Ücret türleri nelerdir?
Ücret, iş görme borcunu yerine getiren işçiye ödenen parayı ifade etmektedir. İşçinin temel geçim kaynağı olan ücret mutlaka para ile ödenmelidir ve geciktirilmesi halinde işçinin derhal fesih hakkı bulunmaktadır. Bu yazımızda ücret türlerine birlikte göz atalım.
Ücret nedir?
Bir iş ilişkisinde işçinin ve işverenin borçları vardır. Ancak işçinin en temel borcu iş görmek ve işvereninki ise ücret ödemektir. Ücret genel olarak, bir iş karşılığında işverence işçiye ödenen para olarak tanımlanmaktadır. Ücret türlerini ise başlıklar halinde sıralayalım:
Zamana göre belirlenen ücret
Ücret çalışma süresinin uzunluğuna göre belirleniyorsa, zaman göre ücretten bahsedebiliriz. Bir başka deyişle ücret saatlik, günlük, haftalık ya da aylık olarak belirlenmektedir.
Parça başına ücret / akort ücret
İşçinin ürettiği ya da çıkardığı iş başına göre ödeme yapılmasıdır. Bu ücret türünde işçinin çıkardığı mal miktarı, ağırlık, uzunluk ve benzeri ölçüler esas alınarak; bu rakamlar belirlenmiş bir ücretle çarpılır ve işçinin ücreti böylece belirlenmiş olur.
Götürü ücret
Götürü ücret aslında parça başına ücret benzer. Bunda da işçinin yaptığı işin sonucuna göre ücreti belirlenir. Ama aralarındaki temel fark; götürü ücrette işçinin yaptığı işin net olarak belirlenememesi nedeniyle, bir süreç sonunda ve işin sonucunda göre ücret ödenmektedir. Yine de bu iki ücret türü için aynı kuralların geçerli olduğunu söylememiz gerekir.
Yüzde usulüne göre ücret ve bahşiş
Lokanta, otel ya da benzeri eğlence işyerlerinde; müşteri hesaplarına eklenen belirli bir yüzde olarak ücretin belirlenmesidir. Benzer şekilde alınan bahşişlerin de toplanarak işçilere dağıtılmasıdır. Bu ücret türünde yüzdeler ve bahşişler, önceden belirlenen şekilde işçilere ücret olarak ödenir.
Primler
Üstün çaba gösteren veya başarılı bir işçinin, işini iyi yapmasının karşılığı olarak aldığı bir ek ücrettir. Amaç, işçinin daha çok ve verimli çalışmasının sağlanmasıdır.
İkramiyeler
Bazı öze vesilelerle ( bayram, resmi tatil gibi) ya da işveren tarafından belirlenen aralıklarla işçiye ödenen ve hem işçi-işveren bağını kuvvetlendirmeyi hem de işçinin verimliliğini artırmayı amaçlayan ücret ekidir.
Komisyon ücreti
İşçinin işverene sağladığı menfaat üzerinden, örneğin satışları üzerinden belirli bir oranda işçiye ücret ödenmesidir. Bu ücret türü hem işçinin temel ücreti olarak belirlenebilir hem de ek ücret olarak uygulanabilir.
Kardan pay alma
Dönem sonunda işyerinin elde ettiği karın belirli bir bölümünün işçiye ödenmesi durumudur. Dönem sonunda işyerinin kar edip etmeyeceği belli olmayacağı için, bu ücret temel ücret olarak belirlenemez. Ancak ücrete ek olarak uygulanabilir.
SONUÇ
Yukarıda genel olarak ücret türlerini açıkladım. Bunların içinde en yaygın ücret türü elbette zamana göre belirlenen ücrettir. Bunun içinde de en çok rastlananı, ücretin aylık olarak belirlenmesidir.
Bu ücret türleriyle ilgili bilinmesi gereken en önemli kural ise şudur: İşçinin ücreti hangi türde belirlenmiş olursa olsun, işçiye bir aylık zaman diliminde ödenecek ücretin tutarın ASLA asgari ücretten az olamaz.
