Engelli işçiler için getirilen pozitif ayrımcılık hükümlerinden birisi de işverenlerin engelli çalıştırma zorunluluğudur. Bu zorunluluk hem kamu hem de özel sektör işverenleri için getirilmiştir. O halde engeli işçi çalıştırma zorunluluğu kimler için vardır ve engelli işçi sayısı nasıl hesaplanır?
Engelli çalıştırma zorunluluğu
4857 sayılı İş Kanununun 30’uncu maddesinde göre; işverenler, elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde yüzde üç engelli, kamu işyerlerinde ise yüzde dört engelli çalıştırmak zorundadır.
Görüleceği üzere özel sektör işyerlerinde engelli çalıştırma yükümlülüğü %3 iken kamu işyerlerinde bu oran %4 olarak uygulanmaktadır.
Engelli işçilerin çalıştırılabileceği özel işler belirlenmemiş; bunun yerine engellilerin “meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde” çalıştırılmaları İş Kanunu tarafından istenmiştir. Engellilere özel çalışma düzenlemelerine mevzuatımıza rastlamak pek mümkün değildir. Bu konuda daha çok bilgi almak içim şu yazımıza da göz atabilirsiniz: mustafabaysal.com/engelli-isci-gece-calistirilabilir-mi
Engelli çalıştırma yükümlülüğü ne zaman başlar?
Engelli işçi çalıştırma yükümlülüğü, işyeri kurulduğu anda doğmaz. Bunun için işyerinin işçi sayısının en az 50’ye ulaşması gerekir. Ancak bundan sonra engelli işçi çalıştırmak zorunlu hale gelir.
50 işçi nasıl belirlenir?
İşyerinde çalışan işçi sayısı 50’ye ulaştığında engelli çalıştırma yükümlülüğü gündeme gelse de; 50 sayısının hesaplanması için özel bazı kriterler mevcuttur. Buna göre aşağıdaki esaslar 50 işçinin belirlenmesinde dikkate alınmalıdır:
- İl sınırları içinde çalıştırdığı işçi sayısı 50’ye ulaştığında engelli işçi çalıştırma yükümlülüğü başlar.
- Tam süreli çalışanlar yanında, varsa kısmi süreli çalışanların da hesaba katılması gerekir. Bu hesaplamada, kısmi süreli çalışanların saatleri toplanır ve tam süreliye çevrilir. Örneğin 3 adet kısmi süreli çalışan varsa ve bunların haftalıl çalışma süresi 15’er saat ise üçünün süresi toplanır ve 45 saat karşılığı 1 kişi olarak hesaba katılır.
- Özel güvenlik elemanı çalışan varsa yukarıda belirtilen hesaplamaya dahil edilmez.
- Hali hazırda çalışan engelli işçiler de toplam işçi sayısına dahil edilmez.
- Yer altı ve su altı işlerinde engelli çalıştırılamaz.
50 işçinin hesabında “il sınırları” kriteri
Burada kafa karıştıran hususlardan birisi işverenin 50 işçi hesabı yapılırken kanun metninde geçen “il sınırlar” ifadesidir. Buna göre; bir işverenin tek bir işyerindeki işçi sayısı 50’ye ulaşmasa bile aynı il sınırları içinde başa bir işyeri varsa ve bunların toplam işçi sayısı 50’ye ulaşıyorsa, işverenin engelli çalıştırma yükümlülüğü yine doğacaktır.
Engelli işçi sayısı nasıl hesaplanır?
En az 50 işçisi olan işveren için istihdam edilmesi gereken engelli işçi sayısı aşağıdaki gibi hesap edilmelidir:
- Toplam işçi sayısının yüzde 3’ü kadar engelli işçi çalıştırılması gerekir.
- Yüzde 3’lük rakam küsüratlı olursa; küsüratın yarım veya daha fazla olması halinde rakam tama dönüştürülür. Örneğin bulunan rakam 2,45 ise 2 engelli işçi çalıştırılması, bulunan rakam 2,55 ise 3 engelli işçi çalıştırılması gerekir.
Engelli işçi nasıl işe alınır?
İstihdam edilmesi gereken engelli işçi sayısı hesaplandıktan sonra engelli işçilerin aşağıdaki usullerle işe alınması gerekir.
- Engelli işçi için Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğünden talep yapılması gerekir.
- İşveren engelli işçiyi bizzat da işe alabilir. İşveren engelli işçiyi kendisi direkt istihdam ederse, işçiyi işe aldığı tarihten itibaren 15 iş günü içerisinde durumu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne bildirmek zorundadır.
- Kendi işe aldığı işçiyi kuruma bildirmeyen işveren, kanuni olarak engelli işçi çalıştırmamış sayılır.
Engelli işçi çalıştırmama cezası
Engelli işçi çalıştırmamanın karşılığında her eksik işçi için ve her ay için uygulanan çok yüksek idari para cezaları vardır. Engelli işçi çalıştırma yükümlülüğüne aykırılığın cezasının ne olduğunu şu yazımızda açıklamıştık: mustafabaysal.com/engelli-isci-calistirmama-cezasi-ne-kadar
Engelli işçi sayısı hesaplama örneği
İşyerinde çalışan tam süreli işçi sayısı 48, kısmi süreli işçi sayısı 9 ise (kısmi süreli işçiler haftada 25 saat çalışmaktadır) işverinin çalıştırmak zorunda olduğu engelli işçi sayısı 2’dir.
Şöyle ki;
9 kısmi süreli işçinin haftalık 25 saatlik çalışması toplamı 225 saat olup bu rakamı haftalık normal çalışma süresi olan 45’e böldüğümüzde çıkan 5 rakamı bize kısmi süreli çalışanların tam süreli çalışanlara çevrilmesi sonucunda elde ettiğimiz işçi sayısını gösterecektir.
O halde toplam işçi sayısı 48+5=53 olacaktır. 53’ün yüzde üç’ü ise 1,59’dur. Bu durumda çalıştırılması gereken engelli (özürlü) işçi sayısı, küsurat tama dönüştürüleceğinden 2’dir.
SONUÇ
Engelli işçi sayısı hesaplaması aslında çok kolaydır. Özellikle 50 işçi sayısının belirlenmesinde ve %3‘ün hesabında dikkat edilmesi gereken birkaç detay haricinde engelli işçi sayısını belirlemek zor değildir.
İşkur’un son zamanlarda resen engelli işçi araştırması yaptığını burada hatırlatmak isterim. Sistem kayıtlarını tetkik eden İşkur, eksik engelli çalıştıran işyerlerini incelemeye almakta ve bunlara yüksek idari para cezaları uygulamaktadır. İşverenlerin, engelli işçi sayılarını kendiliğinden takip etmesi büyük önem arz etmektedir.
Kaldı ki; engelli işçi istihdam etmek bir yasal zorunluluk olmaktan öte vicdani bir yükümlülük olmalıdır. Engellileri topluma kazandırmalı, onların katma değerinden ve emeğinden faydalanmalı ve hepimizin birer engelli adayı olduğunu unutmamalıyız.
Lütfen okuyun!!!
Merhaba
Size şöyle bir sorum olsa yardımcı olurmusunuz
Eşimin çalıştığı özel işletmede 890 kişi calisiyorken 229 kişinin iş akdi bu ayın 20sinde feshedildi.Esim engelli kontejyaniyla 4yil once ise alındı. Toplu çıkarmada toplamda 16engelli personelin çıkışı yapıldı.Tespitlerimize göre yasanin gerektirdiği gibi 27engelli personel çalışmaktaymis. Çıkarılan 16 engelli personellerden 6si emekliliği dolması vesilesiyle çıkti. Bu durumda geri kalan işçilerin geri dönüş ihtimali var mıdır. Yasalarin bu konu hakkında öngörüsü nedir.Ve yapmamız gereken şey nedir. Şimdiden yardımınız için çok teşekkür ederim. Birde bir is yeri en fazla ne kadar engelli isci calistirabilir
Merhaba,
Engelli bir kişi birden fazla iş yerinde çalışabilir mi? Bir iş yerinde tam süreli diğer iş yerinde kısmi süreli çalışarak raporunu her iki işyeri de görebilir mi?
81 İldeki Müdürlüklerin ihtiyacına göre toplu olarak ihaleye çıkan bir kurum (Ödemeyi her Müdürlük kendisi yapacak, kabul işlemlerini de) engelli sayılarını belirlerken;
– 50 nin üzerine çıktığı iller için mi sayıyı belirleyecek? (Ankar, İstanbul ve İzmir 50’nin üzerinde)
– Yoksa 81 ilin toplam eleman sayısına mı göre engeeli sayısı belirlenecek? (Toplam 400 kişi)
Cevaplar mısınız?
Kazım bey, engelli işçi sayısı, il bazında belirlenmektedir. Ayrıca he rmüdürlük ödemeyi kendisi yapacağına göre, kanaatimce il bazında hesaplama yapılması gerekir.
Not: Bu konuda net bir yargı kararı bulamadım, kendi kanaatimdir.
Merhabalar;
işyerimizde bizmle birlikte taşeron firmalarda mevcut.Bizim çalışan sayımız 18 taşeronlarla birlikte 60 kişi oluyoruz.Engelli çalıştırma yüzdesi 60 kişi üzerinden mi yapılmalıdır?
Merhaba. Hayır, engelli işçi hesabında alt işveren işçileri dikkate alınmayacaktır.
Otomotiv üzerine işyerim var calışanım yok ama birtane özürlü işci almak isdiyorum mümkünmüdür aceba
Engelli işçi elbette çalıştırabilirsiniz. Bunun önünde bir engel bulunmamaktadır.
Mustafa bey merhaba,
Engelli işçi sayısı hesaplaması yaparken mevcut durumda çalışan engelliler bu hesaba dahil edilir mi?
Örneğin toplam 250 personelim var, bunlardan 5’i engelli. İhtiyaç duyulan sayıyı hesaplarken ;
250*0,03=7,5 8 engelli olarak mı?
250-5=245*0,03= 7,35 7 engelli olarak mı? hesaplanmalı.
Şenol bey engelli işçilerinizi hesabınız dışında tutmanız gerekir. Yani bu durumda 245 üzerinden hesaplama yapmalısınız.
Mustafa Bey,
Yönetim Kurulu Üyeleri ( Şirket Sahibi ancak Şirketten Maaş Alan) İşçi Sayısına Dahil Edilebilir mi ?
Teşekkürler
Bahsettiğiniz kişiler, işçi tanımına uymamaktadır. Bildiğiniz üzere İş Kanununa göre işçi; bir iş sözleşmesine bağlı olarak çalışan kişiyi ifade eder. Bir kişinin hem işveren hem de işçi olması ise mümkün değildir.
lise son sinif stajyer ogrenci toplam isci sayisina dahil edilir mi? 3 gun geliyor
Stajyerler İş Kanununa kapsamında işçi sayılmamaktadır. O nedenle dahil etmeniz gerekmez.
Teşekkür ederim Mustafa bey
Kamu işyerinde ihaleyle iş alan özel sektör taşeron işçilerini çalıştıran işverenin; engelli ve eski hükümlü çalıştırma yükümlülüğü hesaplanırken, işyeri özel sektör işyeri mi sayılır, yoksa kamu işyeri mi?
Yanıtınız için şimdiden teşekkür ederim.
Özkan bey; kamu kurumundan hizmet alım ihalesi yoluyla ihale alıp işçi çalıştıran bir işverenlik, doğal olarak ayrı bir işverenliktir. Bu durum o işvereni, kamu işvereni haline getirmez. Dolayısıyla engelli işçi yükümlülüğü bakımından özel sektör işyeri sayılması gerekir.
Teşekkür ederim Mustafa Bey. Çok yardımcı oldunuz. Kurumumuzda 49 kişi çalışıyor. İlave iş artışı yapmak istiyorduk. Kamu sayılırsak 3 engelli işçi, 1 eski hükümlü çalıştırmak gerekecekti. Böyle olusa yönetimi iş artışına ikna etmek daha zor olacaktı.