Hafta tatili toplu kullanılabilir mi?

Hafta tatili, işçinin sahip olduğu önemli haklardan birisidir. Onu böyle önemli yapan, hem İş Kanununun hafta tatilini vazgeçilmez kabul etmesi hem de hafta tatilinin işlevidir. Peki ama hafta tatili toplu kullandırılır mı?

Hafta tatili nedir?

4857 sayılı İş Kanununda hafta tatilinin tanımı yapılmamış olsa da nasıl kullandırılacağı açıklanmıştır. Buna göre; işçilere tatil gününden önceki iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile 7 günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az 24 saat dinlenme (hafta tatili) verilmesi gerekir.

O halde hafta tatili; hangi gün olduğundan bağımsız olarak 24 saat esasına göre belirlenen bir dinlenme süresidir. Hafta tatilinin illa pazar günü olması gerekmediğini şu yazımızda açıklamıştık: mustafabaysal.com/iscinin-hafta-tatili-pazar-gunu-olmak-zorunda-mi

Hafta tatilinin vazgeçilmezliği

Hafta tatili, adından da anlaşılacağı üzere bir hafta boyunca çalışan işçinin dinlenmesi için düzenlenmiş mutlak bir haktır. Mutlak olması nedeniyle işçi tarafından bu haktan vazgeçilemez. İşçi, hafta tatilinin ücretini alıp çalışmayı kabul edemez, fazladan mesai yapmak için hafta tatilinde çalışamaz. Yani bu tatil, işçinin mutlak dinlenmesi gereken bir süreyi ihtiva eder.

Hafta tatili ücreti

İş Kanununa göre hafta tatili ücreti, işçinin çalışmadan hak ettiği bir ücrettir. Evet, hafta tatilini hak eden bir işçi o gün çalışmadan ve dinlenerek yine de bir günlük ücretini hak eder ki; bu ücrete hafta tatili ücreti denir.

Hafta tatili ücretinin nasıl hak edileceğini açıkladığımız yazımıza şu bağlantıdan ulaşabilirsiniz: mustafabaysal.com/isci-hafta-tatilini-nasil-hak-eder

Hafta tatilinde çalışma

İş kanununda bazı haklar işçiye tanınmakla birlikte aynı zamanda seçme şansı da verilmiştir. Örneğin ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işçiye tatil verilmiş ama işçiyle işverenin anlaşması halinde bu günlerde de çalışılabileceği öngörülmüştür. Aynı şekilde işçinin haftalık çalışma süresi kırk beş gün olarak belirlenmiş ama taraflar anlaşırsa işçinin bu sürenin üzerinde çalışma yapabileceği ifade edilmiştir.

Görüldüğü gibi koyduğu kuralları aynı zamanda işçinin rızasıyla birlikte esnetebilen İş Kanunu, konu hafta tatili olunca bu esnekliği göstermemiştir. Yıllık ücretli izin konusu da aynı bunun gibidir. Yıllık izin hakkından da vazgeçilemez ve ücreti peşin alınarak izin yerine çalışma seçilemez.

Hafta tatilinde çalışmak net bir şekilde yasaklanmış olsa bile işçi hafta tatilinde çalıştırılmış olabilir. Bu durumda işçinin ücretinin nasıl hesaplanması gerektiğini şu yazımızda açıklamıştık: mustafabaysal.com/hafta-tatilinde-calisan-isci-kac-gunluk-ucret-alir

İş Kanununda hafta tatili yerinde çalışılabileceğine dair bir hüküm olmadığından, bu tatil gününde çalışılamayacağını rahat rahat söyleyebiliriz. Peki ama bu hafta tatilleri toplu olarak kullanılabilir mi?

Hafta tatilinin toplu kullandırılması örnekleri

İster keyfiyetten ister mecburiyetten olsun hafta tatilini birleştirmenin mümkün olup olmadığını bir örnekle açıklayalım:

İşçi, baraj inşaatında çalışmaktadır. Baraj inşaatı en yakın yerleşim yerine kilometrelerce uzaktadır. İşçinin ailesi de zaten başka bir ildedir. İşçi onları orada bırakmış, gurbette çalışmaktadır. Bu işçinin hafta tatillerini birleştirip toplu olarak kullanması yani, her ayın son 4 ya da 5 gününde hafta tatillerini birleştirmesi yanlış mıdır? İşçi böylece ailesini görebilecektir. Aksi takdirde her hafta bir gün izin aldığında hiçbir yere gidemeyecek ve ailesini de uzun süre göremeyecektir.

Evet, yukarıdaki durumda hafta tatillerinin birleştirilmesi mantıklı görünse de, işçinin çalışma koşulları açısından kararlar duygularla değil mevzuata göre verilir. Hem art arda 25-26 gün çalışan bir işçinin verimliğinin düşeceği ve daha kötüsü iş sağlığı ve güvenliği yönünden dikkat eksikliği yaşayacağı da muhakkaktır. O nedenle her ne sebeple olursa olsun işçi hafta tatilini her hafta kullanmak zorundadır.

Hafta tatili toplu kullanılamaz

Yukarıdaki örnekteki gibi son derece insani ve bir dereceye kadar mantıklı bir durumda dahi işçiye hafta tatili toplu olarak kullandırılamaz. Böyle bir durumda işçi hafta tatillerini kullanmamış kabul edilecektir.

Çünkü hafta tatili ancak ve ancak 6 iş günü çalışan işçiye 7’nci gün 24 saat kesintisiz dinlenme verilmesi halinde kullandırılmış olacaktır.

Hafta tatilinin toplu kullanılması Yargıtay kararları

Yargıtay’a göre işçiye hafta tatilinin toplu kullandırılması mümkün değildir ve böyle bir durumda işçinin toplu hafta tatili kullandığı hafta için tek bir hafta tatilini kullandığı, diğerlerini kullanmadığı kabul edilmelidir:

“… Somut olayda, toplu olarak kullandırılan hafta tatillerinin bir kısmının dikkate alınmamış olması doğru ise de, sunulan izin talep formlarında belirtilen tarihler itibariyle kullanıldığı sabit olan hafta tatili izinleri olduğu anlaşıldığından en azından ilgili tarihlere ilişkin 1 günlük hafta tatilini kullandığı gözetilerek, söz konusu tarihlerde kullanılan hafta tatili izinlerinin hesaplama dışı bırakılarak sonucuna göre varsa bakiye hafta tatili ücret alacağının hesaplanması gerekirken, mahkemece “… her ne kadar imza mukâbili toplu kullandırılan idari nitelikteki izinlerin tüm haftalık izinlere mahsubu mümkün değil ise de, toplu izinlerin rastladığı haftayla ilgili işçinin bir günlük izin kullandığının kabulü gerekmektedir…” (7 Hukuk, 2015/1466 E. ve 2016/8736 K.)

“… Hafta tatili izninin toplu olarak kullandırılabileceğinin kabulü, yasal düzenlemenin amacına aykırılık taşır. Bu sebeple hafta tatili izninin toplu olarak kullandırılması halinde, hafta tatili ücreti alacağının hesaplanmasında, hafta tatilinin toplu kullanılmasına ilişkin belgelerde yazılı izin günlerinden ilgili haftaya (yedişer günlük zaman dilimleri nazara alınarak) denk gelen hafta tatili gününde işçinin dinlendiğinin kabulü gerekir…” (22 Hukuk, 2017/22872 E. ve 2019/13293 K.)

SONUÇ

İşçinin hafta tatillerini birleştirerek, toplu olarak kullanması mümkün değildir. İş Kanunu böyle bir toplu kullanıma izin vermediğinden, hafta tatili her hafta tek tek kullanılmak zorundadır.

Hangi nedenler olursa olsun, işçiye hafta tatilinin biriktirilerek toplu kullandırılması halinde, yukarıdaki Yargıtay kararlarında açıklandığı üzere; işçinin hafta tatiline çıktığı tek hafta hariç diğer hafta tatilleri kullandırılmamış kabul edilecektir.

Hafta tatilinin temel gerekçesinin ve işlevinin, 6 iş günü çalışan işçinin en azından 24 saat boyunca dinlenerek yenilenmesi, fiziksel ve ruhsal sağlığını koruması olduğunu kimse unutmamalıdır. İşçinin 25-26 gün boyunca art arda çalışıp da 4-5 gün toplu dinlenmesi, İş Kanununun öngördüğü hafta tatili amacının yanına bile yaklaşmayacaktır.