Kişisel koruyucu donanım nedir?

Kişisel koruyucu donanım kavramını birçok işçi duymuştur. İş sağlığı ve güvenliğine verilen önemin artmasıyla ve özellikle 6331 sayılı kanunun yürürlüğe girmesiyle birlikte kişisel koruyucu donanımlar (KKD) hayatımıza iyice girdi. Peki kişisel koruyucu donanım (KKD) nedir?

Kişisel koruyucu donanımın mevzuattaki yeri

Kişisel koruyucu donanımlara, ana kanun olan 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun sadece 19 ve 26ncı maddelerinde yer verilmiştir. 19uncu maddeye göre çalışanlar kendilerine sağlanan KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMI doğru kullanmak ve korumak zorundadır. 26ncı maddeye göre ise; çalışanlarına standartlara uygun ve CE işaretli KKD temin etmeyen işverenlere idari para cezası uygulanmaktadır.

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa göre çıkarılan “Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik” ile iş sağlığı ve güvenliği bakımından KKD’lerin temini, kullanımı, özellikleri ve diğer hususlarla ilgili hükümler getirilmiştir.

2006 yılından bu yana yürürlükte olan “Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği” ile ise; KKD’lerin imalatı, ithalatı, piyasaya sürülmesi, hizmete sunumu ve denetimiyle ilgili hükümler getirilmiştir.

O halde KKD söz konusu olduğunda temel alacağımız 3 mevzuat metni olduğunu söyleyebiliriz:

• 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
• Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik
• Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği

KKD nedir?

Öncelikle kişisel koruyucu donanımın tanımını yapalım. KKD en kısa haliyle; bir veya birden fazla sağlık ve güvenlik tehlikesine karşı korunmak için tasarlanmış bir malzeme, donanım ya da koruyucuları ifade eder.

Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliğine göre ise KKD;

• Bir veya birden fazla sağlık ve güvenlik tehlikesine karşı korunmak için kişilerce giyilmek veya taşınmak amacıyla tasarlanmış herhangi bir cihaz, alet veya malzemeyi
• Kişiyi aynı anda bir veya daha fazla muhtemel risklere karşı korumak amacıyla imalatçı tarafından bir bütün haline getirilmiş birçok cihaz, alet veya malzemeden oluşmuş bir donanımı
• Belirli bir faaliyetin yapılması için korunma amacı olmaksızın, taşınan veya giyilen donanımla birlikte kullanılan, ayrılabilir veya ayrılamaz nitelikteki koruyucu cihaz, alet veya malzemeyi

İfade etmektedir.

Kişisel koruyucu donanım listesi

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmeliğin ekinde yer alan 2 numaralı liste ile kişisel koruyucu donanım listesi belirlenmiştir. Buna göre, KKD’ler şunlardır:

BAŞ KORUYUCULARI

• Endüstride (madenler, inşaat sahaları ve diğer endüstriyel alanlar) kullanılan koruyucu baretler
• Saçlı derinin korunması (kepler, boneler, siperlikli veya siperliksiz saç fileleri)
• Koruyucu başlık (kumaştan veya geçirimsiz kumaştan yapılmış boneler, kepler, gemici başlıkları ve benzeri)

KULAK KORUYUCULARI

• Kulak tıkaçları ve benzeri cihazlar
• Tam akustik baretler
• Endüstriyel baretlere uyan kulaklıklar
• Düşük frekanslı kapalı devre haberleşme alıcısı olan kulak koruyucuları
• İç haberleşme donanımlı kulak koruyucuları

GÖZ VE YÜZ KORUYUCULARI

• Gözlükler
• Kapalı gözlük (dalgıç tipi gözlük)
• X-ışını gözlüğü, lazer ışını gözlüğü, ultra-viyole, kızılötesi, görünür radyasyon gözlükleri
• Yüz siperleri
• Ark kaynağı maskeleri ve baretleri (elle tutulan maskeler, koruyucu baretlere takılabilen maskeler veya baş bantlı maskeler)

SOLUNUM SİSTEMİ KORUYUCULARI

• Gaz, toz ve radyoaktif toz filtreli maskeler
• Hava beslemeli solunum cihazları
• Takılıp çıkarılabilen kaynak maskesi bulunduran solunum cihazları
• Dalgıç donanımı
• Dalgıç elbisesi

EL VE KOL KORUYUCULARI

• Özel koruyucu eldivenler: Makinelerden (delinme, kesilme, titreşim ve benzeri) / Kimyasallardan / Elektrikten / Sıcak ve soğuktan / Tek parmaklı eldivenler
• Parmak kılıfları
• Kolluklar
• Ağır işler için bilek koruyucuları (bileklik)
• Parmaksız eldivenler
• Koruyucu eldivenler

AYAK VE BACAK KORUYUCULARI

• Normal ayakkabılar, botlar, çizmeler, uzun botlar, güvenlik bot ve çizmeleri
• Bağları ve kancaları çabuk açılabilen ayakkabılar
• Parmak koruyuculu ayakkabılar
• Tabanı ısıya dayanıklı ayakkabı ve ayakkabı kılıfları
• Isıya dayanıklı ayakkabı, bot, çizme ve tozluklar
• Termal ayakkabı, bot, çizme ve kılıfları
• Titreşime dayanıklı ayakkabı, bot, çizme ve kılıfları
• Antistatik ayakkabı, bot, çizme ve kılıfları
• İzolasyonlu ayakkabı, bot, çizme ve kılıfları
• Zincirli testere operatörleri için koruyucu bot ve çizmeler
• Tahta tabanlı ayakkabılar
• Takıp çıkarılabilen ayak üst kısmı koruyucuları
• Dizlikler
• Tozluklar
• Takılıp çıkarılabilen iç tabanlıklar (ısıya dayanıklı, delinmeye dayanıklı, ter geçirmez)
• Takılıp çıkarılabilen çiviler (buz, kar ve kaygan yüzeylere karşı

CİLT KORUYUCULARI

• Koruyucu kremler / merhemler

GÖVDE VE KARIN BÖLGESİ KORUYUCULARI

• Makinelerden korunmak için kullanılan koruyucu yelek, ceket ve önlükler (delinme, kesilme, ergimiş metal sıçramalarına karşı)
• Kimyasallara karşı kullanılan koruyucu yelek, ceket ve önlükler
• Isıtmalı yelekler
• Cankurtaran yelekleri
• X ışınına karşı koruyucu önlükler
• Vücut kuşakları / kemerleri

VÜCUT KORUYUCULARI

• Düşmelere karşı kullanılan donanım: Düşmeyi önleyici ekipman (gerekli tüm aksesuarlarıyla birlikte) / Kinetik enerjiyi absorbe eden frenleme ekipmanı (gerekli tüm aksesuarlarıyla birlikte) / Vücudu boşlukta tutabilen donanım (paraşüt tipi emniyet kemeri)
• Koruyucu giysiler: Koruyucu iş elbisesi (iki parçalı ve tulum) / Makinelerden korunma sağlayan giysi (delinme, kesilme ve benzeri) / Kimyasallardan korunma sağlayan giysi / Kızılötesi radyasyon ve ergimiş metal sıçramalarına karşı korunma sağlayan giysi / Isıya dayanıklı giysi / Termal giysi / Radyoaktif kirlilikten koruyan giysi / Toz geçirmez giysi / Gaz geçirmez giysi / Florasan maddeli, yansıtıcılı giysi ve aksesuarları (kol bantları, eldiven ve benzeri) / Koruyucu örtüler

Kişisel koruyucu donanım hangi durumlarda ve nerede kullanılır?

Hangi KKD’nin hangi işlerde gerekli olabileceği yine Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmeliğin 3 numaralı ekinde belirtilmiştir:

BAŞ KORUYUCULARI

• Koruyucu baretler

İnşaat işleri, özellikle iskeleler ve yüksekte çalışma platformlarının üstünde, altında veya yakınında yapılan işler, kalıp yapımı ve sökümü, montaj ve kurma işleri, iskelede çalışma ve yıkım işleri

Çelik köprüler, çelik yapılar, direkler, kuleler, hidrolik çelik yapılar, yüksek fırınlar, çelik işleri ve haddehaneler, büyük konteynırlar, büyük boru hatları, ısı ve enerji santrallerinde yapılan çalışmalar

Tüneller, maden ocağı girişleri, kuyular ve hendeklerde yapılan çalışmalar

Toprak ve kaya işleri

Yeraltında ve taşocaklarında yapılan işler, hafriyat işleri, kömür işletmelerinde yapılan dekapaj işleri

Cıvatalama işleri

Patlatma işleri

Asansörler, kaldırma araçları, vinç ve konveyörler civarında yapılan işler

Yüksek fırınlar, ergitme ocakları, çelik işleri, haddehaneler, metal işleri, demir işleme, presle sıcak demir işleme, döküm işleri

Endüstriyel fırınlar, konteynırlar, makinalar, silolar, bunkerler ve boru hatlarında yapılan işler

Gemi yapım işleri

Demiryolu manevra işleri

Mezbahalarda yapılan işler

AYAK KORUYUCULARI

• Delinmez tabanlı emniyet ayakkabıları

Karkas ve temel işleri, yol çalışmaları

İskelelerde yapılan çalışmalar

Karkas yapıların yıkım işleri

Kalıp yapma ve sökme işlerini de kapsayan beton ve prefabrike parçalarla yapılan çalışmalar

Şantiye alanı ve depolardaki işler

Çatı işleri

• Delinmez taban gerektirmeyen emniyet ayakkabıları

Çelik köprüler, çelik bina inşaatı, sütunlar, kuleler, hidrolik çelik yapılar, yüksek fırınlar, çelik işleri ve haddehaneler, büyük konteynırlar, büyük boru hatları, vinçler, ısı ve enerji santrallerinde yapılan işler

Fırın yapımı, ısıtma ve havalandırma tesisatının kurulması ve metal montaj işleri

Tadilat ve bakım işleri

Yüksek fırınlar, ergitme ocakları, çelik işleri, haddehaneler, metal işleri, demir işleme, presle demire şekil verme, sıcak presleme işleri ve metal çekme fabrikalarında yapılan işler

Taş ocaklarında ve açık ocaklarda yapılan işler, kömür işletmelerinde yapılan dekapaj işleri

Taş yontma ve taş işleme işleri

Düz cam ve cam eşya üretimi ve işlenmesi

Seramik endüstrisinde kalıp işleri

Seramik endüstrisinde fırınların kaplanması

Seramik eşya ve inşaat malzemesi kalıp işleri

Taşıma ve depolama işleri

Konserve yiyeceklerin paketlemesi ve dondurulmuş etle yapılan işler

Gemi yapım işleri

Demiryolu manevra işleri

• Kaymayı önleyici ve delinmeye dayanıklı ayakkabılar

Çatı işleri

Kaygan zeminde çalışma gerektiren ve delinme riski içeren işler

• Yalıtkan tabanlı koruyucu ayakkabılar

Çok sıcak veya soğuk malzemelerle yapılan çalışmalar

• Kolayca çıkarılabilen emniyet ayakkabıları

Ergimiş maddelerin ayakkabıdan içeri girme riski bulunan işler

YÜZ VE GÖZ KORUYUCULARI

• Koruyucu gözlükler, yüz siperlikleri veya elle tutulan yüz koruyucuları

Kaynak yapma, öğütme ve ayırma işleri

Sızdırmazlık sağlamak için yapılan işler (kalafatlama) ve keski ile yontma, biçimlendirme işleri

Taş yontma ve şekillendirme işleri

Cıvatalama işleri

Talaş çıkaran makinelerde yapılan talaş toplama işleri

Presle sıcak demir işleme

Artıkların parçalanması ve uzaklaştırılması işleri

Aşındırıcı maddelerin püskürtülerek kullanıldığı işler

Asit ve baz çözeltileriyle, dezenfektan ve aşındırıcı temizlik maddeleriyle yapılan işler

Sıvı spreylerle çalışma

Ergimiş maddelerle veya onların yakınında çalışma

Radyant ısı ile çalışma

Lazerle çalışma

Biyolojik ajanlarla çalışılan işler

SOLUNUM SİSTEMİ KORUYUCULARI

• Respiratörler/ Solunum cihazları

Yetersiz oksijen veya zararlı bir gazın bulunabileceği konteynırlar, kapalı alanlar veya gaz yakan endüstriyel fırınlarda yapılan çalışmalar

Yüksek fırınlara yükleme yapılan alanlardaki çalışmalar

Yüksek fırınların gaz boruları ve gaz konvertörleri civarındaki çalışmalar

Ağır metal dumanlarının bulunabileceği yüksek fırın kapakları civarındaki çalışmalar

Toz bulunması muhtemel, fırın içi döşeme işlerinde ve kepçelerle yapılan çalışmalar

Toz oluşumunu önlemenin yetersiz olduğu sprey boyama işleri

Kuyularda, kanalizasyon ve kanalizasyonla bağlantılı diğer yer altı sahalarında yapılan çalışmalar

Sağlık ve güvenlik riski meydana getirebilecek düzeyde toz oluşan işler

Soğutucu gaz kaçağı tehlikesinin olduğu soğutma tesislerinde yapılan çalışmalar

Biyolojik ajanların olduğu işler

İŞİTME DUYUSUNUN KORUNMASI

• Kulak koruyucuları

Metal şekillendirme presleriyle çalışma

Pnömatik matkaplarla çalışma

Havalimanlarının yer işletmelerinde çalışanların yaptığı işler

Kazık çakma işleri

Ağaç ve tekstil işleri

EL, KOL VE VÜCUT KORUNMASI

• Koruyucu giysi

Asit ve baz çözeltileriyle, dezenfektan ve aşındırıcı temizlik ürünleriyle yapılan işler

Sıcak malzemeler ile veya onların civarında yapılan ve ısı etkisinin hissedildiği yerlerdeki çalışmalar

Düz cam ürünleriyle çalışma

Kumlama işleri

Derin dondurucu odalarda çalışma

• Ateşe dayanıklı koruyucu giysi

Kapalı alanlarda kaynak işleri

• Delinmeye dayanıklı önlükler

Kesme ve kemiklerinden ayırma işleri

El bıçaklarıyla yapılan ve bıçağın vücuda doğru çekilmesini gerektiren işler

• Deri Önlükler

Kaynak işleri

Demir dövme işleri

Döküm işleri

• Ön kolun (kolun bilekle dirsek arasında kalan bölümü) korunması

Kesme ve kemiklerinden ayırma işleri

• Eldivenler

Kaynak işleri

Eldivenlerin yakalanma tehlikesinin bulunduğu makineler dışında, keskin kenarlı cisimlerin elle tutulması

Asit ve baz çözeltileriyle yapılan çalışmalar

Aşırı sıcak ve soğuk temas gerektiren işler

Biyolojik ajanların olduğu işler

• Metal örgülü eldivenler

Kesme ve kemiklerinden ayırma işleri

Kesim ve kullanım amaçlarına göre parçalama için el bıçağı kullanılarak yapılan sürekli kesim işleri

Kesim makinelerinin bıçaklarının değiştirilmesi

İKLİME DAYANIKLI GİYSİ

• Açıkta, soğuk ve yağmurlu havada çalışma

YANSITICI GİYSİ

• Çalışanların açıkça görülmesi gereken yerlerde yapılan çalışmalar

EMNİYET KEMERİ

• İskelelerde çalışma
• Prefabrik parçaların montajı
• Direk ya da sütunlarda çalışma
• Çatı İşleri

GÜVENLİK HALATLARI

• Kule/yüksek vinç kabinlerinde çalışma
• Ambarlarda kullanılan istifleme ve boşaltım ekipmanlarının yüksek kabinlerinde çalışma
• Sondaj kulelerinin yüksek bölümlerinde çalışma
• Kuyu ve kanalizasyonlarda yapılan çalışma

DERİNİN KORUNMASI

• Malzeme kaplama işleri
• Tabaklama (dericilik) işleri