İşten çıkarılan bir işçinin, şartları varsa, işe iade başvurusunda bulunması mümkündür. Bu işçi aynı zamanda bir ayrımcılığa da maruz kalmış olabilir. Peki, ama işçi hem işe iade başvurusunda bulunup hem de ayrımcılık tazminatı talep edebilir mi?
İşe iade başvurusu
İşe iade başvurusu işçi için önemli haklardan birisidir. Bu hakkın kullanılabilmesi için her şeyden önce işçinin işten ayrılmayıp işverenin onu işten çıkarmış olması gerekir. Ancak bu temel şartın üzerine, ilave başkaca şartların da sağlanması gerekir:
- İşçinin sözleşmesi belirsiz süreli olmalı
- İşverenlik bünyesinde çalışan işçi sayısı en az 30 olmalı
- İşçinin o işyerindeki kıdemi de en az 6 ay olmalı
İşte yukarıdaki şartları haiz bir işçi, işten çıkarıldıktan sonra işe iade başvurusunda bulunabilir. Eğer arabulucu aşamasında taraflar anlaşamazsa, işe iade davası açılması gerekir.
Bu aşamada mahkeme işverenin yaptığı feshin geçerli bir nedene dayanmadığı kanaatine varırsa, işçiyi işe iade eder.
İşe başlatmama tazminatı
İşe iade davasının bir özelliği de mahkemenin işe iade kararı verirken, bir de işe başlatmama tazminatı belirlemesidir. Bunun nedeni, işverenin seçimlik bir hakka sahip olmasıdır: https://mustafabaysal.com/ise-iade-tazminati-nasil-hesaplanir/
Böylece işveren ister işçiyi tekrar işe başlatır ve isterse de mahkemece belirlenen süre mukabilinde işe başlatmama tazminatını ona ödeyerek onu işe başlatmaz.
Ayrımcılık tazminatı
Ayrımcılık tazminatı ya da eşit davranmama tazminatı ise, işverenin işçiye karşı belirli davranışlarının mevcut olması halinde gündeme gelen bir tazminat türüdür.
Eşit davranma borcu, işverenin işyerinde çalıştırdığı işçileri arasında haklı ve objektif bir sebep olmadıkça farklı davranmama borcunu ifade eder.
Çok detaylı bir konu olan ayrımcılık tazminatının söz konusu olabilmesi için İş Kanunu’nda sayılı sebeplerin de meydana gelmiş olması gerekir.
Hem işe iade hem ayrımcılık tazminatı
Bir işçinin işten çıkarıldığını varsayalım. Bu işçi, şartları mevcut olduğu için, işe iade başvurusunda bulunabilir. İşe iade davasını kazanan ve fakat işe başlatılmadığı için işe başlatmama tazminatı hak eden bu işçi, bir de ayrımcılık tazminatı yani eşit davranmama tazminatı talep etmek isteyebilir.
Gerçekten de işçi İş Kanunu’nda öngörüldüğü üzere bir ayrımcılığa maruz kalmış olabilir ve bu nedenle eşit davranmama tazminatı almak da isteyebilir.
Ancak Yargıtay’a göre; işe başlatmama tazminatı alan bir işçinin ayrıca eşit davranmama tazminatı talep etmesi mümkün değildir:
“… Hamilelik nedeniyle yapılan fesih işlemi, İş Kanunu’nun 18/3-d maddesi uyarınca geçersiz sayılıp, işçinin işe iadesi ile işe başlatılmaması halinde 21. madde uyarınca iş güvencesi tazminatına hükmedilecektir.
İşverenin yaptığı fesih işlemi, ayrıca ayrımcılık yasağını ihlal etse bile, yine de sonuç değişmeyecek ve feshin geçersizliği ile işçinin işe iadesine karar verilecektir.
Yasanın 21. maddesindeki özel düzenleme nedeniyle işe iade davasına bakan mahkeme, feshin geçersizliğinin tespitine ve işe iade ile işe başlatmama tazminatına hükmedecek, işe başlatmama tazminatı yanında ayrıca ayrımcılık tazminatına hükmedemeyecektir. Zira bu neden doğrudan geçersiz kabul edilmiştir. Bu nedenle fesihte işe başlatmama tazminatının fesih sebebine göre belirlenmesi, ayrımcılığı da yaptırıma bağlayacaktır.
Diğer taraftan 21. maddedeki tazminat en az dört aya kadarki ücret tutarında, 5. maddedeki tazminat ise en çok 4 aya kadarki ücret tutarında olup 21. madde işçi lehinedir. Aksinin kabulü halinde, ayrımcılık yasağının gündeme geldiği her işe iade davasında, davayı kabul eden mahkeme hem iş güvencesi tazminatına hem de ayrımcılık tazminatına hükmetmek zorunda kalacaktır.
Somut uyuşmazlıkta yerel mahkemece fesih nedeni de dikkate alınarak iş güvencesi (işe başlatmama tazminatının) tazminatı miktarı, işçinin 5 aylık ücreti tutarında belirlenmiştir.
Davalının ayrımcılık yasağını ihlal eden davranışının, feshin geçersizliği noktasında ve işe başlatmama tazminatının miktarı belirlenirken tartışıldığı bu nedenle aynı zamanda ayrımcılık tazminatına hükmedilemeyeceği gözetilmeksizin talebin reddi gerekirken hüküm altına alınması hatalıdır. Kabule göre de ayrımcılık tazminatının üst sınırdan kabulü da doğru değildir..” (9 Hukuk, 2015/26031 K.)
SONUÇ
İş güvencesine sahip olan işçi, işverence yapılan feshin geçersiz olduğunu iddia ederek işe iade davası açabilir. Bu durumda mahkeme işçiyi haklı bulursa, işe başlatmama tazminatı belirler. Böyle bir durumda işçinin ayrıca ayrımcılık tazminatı alması mümkün değildir.
Çünkü işverenin haksız fiili mahkemece cezalandırılmış ve işçinin 8 aylık ücretine kadar işe başlatmama tazminatı belirlenmiştir. Hal böyleyken, aynı fiilen dolayı bir de ayrımcılık tazminatına hükmedilmesi hukuki olmayacaktır.
