Yeni iş arama izni nasıl hesaplanır?

Yeni iş arama izni, İş Kanununun bizzat düzenlediği ve işçiye tanıdığı haklardan biridir. Adından da anlaşılacağı üzere, çalışmakta olduğu işinden ayrılacak olan işçiye, yeni iş araması için verilmesi gereken izini ifade etmektedir. O halde iş arama izni nedir ve nasıl hesaplanır?

İş arama izni nedir?

İş Kanununun 27 nci maddesine göre “Bildirim süreleri içerisinde işveren, işçiye yeni iş bulması için gereken iş arama iznini iş saatleri içerisinde ve ücret kesintisi yapmadan vermek zorundadır. İş arama izni süresi günde 2 saatten az belirlenemez ve işçi talep ederse iş arama izin saatlerini birleştirip toplu olarak kullanabilir. Ama iş arama iznini toplu kullanmak niyetinde olan işçi, bunu işten ayrılacağı günden evvelki günlere rastlatmak ve bu durumu işverene bildirmekle mükelleftir.”.

O halde yeni iş arama izni, ihbar süresini kullanan işçiye yeni bir iş bulması için verilmesi gereken izin olarak tanımlanabilir.

İhbar süreleri

Belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalışılan hallerde, iş sözleşmesinin feshedecek tarafın diğer tarafa belirli bir süre önceden haber vermesi gerekir. İhbar öneli de denilen bu sürenin ne kadar olacağı İş Kanununun 17 nci maddesinde belirlenmiştir. Buna göre bu süreler;

• Çalışması 6 aydan az süren işçi için 2 hafta
• Çalışması 6 aydan 1,5 yıla kadar süren işçi için 4 hafta
• Çalışması 1,5 yıldan 3 yıla kadar süren işçi için 6 hafta
• Çalışması 3 yıldan çok süren işçi için 8 hafta

olarak uygulanmaktadır.

İş arama izni süresi

Yukarıda belirtilen bildirim süreleri boyunca, işverenin işçisine vermek zorunda olduğu iş arama izni süresi günlük 2 saattir. İşçi, bu süreleri isterse her gün ya da isterse birleştirerek toplu olarak kullanabilir. Bu konudaki takdir yetkisi tamamen işçiye aittir. Ama, iznini toplu olarak kullanmak isteyen işçi, bunu işverenine bildirmek ve toplu iznini işten ayrılacağı günden önceki günlere denk getirmek mecburiyetindedir.

İş arama izni ücreti

İş arama iznini kullanan ve çalışmayan işçiye, bu sürelerin ücreti kesinti yapılmaksızın ödenmek zorundadır. Bu, bir nevi çalışılmadan hak edilen bir ücret türüdür.

İşçiye iş arama izni verilmemesi

Olur da işçiye bu izin verilmezse ne olur? Bu halde iki ihtimal mevcuttur. Birincisinde işveren işçiye iş arama izni vermez ve onu çalıştırmazsa, yani iş aramaya göndermemekle beraber aynı zamanda işyerinde çalıştırmaksızın oturtursa bu durumda işçiye çalışmaksızın ödenecek ücretinin yanında iş arama süresi kadar bir ücret daha ödemek zorundadır.

İşçiye iş arama izni vermediği gibi bir de onu çalıştırırsa bu durumda işçiye çalışmaksızın ödeyeceği ücrete ilaveten çalıştırdığı saatlerin ücretinin yüzde yüz zamlı vermek zorundadır.

Buna göre işçi; iş arama iznini kullanırsa izin süresinin ücretini, kullanamaz ama aynı zamanda çalışmadan beklerse bunun iki katı ücreti ve hem kullanamaz hem de çalıştırılırsa üç katı ücreti alacaktır.

Hafta tatilinde ya da genel tatilde iş arama izni

İşçiye iş arama izninin iş saatleri içinde verilmesi İş Kanununun âmir hükmü olduğundan; hafta tatili, genel tatil gibi günlerde işçiye yeni iş arama izni verilmesi mümkün değildir.

İş arama izni, yıllık izin süresinde kullandırılabilir mi?

İş arama izninin ancak “iş günleri” içinde verilebileceğinden bahsetmiştik. Dolayısıyla genel tatil günlerinde ya da hafta tatillerinde iş arama izni verilemeyeceği kanunun âmir hükmüydü. Aynı şekilde, işçiye iş günleri dışında iş arama izni verilemezken, yıllık izin döneminde verilmesi zaten mümkün değildir. İşçinin sağlık raporu aldığı ve işe gelemediği günlerde de iş arama izni verilmez. Bu şekilde işçiye günlük iş arama izninin verilemediği durumlarda, verilemeyen bu iş arama izinleri hesaplanarak işçiye toplu olarak kullandırılmalıdır.

İş bulmuş işçiye de iş arama izni verilir

Yargıtay kararlarına göre; işçi yeni bir işi zaten bulmuş olsa bile, yine iş arama iznini hak eder. Çünkü işçi iş bulmuş olsa bile ve işveren bunu bilse dahi, bu sürede daha iyi bir iş bulma fırsatını yakalayabilir:

“… Hatta işçi bu arada yeni bir iş bulmuş olsa dahi, iş arama ihtiyacı devam eder. Çünkü iş arama iznini değerlendirerek daha iyi bir iş bulma imkânına kavuşabilecektir…” (22 Hukuk, 2014/19880 E. ve 2015/33173 K.).

İş arama izninin günlük kullanılması durumunda hesabı

Bu durumda hesap çok kolaydır. İş Kanununa göre iş arama izni en az 2 saat verildiğinden, işçi çalıştığı iş günlerinde en az 2 saat bu iznini kullanabilir. Burada bir sıkıntı yoktur. Ancak bu iznin hangi saatlerde kullanılabileceğini belirleme yetkisi işverene aittir:

“… İş arama izninin kullanılma zamanını işveren belirler. İşçinin kendiliğinden bu izni kullandığını belirterek ayrılması doğru değildir. Zira ihbar öneli içinde iş görme borcu eksiksiz devam etmektedir…” (22 Hukuk, 2017/22104 E. ve 2017/9422 K.)

İş arama izninin toplu kullanılması durumunda hesabı

Bu durumda özel bir hesaplama yapmak gerekiyor. Şöyle ki; bu iş arama izninin toplu olarak kullanılması halinde, kullanılacak izin günlerinin işçinin işten ayrılacağı günlerin hemen önüne denk getirilmesi gerekiyor. Bu durumda günlük 2 saat iş arama izinlerinin toplanması ve güne çevrilmesi gerekecek.

İş arama izni hesabı kolay

İş arama izni bildiğiniz gibi işçinin bildirim yani ihbar süreleri boyunca veriliyor. O halde işçinin ihbar süresi kaç gün ise bu günler 2 ile çarpılacak ve sonra tekrar güne çevrilecektir.

İş arama izni kullanım örnekleri

Bunun için 4 örnek yapalım ve konuyu tam olarak anlayalım. Dört örnekte de işçinin haftada 6 gün çalıştığını ve iş arama izninin günlük 2 saat olduğunu varsayıyoruz. Ayrıca bilinmesi gerekir ki İş Kanuna göre günlük çalışma süresi 7,5 saattir.

• İşçinin ihbar süresi 2 hafta olsun. Bu durumda 2 haftada 6’şar iş gününden 12 gün vardır. İşçinin toplam izin süresi ise 12 × 2 = 24 saattir. 24 sayısını 7,5’a bölünce çıkan sonuç bize işçinin işten ayrılmadan kaç gün önceden itibaren işe gelmeyeceğini gösterecektir. 24 ÷ 7,5 = 3,2. Bu durumda işçi tam olarak 4 gün önce mesaisinin bitmesine 1,5 saat kala işten ayrılacak ve bir daha gelmeyecektir.

• İşçinin ihbar süresi 4 hafta olsun. Bu durumda 4 haftada 6’şar iş gününden 24 gün vardır. İşçinin toplam izin süresi ise 24 × 2 = 48 saattir. 48 sayısını 7,5’a bölünce çıkan sonuç bize işçinin işten ayrılmadan kaç gün önceden itibaren işe gelmeyeceğini gösterecektir. 48 ÷ 7,5 = 6,4. Bu durumda işçi tam olarak 7 gün önce mesaisinin bitmesine 3 saat kala işten ayrılacak ve bir daha gelmeyecektir.

• İşçinin ihbar süresi 6 hafta olsun. Bu durumda 6 haftada 6’şar iş gününden 36 gün vardır. İşçinin toplam izin süresi ise 36 × 2 = 72 saattir. 72 sayısını 7,5’a bölünce çıkan sonuç bize işçinin işten ayrılmadan kaç gün önceden itibaren işe gelmeyeceğini gösterecektir. 72 ÷ 7,5 = 9,6. Bu durumda işçi tam olarak 10 gün önce mesaisinin bitmesine 4,5 saat kala işten ayrılacak ve bir daha gelmeyecektir.

• İşçinin ihbar süresi 8 hafta olsun. Bu durumda 8 haftada 6’şar iş gününden 48 gün vardır. İşçinin toplam izin süresi ise 48 × 2 = 96 saattir. 96 sayısını 7,5’a bölünce çıkan sonuç bize işçinin işten ayrılmadan kaç gün önceden itibaren işe gelmeyeceğini gösterecektir. 96 ÷ 7,5 = 12,8. Bu durumda işçi tam olarak 13 gün önce mesaisinin bitmesine 6 saat kala işten ayrılacak ve bir daha gelmeyecektir.

İş arama izni Yargıtay kararları

Aşağıdaki karardan da görüleceği üzere; işçinin ihbar süresi kullanıyor olması iş arama izni hak etmesi için yeterlidir. İş sözleşmesini işçinin mi yoksa işverenin mi feshettiğinin bir önemi yoktur:

“… İşçinin, bildirim süresi tanımak suretiyle fesih yoluna gitmesi halinde de, işverence yeni iş arama izni verilmesi gerekir. Gerçekten Kanunda sadece bildirim süresinden söz edilmiş, bu süreyi işçinin ya da işverenin tanımış olması arasında ayrım yapılmamıştır…” (22 Hukuk, 2014/19880 E. ve 2015/33173 K.)

Bu konuyla ilgili şu yazımızdan da bilgi alabilirsiniz: mustafabaysal.com/istifa-eden-iscinin-is-arama-izni-var-mi

Bu kararda ise Yargıtay, işverenin ısrarlarına rağmen yeni iş arama iznini kullanmayan işçiyi haksız bulmuştur:

“… Yasal düzenlemenin tümüne bakıldığında; maddede geçtiği şekli ile açık amacı işten ayrılacak olan işçiye “yeni iş bulması için” iş aramasını sağlamaktır. İş arama izni dinlenme hakkı değildir. İşveren bu doğrultuda yükümlülüğünü yerine getirmişken; davacı işçi ise bu hakkını izni kullanmayacağını bildirerek, eylemli olarak ta çalışarak, kendi serbest iradesiyle bu hakkını kullanmama yönünde tercihte bulunmuştur. Söz konusu izin kullanma hakkı davacının kendisinin, üzerinde serbestçe tasarruf edebileceği bir haktır. Kendisine işveren tarafından verilen ihtar ve ayrıca hatırlatmalara rağmen bu hakkını kullanmayıp daha sonra, bu yönde ki talebi, iş akdi artık fiili olarak ta sonlandıktan sonra iş arama izninin amacına göre artık iyiniyetli bir talep olmayacaktır. Bu doğrultuda işverenin iş arama izninin kullandırmadığının kabulü doğru olmamıştır…” (22 Hukuk, 2017/22169 E. ve 2017/9423 K.)

SONUÇ

Yeni iş arama izni, işçinin her zaman hak ettiği bir hak değildir. İş arama izninden bahsedebilmek için, öncelikle işçinin ihbar süresini çalışıyor olması gerekir. İşçinin ihbar süresi kullanmadığı hiçbir halde, iş arama izni de gündeme gelmez.

İş arama izninin günlük kullanılması halinde hesabı da çok kolay olacaktır. İşçi her gün 2 saat iş arama izni kullanarak bu hakkından yararlanmış olacaktır.

Fakat iş arama izninin toplu kullanılması halinde, toplu kullanımın işçinin işten ayrılacağı günün öncesine getirilmesinin gerekmesi nedeniyle, aşağıdaki gibi bir sonuç ortaya çıkacaktır. Sonuç olarak haftada 6 gün çalışılan ve işçiye günlük 2 saat iş arama iznin verildiği bir işyerinde;

• Kıdemi 6 aydan az olan işçi işten ayrılma gününden 4 gün önce mesaisinin bitmesine 1,5 saat kala işten ayrılacak ve bir daha gelmeyecektir.

• Kıdemi 6 aydan bir buçuk yıla kadar olan işçi işten ayrılma gününden 7 gün önce mesaisinin bitmesine 3 saat kala işten ayrılacak ve bir daha gelmeyecektir.

• Kıdemi bir buçuk yıldan üç yıla kadar olan işçi işten ayrılma gününden 10 gün önce mesaisinin bitmesine 4,5 saat kala işten ayrılacak ve bir daha gelmeyecektir.
• Kıdemi üç yıldan fazla olan işçi işten ayrılma gününden 13 gün önce mesaisinin bitmesine 6 saat kala işten ayrılacak ve bir daha gelmeyecektir.

İşçi ile işveren anlaşırsa, günlerden arta kalan saatler işçinin çalıştığı iş günlerine örneğin “yarım saat” ya da “bir saat” şeklinde yansıtılarak bu küsuratlar eritilebilir.

Tarafımızca hazırlanan yeni iş arama izni dilekçesine bu bağlantıdan ulaşabilirsiniz: mustafabaysal.com/yeni-is-arama-izni-dilekcesi-ornegi