İşçi yıllık izinden feragat edebilir mi?

İşçi ile işveren arasındaki iş ilişkisine dair temel kurallar 4857 sayılı İş Kanunu’nda belirlenmiştir. Bu kurallardan bazılarında esneklik imkânı varken, bazı kurallarda emredici hükümler devreye girer. Kanun’un işçi için öngördüğü en temel haklardan olan yıllık izin hakkından işçi feragat edebilir mi? Bu sorunun cevabını birlikte bulalım.

İşçinin yıllık izin hakkı

İşçinin yıllık ücretli izin hakkı, kıdemine göre belirlenir ve işveren bünyesindeki ilk senesinde yıllık izin hakkı olmayan işçinin kıdemine göre sırayla 14, 20 ve 26 günlük yıllık izin hakları bulunur.

Kıdemi bir ila beş yıl arasında olan işçinin yıllık izin hakkı 14 iş günüyken, kıdemi beş yıldan çok on beş yıldan az olan işçinin yıllık izin hakkı 20 iş günüdür. İşçini kıdemi on beş seneyi aştığında yıllık izni de 26 iş gününe çıkar.

Ayrıca yer altı işlerinde çalışan işçilerde yukarıdaki süreler 4’er gün artırılır. Yine 18 yaş altı ve 50 yaş üstü işçilerde yıllık izin süresi en az 14 günden değil 20 günden başlar ve bu işçilerde kıdem ne olursa olsun yıllık izin en az 20 iş günü olarak uygulanır.

Feragat nedir?

Türk Dil Kurumu’na göre “hakkından kendi isteğiyle vazgeçme” anlamına gelen feragat, İş Kanunu uygulaması bakımından da işçinin sahip olduğu bir hakkın kullanımından vazgeçmesi anlamına gelir.

İlk bakışta, işçinin sahip olduğu bir haktan vazgeçmesi ya da vazgeçmemesi noktasında dilediği gibi karar verme özgürlüğüne sahip olduğu düşünülebilir. Kişinin kendiyle ilgili karar alırken serbest olması beklenebilir; ancak İş Kanunu bakımından durum böyle değildir.

Çünkü İş Kanunu sadece işçi ve işverenin hak ve sorumluluklarını belirlemekle kalmaz; aynı zamanda çoğu zaman işçiyi, onun isteğinden bağımsız olarak koruma yoluna da gider.

Çalışma hayatının yoruculuğu, yıpratıcılığı, uzun vadede sebep olabileceği hastalıklar ve iş kazası riski düşünüldüğünde; Kanun’un işçiyi yeri geldiğinde kendisine rağmen korumak istemesi anlaşılır olsa gerekir.

İşçi örneğin haftanın 7 günü üst üste çalışmak, hafta tatili yapmak yerine para kazanmak isteyebilir ya da buna ihtiyaç duyabilir. İş Kanunu bunu kesinlikle reddeder ve işçinin hafta tatilini muhakkak kullanmasını emreder. Hatta hafta tatilinin kullanılmamasını geçtim, toplu kullanılmasını bile yasaklar: https://mustafabaysal.com/hafta-tatili-toplu-kullanilabilir-mi/

Yıllık izin hakkından vazgeçilemez

Yargıtay’ın bir kararında da ifade edildiği üzere; yıllık izin hakkı Anayasal temeli olan bir dinlenme hakkı olup, işçinin iş sözleşmesinin devamı sırasında ücrete dönüşmez ve bu haktan vazgeçilemez. İşçinin iş sözleşmesinin devamı süresinde kullanmadığı yıllık izinlere ait ücreti istemesi mümkün değildir. Çalışma sürerken yıllık izin kullanılmaksızın ücretinin ödenmesi, iş akdinin sona ermesinden sonra aynı dönem için yıllık izin ücretinin talep edilmesine engel değildir. Zira çalışma sürerken yıllık izin kullandırılması yerine ücretinin ödenmesi yıllık izin hakkını ortadan kaldırmaz (9 Hukuk, 2019/11395 K.).

Yıllık izinden feragat olmaz

Yıllık izin hakkından vazgeçmek mümkün olmadığında göre, onu kullanmaktan feragat etmek de mümkün olmaz. Yine yukarıdaki Yargıtay kararında bu durum şöyle ifade edilmiştir: Yıllık izin Anayasal temeli olan bir dinlenme olup izin hakkından feragat edilemez.

SONUÇ

İşçinin yıllık izin hakkından feragat etmesi mümkün değildir. Bunun temelde iki sebebi vardır. İlki, yıllık izin hakkının niteliği itibariyle vazgeçilemez bir hak olmasıdır. Bu hak, aynı zamanda Kanun’un emredici bir hükmüdür.

Diğer sebebi ise iş sağlığı ve güvenliği il ilgilidir. Bir işçinin yıllık izin kullanmaksızın senelerce çalışması, onun her türlü hastalığa ve iş kazasına açık olması anlamına gelir. Fiziksel ve zihinsel olarak dinlenmeden bir işçinin yıllarca çalışmasını beklemek son derece mantıksız bir yaklaşım olsa gerekir.

Sık sorulan sorular:

İşçi alacakları bakımından feragat konusunda daha çok bilgi almak için şu yazıma da göz atabilirsiniz: https://mustafabaysal.com/isci-alacaklarindan-feragat-nedir-isci-feragat-dilekcesi-ornegi/