleyebiliriz.
Aşağıda buna ilişkin örnek bir karar bulabilirsiniz:
“…Davacı işçi uluslar arası yük götüren tır şoförü olup, ücreti yönünden taraflar arasında uyuşmazlık bulunmaktadır. Tır şoförleri yurt içinde veya yurt dışına sefer yapmak olmak üzere iki şekilde çalışabilirler. Ülke içinde taşımacılık işinde çalışan tır şoförlerinin ücretleri taraflar arasında temel ücret olarak kararlaştırılabileceği gibi, sabit ücrete ilave olarak sefer sayısına ya da katedilen kilometre başına ödenen prim şeklinde gerçekleşebilmektedir.
Uluslararası alanda çalışan tır şoförlerinin ücretleri genelde asgari ücret ve sefere bağlı prim esasına göre belirlenmektedir. Bazı işveren uygulamalarında ise garanti ücret olarak adlandırılan asgari ücret ödenmeyip, sadece sefere bağlı prim ödemesi yapılmaktadır. Bu ihtimalde de tır şoförünün ücreti salt sefer primlerinden oluşur.
Sefer primi, uygulamada harcırah olarak adlandırılmakta ve gidilen ülkeye göre değişkenlik gösterebilmektedir. Sözü edilen sefer primi, yol geçiş ücretleri ve diğer masraflar için verilen, Türkiye’ye dönüşte belge karşılığı kapatılan avanstan farklı olup, tamamen işçiye ödenen ücret niteliğindedir. Yerleşik Yargıtay kararlarında da uluslararası alanda faaliyet gösteren tır şoförlerinin yasal asgari ücretle çalışmayacağı kabul edilmektedir.
Uluslararası taşımacılık işinde çalışan tır şoförünün aylık ücretinin tartışmalı olması durumunda, tarafların ikame ettikleri delillerle kesin bir sonuca ulaşılamaması halinde ilgili işçi ve işveren meslek kuruluşları ile gerektiğinde sendikalardan ücret araştırması yapılmalıdır. İşçinin çalıştığı süre içinde taşıma işini gerçekleştirdiği ülkeler belirtilerek sefer başına ne kadar ücret alabileceği belirlenmeli ve dosya kapsamındaki diğer delillerle birlikte değerlendirmeye tabi tutularak sonuca gidilmelidir…” (7 Hukuk, 2014/4218 E. ve 2014/11389 K.)
Uzun yol şoförünün harcırahı
İşçinin aldığı maaşın tespitinin bir önemi de kıdem tazminatı ve benzeri hakların hesaplanması sırasında kendini gösterir. Tır şoförünün maaşı dışında bir de harcırah alabileceğini yukarıda belirtmiştik.
İşte sefer ya da kilometre başına ödenen bu harcırahlar da giydirilmiş ücretin hesabında dikkate alınacak ve adeta prim gibi değerlendirilerek kıdem tazminatı hesabında yerini alacaktır. Aşağıdaki Yargıtay kararı da bu hususa işaret etmektedir:
“… Somut olayda, mahkemece giydirilmiş ücretin hesabında harcırahın dahil edilmesi yerindedir; ancak, dosyadaki bilgi ve belgelerden aylık harcırahın değişken olduğu izlenimi edinilmiştir. Bu nedenle davacıya ait fesihten önceki son 1 yıllık ücret bordroları (2 adedi dosyada mevcuttur) işverenden getirtilerek ve gerekirse davacıya yapılan ödemeleri gösteren banka kayıtları da getirtilerek, yıllık harcırah toplamının onikiye bölünerek bulunacak miktar aylık ücrete giydirilmek sureti ile hesaplama yapılmalıdır. Mahkemece bu husus gözetilmeden yapılan hesaplamaya itibarla karar verilmesi hatalıdır…” (9 Hukuk, 2011/23564 E. ve 2013/21843 K.)
Ancak şoförün almış olduğu harcırahlar kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmasına rağmen örneğin yıllık izin ücreti hesabında dikkate alınmayacaktır. Yukarıda kararda yer alan şu kısım da bu durumu hatırlatmaktadır:
“… Yıllık izin ücretinin çıplak ücret üzerinden hesaplanması gerekirken, yurt içi tır şoförü olduğundan ücret kapsamında olmayan harcırahın yıllık izin ücreti hesabına esas ücrete dahil edilmesi hatalıdır…”
Teknik bir konu olan giydirilmiş ücret/çıplak ücret kavramlarını inceleme isterseniz, şu yazımız size faydalı olacaktır: mustafabaysal.com/giydirilmis-ucret-ve-ciplak-ucret-nedir
SONUÇ
Tır şoförünün maaşının ne kadar olacağı elbette her şeyden önce, işçi ile işveren arasındaki anlaşmaya bağlıdır. Yine de işçinin maaşı uyuşmazlık konusu olduğunda ve mahkemenin önüne geldiğinde, Yargıtay iki farklı senaryoya göre sonuca varmaktadır. Buna göre;
- Uluslararası çalışan tır şoförünün aldığı ücret asgari ücret olarak belirlenemez. Yani dava açılması durumunda, mahkemeler nezdinde bunların aldığı maaşın asgari ücretin üzerinde olduğu varsayılır.
- Yurt içinde sefer yapan tır şoförlerinin ücretlerinin ise asgari ücret olarak belirlenebileceği kabul edilir.
Fakat yukarıdaki kurallar prensip kurallarıdır; yani mahkeme bu varsayımları temel alarak yine de araştırmasını yapar ve böylece tır şoförünün gerçek ücretini tespit etmeye çalışır.
Ayrıca tır şoförüne harcırah, kilometre tazminatı vb. adlarla yapılan ödemeler de işçinin giydirilmiş brüt maaşı hesabına dahil edilmelidir.
