Bilirkişi nasıl olunur? Bilirkişilik hakkında her şey

Belirli bir konuda uzmanlık sahibisiniz ve bilirkişi olarak görev yapmak istiyorsunuz; fakat ne yapmanız gerektiğini tam olarak bilmiyorsunuz. O halde doğru yerdesiniz, birlikte bakalım: Bilirkişi nasıl olunur? Bilirkişi olmak için hangi bölüm okumak gerekir ya da hangi meslekler bilirkişi olabilir?

Bilirkişi nasıl olunur?

Bu sorunun cevabını hemen ve net bir şekilde almak istediğinizi biliyorum; ancak bu, o kadar kolay değil. Bilirkişi olmak birtakım genel ve özel şartlara bağlanmış olup bunları tek tek incelemeden size doğru cevabı veremem.

Bilirkişilik mevzuatı

Ülkemizde bilirkişilik müessesesi 4 esas mevzuat ile düzenlenmektedir:

• 6754 sayılı Bilirkişilik Kanunu
• Bilirkişilik Yönetmeliği
• Bilirkişilik Asgari Ücret Tarifesi
• Bilirkişilik Temel Eğitiminin Usul ve Esasları Hakkında 11/08/2017 tarihli Adalet Bakanlığı Genelgesi

Bilirkişiliğe dair tüm kuralları bu 4 mevzuat metni içerisinde bulmanız mümkündür.

Bilirkişi ne iş yapar?

Önce bilirkişinin ne iş yaptığına bakalım. Bilirkişilik Kanunu’nda bilirkişi “çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hallerde oy ve görüşünü sözlü veya yazılı olarak vermesi için başvurulan gerçek veya özel hukuk tüzel kişisi” olarak tanımlanmıştır.

Bu tanımdan yola çıkarak bilirkişinin, gerektiği hallerde ve kendisine başvurulduğunda, bir konuyla ilgili oy ve görüşünü belirttiğini söyleyebiliriz.

Bilirkişi olma şartları

Bilirkişilik müessesesi mevzuatla düzenlendiğine göre, elbette her önüne gelenin bilirkişi olması beklenemez.

Her şeyden önce bilirkişi olacak kişinin, Türk Ceza Kanunu bakımından birtakım şartları taşıması gerekir. Bu şart ile diğer şartlar aşağıda listelenmiştir:

• 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 53’üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı 1 yıldan fazla süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar ile zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık, gerçeğe aykırı bilirkişilik veya tercümanlık yapma, yalan tanıklık ve yalan yere yemin suçlarından mahkum olmamak.
• Terör örgütleriyle iltisaklı veya irtibatlı olmamak.
•  Daha önce kendi isteği dışında sicilden ve listeden çıkarılmamış veya bilirkişilik yapmaktan yasaklanmamış olmak.
• Disiplin yönünden meslekten veya memuriyetten çıkarılmamış ya da sanat icrasından veya mesleki faaliyetten geçici ya da sürekli olarak yasaklanmamış olmak.
• Başka bir bölge kurulunun listesine kayıtlı olmamak.
• Bilirkişilik temel eğitimini başarıyla tamamlamak.
• Bilirkişilik yapacağı uzmanlık alanında en az beş yıl fiilen çalışmış olmak ya da Daire Başkanlığınca daha fazla çalışma süresi belirlenmiş ise bu süre kadar fiilen çalışmış olmak.
• Meslek mensubu olarak görev yapabilmek için ilgili mevzuat gereği aranan şartları haiz olmak ve mesleğini yapabilmek için gerekli olan uzmanlık alanını gösteren diploma, mesleki yeterlilik belgesi, uzmanlık belgesi, ustalık belgesi veya benzeri belgeye sahip olmak.
• Daire Başkanlığının bilirkişilik temel ve alt uzmanlık alanlarına göre belirlediği yeterlilik koşullarını taşımak.

Yukarıda yer alan bazı hükümler son derece netken, bazılarını daha detaylı ele almak gerekecektir. Özellikle şu 3 hususu daha anlaşılır kılmak gerekir:

• Temel eğitim
• En az 5 yıllık deneyim
• Gerekli uzmanlığa sahip olmak

Bir soru bir cevap:

Bilirkişilik temel eğitimi

Bilirkişi olmak önündeki ilk ve aşılması gereken engel, bilirkişilik temel eğitimdir; çünkü ne kadar uzman olursanız olun, bilirkişilik temel eğitimini almadan bilirkişilik yapamazsınız.

Bilirkişilik temel eğitimine ilişkin bilmeniz gerekenler şunlardır:

• Bu eğitim, Adalet Bakanlığı tarafından yetkilendirilen eğitim merkezleri tarafından düzenlenir.
• Bu eğitime katılabilmenin ön şartı, en az 5 yıllık mesleki kıdeme sahip olmaktır.
• Temel eğitim yüz yüze verilir. Online ya da uzaktan bilirkişi temel eğitimi olmaz.
• Eğitim 18 saati teorik ve 6 saati pratik olmak üzere 24 saattir.
• Temel eğitim en fazla 2 haftada verilmelidir.
• Eğitime devam zorunluluğu vardır. 24 saatlik eğitimde 2 saat ve daha fazla devamsızlık yapanın ilişiği kesilir. Bu konuda sağlık raporu dahil mazeret kabul edilmez.

Her bilirkişi adayının eğitim alması gerekirken; bunun bir istisnası vardır. Buna göre; gayrimenkul değerleme uzmanları yalnızca “kamulaştırma alt uzmanlık alanında” görev yapmak üzere eğitimden muaftır. Bunlar başka bir alanda bilirkişilik yapacaksa, eğitime katılmak zorundadır.

Ayrıca bilirkişilik temel ve alt uzmanlık alanlarında profesör veya doçent unvanına sahip olanlar da şu genelge ile eğitimden muaf tutulmuştur: https://bilirkisilik.adalet.gov.tr/Home/SayfaDetay/muaf-tutulacaklar31052021045413

Bilirkişilik temel eğitimi nereden alınır?

Bilirkişi temel eğitimi, yetkilendirilmiş eğitim kurumları tarafından düzenlenir. Hangi şehirde hangi eğitim kurumlarının bilirkişi temel eğitimi vermeye yetkili olduğunu merak ediyorsanız, şu bağlantıdan bilgi alabilirsiniz: https://bilirkisilik.adalet.gov.tr/Home/SayfaDetay/egitim-kuruluslari02072020025435

Bilirkişi olmak için 5 yıllık deneyim

Yukarıdaki eğitime katılmanın ön şartı, kişinin en az 5 yıllık mesleki deneyime sahip olmasıydı. Burada akla şöyle bir soru gelebilir: 5 yıl mesleki deneyim nasıl ispat edilir?

5 yıllık deneyim hususu hem kanunda hem de yönetmelikte şöyle ifade edilmiştir: Bilirkişilik yapacağı uzmanlık alanında en az beş yıl fiilen çalışmış olmak.

O halde; kişi hangi alanda bilirkişilik yapmak istiyorsa, o alanda en az 5 yıl çalıştığını ispat edecek belgeleri ortaya koymalıdır. Bu belgelere şunlar örnek verilebilir:

• Bir meslek odasına bağlı olarak görev yapanların, mesleki kıdemini gösterir alacakları bir yazı
• Devlet memurunun hizmet belgesi

Hangi uzmanlık alanları için ne gibi şartların arandığını şu bağlantıdan daha rahat anlayabilirsiniz: https://bilirkisilik.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/15032022162022EK-2%20ARANAN%20N%C4%B0TEL%C4%B0KLER.pdf

Burada örneğin “ilaç geri ödeme” alt uzmanlık dalı için kişinin eczacılık fakültesi diplomasına sahip olması yanında SGK bünyesinde en az 5 yıl çalıştığını ispatlayan hizmet belgesini ibraz etmesi gerekir.

Bir soru bir cevap:

Bilirkişi başvurusunda gerekli uzmanlık

Bilirkişi başvuru şartları arasında geçen “gerekli uzmanlık” şartı, kişinin o alt uzmanlık alanında yetkin olduğunu ortaya koyan belgelerle tevsik edilebilir.

Buna dair yukarıda verdiğim Adalet Bakanlığı bağlantısında yeterli açıklamalar vardır. Aranan nitelikler başlıklı Ek 2 incelendiğinde, her alt uzmanlık için hangi niteliklerin arandığının belirtildiği görülecektir.

Örneğin su ürünleri alt uzmanlık dalına başvurmak için “Üniversitelerin lisans eğitimi veren mühendislik fakültelerinin su ürünleri mühendisliği, balıkçılık teknolojisi mühendisliği veya ziraat fakültelerinin su ürünleri bölümlerinden mezun olmak” şartı aranmaktadır.

Buna göre, bir kimsenin “su ürünleri” alanında gerekli uzmanlığa sahip olduğunu ortaya koyabilmesi için yukarıda belirtilen fakülte diplomalarından birisine sahip olması gerekli ve yeterlidir.

Dolayısıyla, kişinin gerekli uzmanlığa sahip olup olmadığı her seferinde ve bilirkişilik yapılmak istenen uzmanlık göz önünde bulundurularak ve Ek 2 incelenerek karara bağlanmalıdır.

Hangi meslekler bilirkişi olabilir?

Böyle bir soru anlamsız olacaktır; çünkü böyle bir liste yoktur. Bunun yerine, Adalet Bakanlığı tarafından yayımlanan “Bilirkişilik Temel ve Alt Uzmanlık alanları” tablosu tetkik edilmelidir: https://bilirkisilik.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/28012022120844EK-1.pdf

Bu tablo yanında, biraz yukarıda bahsettiğim EK 2 “Aranan Nitelikler” tablosu da birlikte değerlendirilmelidir.

Özet olarak denilebilir ki; belirli bir konuda uzmanlığa sahip olduğu müddetçe hemen her meslek mensubu bilirkişi olabilir. Burada sizlere tavsiyem, yukarıdaki tabloları inceleyerek mesleğinizin ve uzmanlık alanınızın orada olup olmadığını görmenizdir.

Bilirkişi sınavı

İnternette yapılan aramaları incelediğimizde, bilirkişi sınavı araması yapıldığını da görüyoruz. Halbuki bilirkişi sınavı yoktur; yalnızca bilirkişi temel eğitimi vardır ve bu eğitimi tamlayan kişilerin alacağı sertifika bilirkişilik başvurusu için yeterli olacaktır.

Bir soru bir cevap:

Bilirkişi olmak için nereye başvurulur?

Evet; eğitime katıldınız ve uzmanlık alanınızda en az 5 yıllık deneyiminiz var. Bilirkişi olmak için nereye başvuracaksınız?

Aslında bunun için tek bir başvuru yeri yok. Hangi bilirkişilik bölge kurulunun görev alanında çalışmak istiyorsanız, o kurulun ilanına başvurmalısınız.

Örneğin Adana’da yaşıyorsanız ve bu çevrede bilirkişilik yapmak istiyorsanız, Adalet Bakanlığı’nın bilirkişi başvuru ilanını takip etmeli ve bu ilana başvururken bölgenizi seçmelisiniz.

Bilirkişi başvuru tarihleri

Bilirkişilik başvurusu için sabit bir tarih olmayıp örneğin 2022 yılı bilirkişi başvuruları 31/01/2022-28/02/2022 tarihleri arasında yapılmıştı.

Bilirkişi kaç yıllığına seçilir?

Bölge bilirkişi kurulu tarafından bilirkişi olarak seçilen kimseye 3 yıl süreyle geçerli olacak bilirkişilik sertifikası verilir.

Bilirkişi üç yılda bir defa yenileme eğitimine katılmak zorundadır. Bu yenileme eğitimine sicile kaydedildiği tarihten itibaren üçüncü yılın içinde katılmak gerekir. Yenileme eğitimine katılmayan bilirkişiler bu eğitimi almadıkça yeniden bilirkişilik yapmak için başvuruda bulunamaz.

Bilirkişi kaç alanda uzmanlık yapabilir?

Gerçekten de bir kimsenin birden fazla alanda uzmanlığı söz konusu olabilir. Mahkemelerde de yüzlerce alanda uzman bilirkişiye ihtiyaç vardır.

2022 yılı bilirkişi ilanını incelediğimizde, bir kişi için izin verilen uzmanlık sayısı şöyledir:

• En fazla 3 temel uzmanlık alanı
• Seçilen her bir temel uzmanlık alanında en fazla 3 alt uzmanlık alanı

Bunu bir örnekle daha anlaşılır kılabiliriz. Yazım içinde bağlantısını verdiğim “Bilirkişilik temel ve alt uzmanlık alanları” tablosunu inceleyelim.

Bu örneği kendim üzerinden yapacağım. Eski bir muhasebe denetmeni olarak temel alanlardan birisini muhasebe seçeceğim. Yine eski bir iş müfettişi olarak bir temel alanı da nitelikli hesaplamalar seçeceğim (Benim üçüncü temel alanım yok):

• Muhasebe
• Nitelikli hesaplamalar

Bu temel alanlarda da üçer tane alt uzmanlık alanı tercih edeceğim:

• Muhasebe temel alanında: Genel muhasebe, ekonomi ve ekonometri, denetim
• Nitelikli hesaplamalar alanında: İş mevzuatından kaynaklı nitelikli hesaplamalar, sosyal güvenlik mevzuatından kaynaklı nitelikli hesaplamalar, kamu ihale mevzuatından kaynaklı nitelikli hesaplamalar

Görüleceği üzere bir kimsenin en çok 3 temel alanda ve yine en çok 9 alt uzmanlık alanında bilirkişilik yapması mümkündür.

Bilirkişi listesi dışından görevlendirme olur mu?

Kural olarak bilirkişi, bilirkişi listesinden seçilerek görevlendirilir. Ancak yönetmeliğin 50’inci maddesine göre; bölgede bilirkişi bulunamamışsa başka bir bölgeden ve diğer bölgelerde de bulunamazsa haricen bilirkişi görevlendirilebilir.

Bilirkişi ücretleri ne kadar?

Bilirkişi ücretleri her yıl “Bilirkişilik Asgari Ücret Tarifesi” ile belirlenmekte olup 2024 yılı bilirkişi asgari ücretleri şu şekildedir:

Yapılan bilirkişilik faaliyetinin nev’i	Ödenecek ücret (TL)
İcra ve iflas daireleri ile satış memurluklarında görülen işler için	1.100,00
Sulh hukuk ve tüketici mahkemelerinde görülen dava ve işler için	1.100,00
İcra hukuk ve icra ceza mahkemelerinde görülen dava ve işler için	1.100,00
Asliye hukuk mahkemelerinde görülen dava ve işler için	1.820,00
Aile, iş ve kadastro mahkemelerinde görülen dava ve işler için	1.460,00
Asliye ticaret ile fikri ve sınaî haklar mahkemelerinde görülen dava ve işler için	2.200,00
İdare ve vergi mahkemelerinde görülen dava ve işler için	1.820,00
Cumhuriyet başsavcılıklarında yürütülen soruşturmalar için	1.100,00
Sulh ceza hâkimliklerinde görülen işler için	1.100,00
Asliye ceza mahkemelerinde görülen dava ve işler için	1.820,00
Ağır ceza mahkemelerinde görülen dava ve işler için	2.200,00
Bölge adliye ve bölge idare mahkemelerinde görülen dava ve işler için	2.320,00
Yargıtay ve Danıştay’da ilk derece mahkemesi sıfatıyla görülen dava ve işler için	2.930,00

SONUÇ

Bilirkişi nasıl olunur? Bu sorunun doğrudan ve net bir cevabı olmadığını yazının başında belirtmiştim. Genel birtakım şartlar dışında; eğitime katılmak ve en az 5 yıllık uzmanlık deneyimine sahip olmak gibi şartlar da mevcut olup bunları yukarıda izah ettim.

Konuyla ilgili sorularınız varsa, bunları hemen alttaki yorum bölümünden sorabilirsiniz.