Memuriyet mahalli nedir? Büyükşehir belediyelerinde memuriyet mahalli neresidir?

Memuriyet mahalli kavramı doğru anlaşılmadığında kamu görevlilerin maddi zarara uğramalarına sebep olan ve büyükşehir sayılarının artması sonucunda sıkça tartışılan bir kavramdır. Bu yazımda memuriyet mahalli kavramını her yönüyle açıklamaya çalıştım: Memuriyet mahalli nedir? Büyükşehirlerde memuriyet mahalli kavramı nasıl anlaşılmalıdır?

Memuriyet mahalli nedir?

6245 sayılı Harcırah Kanunu’nun 3’üncü maddesinde memuriyet mahalli “Memur ve hizmetlinin asıl görevli olduğu veya ikametgahının bulunduğu şehir ve kasabaların belediye sınırları içinde bulunan mahaller ile bu mahallerin dışında kalmakla birlikte yerleşim özellikleri bakımından bu şehir ve kasabaların devamı niteliğinde bulunup belediye hizmetlerinin götürüldüğü, büyükşehir belediyelerinin olduğu illerde ise il mülki sınırları içinde kalmak kaydıyla memur ve hizmetlinin asıl görevli olduğu veya ikametgahının bulunduğu ilçe belediye sınırları içinde kalan ve yerleşim özellikleri bakımından bütünlük arz eden yerler ile belediye sınırları dışında kalmakla birlikte yerleşim özellikleri bakımından bu yerlerin devamı niteliğindeki mahaller ve kurumlarınca sağlanan taşıt araçları ile gidilip gelinebilen yer” şeklinde tanımlanmıştır.

Bu uzun tanımı unsurlarına ayırırsak, anlamamız daha mümkün olacaktır. Buna göre; memuriyet mahalli:

• Memurun asıl görevli olduğu yer veya ikametgahının bulunduğu şehir üzerinden değerlendirilmelidir.
• Bu şehrin belediye sınırları içinde kalan yerler memuriyet mahalli olacaktır.
• Belediye sınırı dışında bile kalsa, şehrin devamı niteliğinde olup belediye hizmetlerini götürüldüğü yerler de memuriyet mahalli olacaktır.

Memurun görev yaptığı şehir büyükşehir ise bu defa memuriyet mahalli aşağıdaki unsurlar dikkate alınarak belirlenmelidir:

• Memurun asıl görevli olduğu yer veya ikametgahının bulunduğu ilin mülki sınırları içinde değerlendirilmelidir.
• Bu il mülki sınırı içinde memurun görev yaptığı ya da ikametgahının bulunduğu İLÇE belediyesi içinde kalan ve bütünlük arz eden yerler memuriyet mahalli olacaktır.
• Bu ilçe sınırı dışında kalsa bile ilçenin devamı niteliğinde olan ve kurumca sağlanan taşıt ile gidilip gelinebilen yerler de memuriyet mahalli sayılacaktır.

Peki, ama bu kadar cümleden ne anladık? Ben henüz bir şey anlamadım ve tahmin ediyorum ki, siz de anlamadınız. O halde, memuriyet mahalli kavramını örneklendirerek detaylandıralım. Ama önce, bu tanımın neden önemli olduğuna kısaca bakalım.

Memuriyet mahalli tanımı neden önemli?

Bunun birçok sebebi sayılabilmekle birlikte, esas iki nedeni harcırah uygulaması ile sağlık raporlarıyla ilgilidir.

Şu yazımda izah ettiğim üzere, memurun memuriyet mahalli dışından alacağı sağlık raporlarının izne çevrilmesi çok katı kurallara bağlanmıştır. Haliyle memuriyet mahalli kavramı anlaşılmadan, sağlık raporu uygulamasını anlamak da mümkün olmayacaktır: https://mustafabaysal.com/memur-il-disindan-rapor/

Memuriyet mahalli neresidir?

Memuriyet mahalli her şeyden önce şu iki yerden birisidir:

• Memurun görev yaptığı şehir / Büyükşehirde ise görev yapılan ilçe
• Memurun ikametgahının olduğu şehir / Büyükşehirde ise ikametgahının olduğu ilçe

Buraya kadar son derece basit görünen bu tanım, ilçe ya da şehir dışına çıkılınca ve özellikle büyükşehirlerde karışmaya başlamaktadır.

Büyükşehir belediyelerinde memuriyet mahalli neresidir?

Konu ile ilgili Maliye Bakanlığı tarafından çıkarılan 41 numaralı Harcırah Kanunu genel tebliği bulunmaktadır.

Bu tebliğde de izah edildiği üzere, aşağıdaki yerler büyükşehirlerde memuriyet mahalli olarak kabul edilir:

• İl mülki sınırları içinde olmak kaydıyla, memur ve hizmetlinin asıl görevli olduğu veya ikametgahının bulunduğu yerleşim birimlerinin bağlı olduğu ilçe belediye sınırları içinde kalan ve aynı zamanda yerleşim özellikleri bakımından bütünlük arz eden yerler
• İl mülki sınırları içinde olmak kaydıyla, söz konusu ilçe belediye sınırları dışında kalmakla birlikte yerleşim özellikleri bakımından bu yerlerin devamı niteliğindeki mahaller
• Kurumlarınca sağlanan taşıt araçları ile gidilip gelinebilen yerler

Tam bu noktada “kurumlarınca sağlanan taşıt araçlarıyla gidilebilen yer” kavramından ne anlaşılması gerektiği sorusu akla gelebilir. Aynı tebliğe göre bu kavramdan “ulaşımı düzenli olarak kurumlarınca sağlanan servis araçları veya bu mahiyetteki taşıt araçları ile her gün gidiş ve dönüş olmak üzere ulaşım sağlanan yerler” anlaşılmalıdır.

Bir başka deyişle, ulaşımı düzenli olarak sağlanmayıp arızi olarak kurumlara ait taşıt araçları ile gidilip gelinebilen yerler ise memuriyet mahalli dışı olarak değerlendirilecektir.

Yine Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan 39 sayılı Harcırah Kanunu genel tebliğinde ise “yerleşim özellikleri bakımından bütünlük arz eden yerler ile bu yerlerin devamı niteliğinde olan yerler” tanımlanmıştır.

Buna göre “yerleşim özellikleri bakımından bütünlük arz eden yerler ile bu yerlerin devamı niteliğinde olan yer” kavramından; yerleşim özellikleri bakımından konut, işyeri, meydan, okul, kamu binaları gibi resmi ve özel bütün yapıların topluca bulunduğu ve insanların yerleşmek amacıyla bir arada yaşadığı aralarında boşluk bulunmayan yerler ile bu bütünlüğün kesintisiz olarak devam ettiği yerlerin dikkate alınması gerekir.

Memuriyet mahalli örnekleri

Bazen bir konuyu anlaşılır kılmanın en önemli yolu örnek vermek olur. Memuriyet mahalli kavramı da anlaşılmak için örneklere ihtiyaç duyar. Gelin, çeşitli örnekler üzerinden memuriyet mahalli kavramını netleştirelim.

Örnek 1: Büyükşehir statüsünde olan Adana’da merkez Seyhan ilçesinde bir kamu kurumunda görev yapan memur, İmamoğlu ilçesine geçici görevle gitmiştir. Yukarıdaki hususları göz önüne aldığımızda adım adım ilerlemek doğru olur:

• Memurun memuriyet mahalli Seyhan ilçesidir.
• İmamoğlu, Seyhan’ın yerleşim özellikleri bakımından devamı niteliğinde değildir.
• Adana‘dan İmamoğlu’na kurum tarafından sağlanan düzenli servis aracı ya da taşıt yoktur.
• O halde İmamoğlu’na giden memura harcırah ödenmelidir; çünkü İmamoğlu bu memurun memuriyet mahalli dışındadır.
• Bu memur İmamoğlu’na kurum aracı ile bile gitse gündelik almaya hak kazanır (Yol gideri elbette alamaz).
• Eğer yukarıdaki örnekte bu kamu kurumu Adana merkezden İmamoğlu’na her gün düzenli olarak arazi denetimi/kontrolü/işleri için taşıt/servis çıkaran bir kurum olsaydı, bu defa İmamoğlu memuriyet mahalli kabul edilirdi ve memurlar Harcırah Kanunu bakımından gündelik alma hakkına da sahip olmazdı.

Bu hususta Sayıştay bir kararında şöyle demektedir: “… Belediyesinin, birisi şoförlü, diğeri de şoförsüz araç kiralama olmak üzere iki ayrı ihale ile çok sayıda araç kiraladığı ve müdür kadrosunda olup sahada çalışanlara, kendilerince kullanılmak üzere şoförsüz araç kiralandığı, sahada görevli diğer personel için de hizmet araçları tahsis edildiği, bu sebeple, söz konusu görevlendirmelerde Belediyeye ait taşıt araçlarının kullanıldığı aşikârdır. Yine, görevlendirme yapılan yerlere çalışılan müdürlüğün/birimin mutat işleri dolayısıyla gidildiği açıktır. Dolayısıyla memuriyet mahalli kapsamında bulunan söz konusu yerler için, 6245 sayılı Kanunun 39’uncu maddesi gereğince harcırah ödenmesi mümkün değildir…” (5. Daire, 06/03/2014 tarih ve 56 numaralı karar).

Örnek 2: Osmaniye il merkezinde görev yapan memur Kadirli ilçesinde geçici görevlendirilmiştir. Kadirli ilçesi, Osmaniye iline bağlı olup memurun görev yapmakta olduğu şehrin sınırları dışındadır ve yerleşim özellikleri bakımından Osmaniye’nin devamı niteliğinde değildir. Ayrıca kurum tarafından sağlanan düzenli servis aracı ya da taşıt yoktur. O halde bu memura harcırah ödenmesi gerekir; çünkü Kadirli memurun memuriyet mahalli dışındadır.

Örnek 3: Osmaniye il merkezinde görev yapan memur Kadirli ilçesinde geçici görevlendirilmiştir; ancak memur fiilen Kadirli’de yaşamaktadır ve memurun ikametgahı Kadirli’dir. Yani bu memur her gün Kadirli’den Osmaniye’ye gidiş geliş yapmaktadır. İşte bu memur için Kadirli memuriyet mahalli içinde olacaktır; çünkü ikametgahı buradadır.

Memuriyet mahallinin tespit edilmesi

Memuriyet mahallinin belirlenmesi hususunda bir tereddüt hasıl olduğunda, aşağıdaki aşamaları her seferinde takip ederek doğru sonuca ulaşabilirsiniz. Bu sorular, adeta bir matematik formülü gibi sizi aradığınız cevaba ulaştıracaktır. Ancak bu soruları, tereddüde konu yerin büyükşehir olup olmamasına göre bir miktar farklılaştırmak gerekir.

Önce büyükşehir olmayan bir il için sorulması gereken soruları sıralayalım:

• Bu yer, memurun asıl görevli olduğu şehrin belediye sınırları içinde mi? Cevap evet ise, memuriyet mahalli tanımına girer.
• Değilse, memurun ikametgahının olduğu şehrin belediye sınırları içinde mi? Cevap evet ise, memuriyet mahalli tanımına girer.
• Değilse, bu yer yukarıda belirtilen mahallerin dışında kalmakla birlikte, yerleşim özellikleri bakımından bu şehir ve kasabaların devamı niteliğinde bulunup belediye hizmetlerinin götürüldüğü bir yer mi? Cevap evet ise, memuriyet mahalli tanımına girer.
• Değilse, memurun kurumunca düzenli olarak sağlanan servis araçları veya bu mahiyetteki taşıt araçları ile her gün gidiş ve dönüş olmak üzere ulaşım sağlanan bir yer mi? Cevap evet ise, memuriyet mahalli tanımına girer.
• Değilse, memuriyet mahalli dışında bir yer demektir.

Aynı soruları büyükşehirlerde şu şekilde sormak gerekir:

• Bu yer, memurun asıl görevli olduğu ilçe belediye sınırları içinde ve aynı zamanda yerleşim özellikleri bakımından bütünlük arz eden bir yer mi? Cevap evet ise, memuriyet mahalli tanımına girer.
• Değilse, memurun ikametgahının olduğu ilçenin belediye sınırları içinde ve aynı zamanda yerleşim özellikleri bakımından bütünlük arz eden bir yer mi? Cevap evet ise, memuriyet mahalli tanımına girer.
• Değilse, ilçe belediye sınırları dışında kalmakla birlikte yerleşim özellikleri bakımından bu yerlerin devamı niteliğindeki bir yer mi? Cevap evet ise, memuriyet mahalli tanımına girer.
• Değilse, memurun kurumunca düzenli olarak sağlanan servis araçları veya bu mahiyetteki taşıt araçları ile her gün gidiş ve dönüş olmak üzere ulaşım sağlanan bir yer mi? Cevap evet ise, memuriyet mahalli tanımına girer.
• Değilse, memuriyet mahalli dışında bir yer demektir.

SONUÇ

Memuriyet mahalli kavramı ilk bakışta, uzun ve karmaşık bir tanımı olması nedeniyle, anlaşılmaz bulunabilir; ancak yukarıdaki sistematikle değerlendirdiğinizde, memuriyet mahalli kavramını anlamak daha kolay olacaktır.

Memuriyet mahalli hakkında sormak istediğiniz soruları yorum yaparak bana iletebilirsiniz.

Konuyla ilgili sık sorulan sorular: