Tır şoförlerinin fazla çalışmalarının ispatı

Tır şoförlerinin fazla mesai alacaklarının özel olarak incelenmesinin sebebi, bu kimselerin çoğu zaman yalnız çalışmasından ve çalışma koşullarının farklılığından ileri gelir. Tır şoförünün fazla mesai ispatı nasıl olur? Uzun yol şoförlerinde fazla çalışma nasıl ispat edililir?

Tır şoförü ya da uzun yol şoförü

Tır şoförleri ya da başka bir deyişle uzun yol şoförleri, çalışma hayatlarının çoğunu yollarda ve seyahat halinde geçiren işçilerdir. Bunlardan bazıları yurt içinde şoförlük yaparken bazıları da uluslararası şoförlük yapmaktadır.

Bu yazıya konu şoförlerden anlaşılması gereken, uzun yol seferi yapan kaptan şoförler olup kısa mesafeler arası minibüs/otobüs vb. araçları kullanan şoförler bu kurallara tabi olmayacaktır.

Fazla çalışma ücreti

Fazla çalışma ücreti, işçinin haftalık çalışma süresinin 45 saati aşması halinde, 45 saatin üzerindeki her bir saatlik çalışma için işçinin ücretinin yüzde elli zamlı ödenmesini gerektiren bir çalışma türüdür. Buna göre, fazla çalışma günlük ya da aylık olarak değil de haftalık olarak hesap edilmelidir.

Şu yazımda bu hususu izah etmiştim: Fazla mesai aylık hesaplanabilir mi?

Tır şoförünün fazla çalışmasının mahkemede ispatı

Yazımızın konusu, işçinin hak ettiği ama alamadığı fazla çalışma ücretlerini dava açarak talep etmesi durumunda bunu nasıl kanıtlayacağıyla ilgilidir. Mahkeme nezdinde fazla çalışma yaptığını iddia eden taraf işçidir. O halde tır şoförü olan işçinin fazla çalışmalarını kendisinin kanıtlaması gerekir.

Yargıtay kararları incelendiğinde, yüksek mahkemenin uzun yol şoförlerini iki gruba ayırdığı görülür: Yurt içi uzun yol şoförleri ve yurt dışı uzun yol şoförleri.

O halde tır şoförünün fazla mesai konusu da ikiye ayrılarak tetkik edilmelidir.

Yurt içi tır şoförünün fazla mesaiyi kanıtlaması

Yurt içi tır şoförleri fazla çalışmalarını her türlü delille ispatlayabilir ise de takometre kayıtları olması durumunda inceleme bu kayıtlar esas alınarak yapılır.

Ancak ulusal trafik kurallarına göre günlük belli bir süre araç kullanma zorunluluğu nedeniyle fazla çalışmanın yapıldığının inandırıcı bazı delillerle ispatlanması gerekir. Takometre kayıtları mahkemeye sunulursa, konunun uzmanı bilirkişi aracılığıyla inceleme yapılarak kayıtlara üstünlük tanınır.

Uluslararası tır şoförünün fazla mesaiyi kanıtlaması

Yerleşik Yargıtay uygulamasına göre yurt dışına sefer yapan tır şoförlerinin sadece tanık deliline dayanarak fazla çalışma ücreti talep etmesi mümkün değildir. Tanıklar, uluslararası sefer yapan şoförle birlikte seyahat etmediklerine göre, bunların beyanlarına itibar edilemez.

Öte yandan bilinmektedir ki, uluslararası tır şoförleri mesailerini kendileri belirlese de günlük tır kullanımıyla ilgili çok sıkı trafik mevzuatına da uymak zorundadırlar.

Yurt dışına sefer yapan tır şoförlerinin fazla çalışma yaptıklarını yazılı delille ispatlaması gerekir. Bu tür davalarda pasaport ve buna benzer yurda giriş çıkış kayıtları üstünden inceleme yapılmakta ve buna göre hesaplamaya gidilmektedir.

Fazla mesaide yurtiçi ve yurtdışı şoför farkı

Hemen yukarıda zah edilen hususlar, aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• Yurtiçinde çalışan bir uzun yol tır-otobüs şoförü her türlü delille fazla mesaisini ispat edebilir. Bunun için tanık göstermesi bile yeterli olabilir.
• Yurtdışında çalışan tır şoförleri ise sadece tanık deliline dayanamaz. Bunların, çalışma sürelerini yazılı olarak ispat etmeleri gerekir.

Takograf / takometre kayıtlarına göre fazla mesai

Bir uzun yol şoförünün mesaisinin ispatlanması için en başta gelen yazılı delil elbette takometre kayıtlarıdır. Yargıtay da takometre kayıtlarını önemser ve ortada takometre kayıtları olduğu müddetçe, bunların muhakkak bilirkişiye inceletilmesini talep eder.

Bir kararında Yargıtay bu hususu şöyle açıklar: “… Somut uyuşmazlıkta, davacının yurtiçi sevkiyat şoförü olarak çalıştığı, fazla mesai çalışmaları konusunda davalı işverenin elinde bulunan ve zorunlu tutulması gereken takometre (takograf) kayıtlarına dayandığı, dosyaya takometre kayıtları ile davacının işyerine giriş çıkış kayıtları ve seyahat görev formlarının sunulduğu anlaşılmıştır.

Mahkemece, “takograf kayıtları üzerinde bilirkişi incelemesine gerek bulunmadığı” gerekçe gösterilerek yetersiz tanık beyanlarına dayalı, varsayımsal ve soyut tespitler ile düzenlenmiş bilirkişi raporuna itibarla davacının fazla mesai alacağı hüküm altına alınmış ise de bu karar eksik inceleme ve araştırmaya dayalı olup, hatalıdır.

Mahkemece, dosyada mevcut takometre kayıtları üzerinde gerekli uzman incelemesi yaptırılarak davacının haftalık çalışma gün ve saatleri somut olarak belirlenmeli, sevkiyata çıkmadığı günlerde varsa işyerindeki çalışmaları tespit edilmeli, takometre kayıtları, işyeri giriş çıkış kayıtları ve seyahat görev formları bir bütün olarak değerlendirilerek yukarıda belirtilen ilke kararındaki hususlara göre davacının fazla çalışma alacağı olup olmadığı belirlenmelidir…” (9 Hukuk, 2017/7913 K.)

Yargıtay kararlarında uzun yol şoförlerinin fazla mesaisi

Aşağıdaki Yargıtay kararları konunun daha net anlaşılmasını sağlayacaktır:

“… Tır şoförleri yurt içinde veya yurt dışına sefer yapmak olmak üzere iki şekilde çalışabilirler. Ülke içinde taşımacılık işinde çalışan tır şoförlerinin ücretleri taraflar arasında temel ücret olarak kararlaştırılabileceği gibi, sabit ücrete ilave olarak sefer sayısına ya da katedilen kilometre başına ödenen prim şeklinde gerçekleşebilmektedir.

Yurt içi tır şoförleri bakımından fazla çalışmalar her türlü delille ispatlanabilir ise de takometre kayıtları bulunması halinde inceleme bu kayıtlar üzerinden yapılmalıdır. Yurt içinde çalışan tır şoförünün hafta tatili ile bayram ve genel tatillerde çalıştığını her türlü yazılı delil veya tanıklarla kanıtlaması mümkündür. Ancak ulusal trafik kurallarına göre günde belli bir saat araç kullanma zorunluluğu sebebiyle fazla çalışma yapıldığının inandırıcı delillerle ispatı gerekir . Takometre kayıtlarının sunulması halinde konunun uzmanı bilirkişi marifetiyle inceleme yapılarak kayıtlara üstünlük tanınmalıdır…” (9 Hukuk, 2016/4415 K.)

“… Somut uyuşmazlıkda, davalı şirkette uluslararası tır şöförü olarak Avrupa ülkelerine sefere gittiği anlaşılan davacının fazla mesai ve hafta tatili çalışmalarını yazılı delil ile kanıtlayamadığından, davacının fazla mesai ve hafta tatili alacak taleplerinin reddi gerekirken yerinde olmayan gerekçeyle kabulü hatalıdır…” (9 Hukuk, 2019/19159 K.)

SONUÇ

Bir tır şoförü açtığı davada, fazla çalışma yaptığını ama ücretini alamadığını iddia ediyorsa bunu farklı şekillerde kanıtlayabilir. Ama yurt içinde çalışan tır şoförleri ile yurt dışında çalışan tır şoförleri arasında bir ayrım bulunmaktadır. Buna göre;

Yurt içinde çalışan bir tır şoförü fazla çalışma yaptığını tanık da dahil olmak üzere her türlü delille ispat edebilir.

Yurt dışı çalışan tır şoförleri ise fazla çalışma yaptıklarını SADECE tanıkla ispat edemezler. Çünkü bunların seferler esnasında yalnız olduğu kabul edilir ve bizzat yanlarında bulunmayan tanıkların “kulaktan duyma” bilgilerine itibar edilmez.

O nedenle yurt dışına sefer yapan bir tır şoförü, fazla mesai yaptığını ancak takometre kaydı, resmi tutanaklar, mal teslim tutanakları, pasaport giriş çıkış kayıtları vb. yazılı delillerle ispat edebilir.

Tır şoförüne asgari ücret ödenip ödenemeyeceği konusunu yazdığım bir başka yazıma da şu bağlantıdan göz atabilirsiniz: Tır şoförü asgari ücretle çalışabilir mi?

Fazla mesainin genel olarak nasıl ispat edilebileceğini ise şu yazımdan görebilirsiniz: Fazla mesai ispatı nasıl olur?