Yıllık izin ücretinden yapılacak kesintiler neler?

Yıllık izin, işçinin en temel haklarından olup işveren tarafından işçiye kullandırılması da zorunlu tutulmuştur. Buna rağmen işçi yıllık izinlerinin tamamını kullanmadan iş akdi sona ererse, kullanmadığı yıllık izinlerin ücretlerinin işçiye ödenmesi gerekir. O halde yıllık izin ücretinden hangi kesintiler yapılır?

Yıllık izin ücreti nedir?

Yıllık izin ücreti; iş akdi sona eren işçinin henüz kullanamadığı yıllık ücretli izinleri karşılığında ona ödenmesi gereken toplu ücreti ifade eder.

Burada sıkça karıştırılan bir husus, işçiye çalışırken yıllık izin yerine ücret ödenmesidir ki; bu durum yasal olarak mümkün değildir. Yıllık izin ücreti ancak ve ancak iş akdi sona erdikten sonra gündeme gelebilir.

Yıllık izin ücretinin hesaplanması

Yıllık izin ücretinin ne olduğunu şu yazımda açıklamıştım: https://mustafabaysal.com/yillik-izin-ucreti-nedir/

Ayrıca bu ücretin hesaplanmasına esas ücretin net mi brüt mü olması gerektiğini de şu yazımda izah etmiştim: https://mustafabaysal.com/yillik-izin-ucretine-esas-ucret-brut-mu-net-mi-olmalidir/

Kısaca özetlemek gerekirse; işçinin işten ayrıldığı tarihteki ücreti esas alınır ve kaç günlük kullanılmayan yıllık izni varsa, bu ücret üzerinden hesaplama yapılır. Bu hesaplamaya esas ücret de çıplak brüt ücrettir.

Kıdem tazminatı ya da ihbar tazminatı hesabında dikkate alınması icap eden giydirilmiş ücret ile yıllık izin ücretinden dikkate alınması gereken çıplak ücret arasındaki farkları da şu yazımda anlatmıştım: https://mustafabaysal.com/giydirilmis-ucret-ve-ciplak-ucret-nedir/

Yıllık izin ücretinden yapılması gereken kesintiler

Bu konuda ilk sözü Yargıtay’a verelim:

“Yıllık izin ücreti, fesihle birlikte ücret alacağına dönüştüğünden tazminat niteliğinde bir alacak değildir. Bu sebeple, mülga 506 sayılı Yasanın 77. maddesi ve 5510 sayılı Yasanın 80. maddesindeki istisnalar arasında da sayılmadığından sigorta primi kesintisi ile gelir vergisi ve damga vergisi kesintisine tabidir. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ve 5953 sayılı Basın İş Kanunu kapsamında çalışanların yıllık izin ücreti alacaklarından da aynı kesintiler yapılır. Ancak 4490 sayılı Yasanın 12/5 maddesi uyarınca Türk Gemi Siciline kayıtlı gemilerde çalışan gemiadamlarının yıllık izin ücreti ve diğer ücret alacaklarından gelir vergisi kesintisi yapılmaz.

Kural olarak, yıllık izin ücreti ve diğer işçilik alacakları brüt tutardan hesaplanıp hüküm altına alınmalıdır. Ancak davacı net tutardan hüküm kurulmasını istemiş ise talep aşılamayacağından net tutar üzerinden hüküm kurulmalıdır.

4857 sayılı İş Kanunu, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ve 5953 sayılı Basın İş Kanunu yönünden çıplak brüt ücret üzerinden hesaplanan sonuç brüt izin ücretinin netleştirilmesi ise, bu tutardan mülga 506 sayılı Yasanın 77. ve 5510 sayılı yasanın 80. maddesi uyarınca %14 sigorta primi kesintisi, %1 işsizlik sigortası primi kesintisi, gelir vergisi ve damga vergisi kesilmesi suretiyle yapılmalıdır. Kesintiler yapılırken önce brüt tutardan ayrı ayrı sigorta primi kesintileri ile damga vergisi kesintisi hesaplanır (2012 yılı damga vergisi oranı binde 6,6 iken, 2013 ve 2014 yılları için damga vergisi oranı binde 7,59’dur). Sonra brüt tutardan sadece yapılan sigorta kesintileri (%15) düşüldüğünde kalan tutar gelir vergisi matrahıdır. Matrah üzerinden gelir vergisi kesintisi hesaplanır. Bundan sonra brüt tutardan, yapılacak tüm kesintiler toplamı düşülerek net yıllık izin ücreti miktarına ulaşılır. Türk Gemi Sicilinde kayıtlı gemilerde çalışan gemiadamlarının net izin ücreti ise, aynı yöntemle fakat gelir vergisi kesintisi yapılmadan hesaplanır.” (7 Hukuk, 2015/25538 K.)

Yukarıdaki karar çok net olsa da konuyu netleştirmek adına biraz daha açabiliriz.

Yıllık izin ücretinden sigorta primi kesilir mi?

Yıllık izin ücreti brüt olarak hesaplandıktan sonra bu ücretin nete dönüştürülmesi için ilk olarak  sigorta primi kesilmesi gerekir.

Bu sigorta priminin nasıl kesileceği ise İşveren Uygulama Tebliğinin 7.2 maddesinde açıklanmıştır. Buna göre;

• Sigortalıların hak kazanıp da kullanmadıkları yıllık izin sürelerine ait ücretlerin hizmet akdinin feshinden sonra ödenmesi halinde,
• Yıllık izin sürelerine ilişkin ücretler akdin feshedildiği ayın kazancına dahil edilecektir.
• Akdin feshedildiği ayda çalışılan gün sayısına tekabül eden günlük prime esas kazancın, prime esas günlük kazanç alt sınırının 7,5 katından fazla olması halinde, aşan kısım prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.

Karışık gibi görünen yukarıdaki ifadenin özeti; yıllık izin ücretinin sigorta primine tabi olduğu, fakat miktarı ne kadar olursa olsun en çok prime esas kazanç sınırının 7,5 katına kadar olan kısmının prime tabi tutulacağıdır.

Örneğin işçinin işten ayrıldığı tarih 19/01/2021 olsun ve işçiye geriye dönük brüt 30.000 TL’lik yıllık izin ücreti ödensin. İşçinin Ocak ayındaki 19 günü için alacağı maaş karşılığı da brüt 4.000 lira olsun.

2021 itibariyle prime esas günlük kazanç alt sınırın 7,5 katı 894,38 TL olup 30 günlük kazanç üst sınırı da haliyle 26.831,40 TL olmaktadır.

Yukarıdaki örnekteki işçinin ocak ayındaki maaşı olan brüt 4.000 TL ve yıllık izin ücretinin 22.831.40 TL’si prime tabi tutulacak ve böylece 26.831,40 rakamına ulaşılacak; dolayısıyla yıllık izin ücretinin 7.168,60 TL’si üst sınırın üzerinde olduğundan sigorta primine tabi tutulmayacaktır.

Yıllık izin ücretinden gelir ve damga vergisi

Yıllık izin ücretinden sigorta primi kesildikten sonra elde edilen tutardan bir de gelir ve damga vergisi kesilecektir.

Ancak yukarıdaki örnekteki gibi, prime esas günlük azami kazanın üzerinde yer alan tutarlar varsa, bunlardan prim kesilmeden doğrudan gelir ve damga vergisi kesilmelidir.

Gelir vergisi oranı elbette işçinin o an itibariyle içinde bulunduğu gelir vergisi dilimine göre belirlenecektir: https://mustafabaysal.com/isciler-acisindan-vergi-dilimi-nedir/

Damga vergisi miktarı ise herkes için sabittir ve 2021 itibariyle binde 759 yani yüzde 0,00759’dur.

Yıllık izin ücreti kesinti hesaplaması örneği

Örneğimizdeki işçi işten ayrıldığında aylık brüt ücreti 6.000 TL olsun. Bu işçinin kullanmadığı yıllık ücretli izin gün sayısı da 94 olsun.

O halde çok basit bir hesapla, işçinin hak ettiği yıllık izin ücretinin brüt tutarı 6.000/30=200 TL×94=18.800 TL’dir.

İşçi işten ayrıldığı ay 24 gün çalışmıştır. O halde işçinin toplam hak edişi o ay için 24×200=4.800 TL maaş ve 18.800 TL yıllık izin ücreti olmak üzere toplam brüt 23.600 TL’dir.

Bu rakam, 2021 itibariyle prime esas kazancın üst sınırı olan 26.831,40 TL’den az olduğuna göre, yıllık izin ücretinin tamamı sigorta primine tabi tutulacak demektir. Buna göre;

Hak edilen brüt yıllık izin ücreti: 18.800 TL

Sigorta primi (%14)ve işsizlik sigortası primi (%1)kesintisi: 2.820 TL

Kalan ücret: 15.980 TL

Gelir vergisi kesintisi (%15 alınmıştır): 2.397 TL

Kalan ücret: 13.583 TL

Damga vergisi kesintisi (% 0,00759)= 103,10

Kalan ücret: 13.479 TL

Yapılan bu hesaplama elbette elle yapılmıştır ve uygulamada bir miktar değişiklik gösterebilir. Fakat genel manada doğru olduğunu ve okuyucuya çok ciddi fikir vereceğini düşünüyorum. Özellikle, hak edilen brüt ücret tutarının YAKLAŞIK olarak %30 civarında bir kayba uğradığına dikkatinizi çekerim.

SONUÇ

Yıllık izin ücretinden yapılacak kesintiler temel olarak sigorta primi, işsizlik sigortası primi, gelir vergisi ve damga vergisidir.

Bu kesintilerden üçünün oranı tüm işçiler için sabit iken, gelir vergisinin oranı, işçinin o güne kadar aldığı ücretlerin toplamına göre belirlenen vergi dilimine göre değişecektir.

Yıllık izin ücreti işçinin brüt ücreti üzerinden hesaplansa da yazının ilgili bölümlerinde bahsedilen kesintilere tabi olacak ve en az %30 oranında bir kesintiye maruz kalacaktır.