SGK çıkış kodu, işçinin hangi nedenle işten ayrıldığını ya da çıkarıldığını belirtmek amacıyla kullanılır ve haliyle kullanılan kodun birtakım sonuçları olur. SGK çıkış kodlarından 50 kodu ne anlama gelir? SGK 50 çıkış kodu nedir?
İşten ayrılış kodları
İşçi ile işveren arasındaki iş sözleşmesi sona erdiğinde işveren SGK’ya işçi için işten ayrılış bildirgesi verir. Böylece işçinin sigortalılığı sona erer.
İşte bu işten ayrılış bildirgesinde beyan edilmesi gereken alanlardan birisi de işten ayrılış nedenidir. 1’den 50’ye kadar numaralandırılan ve her biri farklı anlama sahip olan bu SGK çıkış kodları sayesinde her şeyden önce işsizlik maaşı bağlanıp bağlanmayacağı belli olur.
SGK çıkış kodlarının işsizlik maaşına etkisi
Hangi SGK kodlarına işsizlik maaşı bağlanmayacağı en baştan bellidir. Bir başka deyişle İŞKUR, işsizlik maaşı alma şartlarından birisi olan “işçinin kusuru olmadan işten çıkarılması ya da haklı nedenle işten ayrılması” şartının var olup olmadığını kodlar üzerinden araştırır.
Şu yazıda görüleceği üzere, belirli kodlarla SGK’ya çıkış bildirimi yapıldığında İŞKUR işsizlik maaşını bağlamaz: https://mustafabaysal.com/hangi-sgk-cikis-kodlarina-issizlik-maasi-baglanir/
Ancak işveren hangi kodla SGK’ya bildirim yapmış olursa olsun, bu kod gerçeği yansıtmıyorsa ve işçinin aslında işsizlik maaşı alması gerekiyorsa, mahkeme kararıyla geriye dönük işsizlik maaşı alınması her zaman mümkündür.
SGK çıkış kodu 50 nedir?
SGK çıkış kodu 50 şu şekilde tanımlanmıştır:
“İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması”
O halde SGK çıkış kodunun 2 farklı durumda kullanılacağını söyleyebiliriz:
- İşçinin işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi
- İşçinin, 30 günlük ücreti karşılığından daha fazla bir zarara sebep olması
Yukarıdaki iki sebep tek başına yeterli olmaz ve bunun altının da doldurulması gerekir. O halde gelin, SGK 50 çıkış kodunun bu iki gerekçesine ayrıntılı olarak bakalım.
İşçinin işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi
SGK 50 çıkış kodu incelendiğinde görülecektir ki; işçinin iş güvenliğini tehlikeye düşürmesine neden olan fiilinin “kendi isteği veya savsaması” yüzünden meydana gelmesi gerekir.
Gerçekten de işçinin alması gereken tüm iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini aldığı bir durumda meydana gelen iş güvenliği tehlikesi yüzünden işçinin suçlanamaması gerekir.
Ayrıca işçinin kusuru nedeniyle iş güvenliği tehlikesi oluşmuşsa, işverenin bunu tutanak ile kayıt altına almasını ve mümkünse işçinin savunmasını almasını da öneririm.
Bu konuda Yargıtay’a göre işçinin özel olarak uyarılması ya da ona hatırlatmada bulunulması bile gerekmez:
“… Bunlardan ilki için işçinin iş güvenliği önlemlerine kusurlu olarak aykırı davranması ve bunun sonucu olarak iş güvenliğinin tehlikeye düşürülmesi gerekir. İşçinin bu konuda uyarılması veya hatırlatmada bulunulmasına gerek olmadığı gibi, belli bir zararın oluşması da gerekmez…
… İş güvenliği hükümleri, işçi sağlığı ve güvenliğini korumaya yönelik titizlikle uyulması gereken kurallardır. Bu konuda işverenin alması gereken tedbirlerin yanında işçinin de yükümlülükleri vardır. İşçinin kasıtlı bir davranışı ya da görevini savsaması sonucu işin güvenliği yönünden bir tehlike meydana gelmesi durumunda, işveren açısından derhal “haklı sebeple fesih hakkı” ortaya çıkar.
Güvenlik hizmeti veren bekçinin uyuması veya görev yerini terk etmesi, yanıcı ve patlayıcı maddelerin bulunduğu yerde yasaklanmış olmasına rağmen sigara içilmesi, basınçla veya yüksek ısıyla çalışabilir bir cihazın kontrolü ile görevlendirilen işçinin görevini savsaması gibi durumlar, işin güvenliğini tehlikeye düşüren davranışlara örnek olarak verilebilir…
… Bu bağlamda feshe konu eylemin niteliğinden anlaşılacağı üzere davacının kullandığı araçta taşınan akaryakıtın yanıcı ve patlayıcı özelliği düşünüldüğünde meydana gelecek en basit bir kazanın dahi çok ağır sonuçlara yol açacağı ve işyeri ve iş güvenliği bakımından tehlike oluşturacağı kabul edilmelidir…” (22 Hukuk, 2019/4651 K.)
İşçinin 30 günlük ücretinden daha yüksek zarar vermesi
Bunun için işçinin bir “mal”a 30 günlük ücretinden fazla tutarda zarar vermesi gerekir. Bu “mal” kavramı ikiye ayrılabilir:
- İşyerinin malı
- İşverenin malı olmayıp da eli altında bulunan makineler, tesisat veya başka eşya ve maddeler
Görüleceği üzere işçinin zarar verdiği malın illa işverene ait olması gerekmez ve işverenin elinin altında bulunması yeterlidir.
Ayrıca yine iş güvenliğini tehlikeye düşürme fiili gibi, bu zarara neden olan fiilinin de işçinin “kendi isteği veya savsaması” yüzünden meydana gelmesi gerekir.
Bir Yargıtay kararında bu durum şöyle ifade edilir:
“… 4857 sayılı Kanun’un 25/II-ı maddesinde işçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, iş yerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya veya maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratmasının işverene iş sözleşmesini derhal feshetme hakkı veren hallerden olduğu belirtilmiştir. İşçinin iş görme edimini yerine getirirken özen borcuna aykırı davrandığı kasıt veya ihmal ve dikkatsizlik ile işverene zarar verdiği hallerde zarara uğradığını ispat yükü işverene, zararın oluşmasında kusuru bulunmadığını ispat yükü ise işçiye aittir…” (9 Hukuk, 2020/16353 K.)
İşçinin kusuru nedeniyle meydana gelen olay sonucunda ortaya çıkan maddi zarar değerlendirilirken, işçinin kusuru da göz önünde bulundurulmalıdır. Bir Yargıtay kararında bu husus şöyle açıklanmıştır:
“… İnceleme konusu olayda; mahkemece alınan bilirkişi raporuna göre 3000 TL’lik bir zarar doğmuş olup, olayın meydana gelmesinde davacının kusur oranının %20 olarak belirlenmiştir. Buna göre davacının kusuruna isabet eden zarar miktarının 600 YTL olduğu anlaşılmaktadır. Davacının sebep olduğu zarar miktarının 30 günlük ücretinden az olması feshi haksız kılmakta ise de, verilen zararın miktarı ve davacının aylık ücreti göz önünde bulundurulduğunda feshin geçerli nedene dayandığını kabulü gerekir…” (9 Hukuk, 2008/7021 K.)
Feshe sebep olan 30 günlük tutar hesaplanırken de işçinin “brüt” ücretinin esas alınması gerekir:
“… Zarar tutarı ile karşılaştırılacak olan işçinin otuz günlük ücretinin brüt ya da net olarak dikkate alınması gerektiği noktasında Yasada herhangi bir açıklık bulunmamakla birlikte, işçi lehine yorum ilkesi uyarınca brüt ücretin esas alınması gerekir. Otuz gün, bir aydan farklı bir kavramdır. Bu noktada işçiye aylık olarak ödenen ücret yerine, günlük yevmiyesinin otuz katı tutarı dikkate alınmalıdır…” (7 Hukuk, 2013/7092 K.)
SGK 50 çıkış koduna işsizlik maaşı bağlanır mı?
Hayır, SGK 50 çıkış kodu bildirildiğinde İŞKUR işsizlik maaşı bağlamayacaktır. Biraz yukarıda bahsettiğim üzere, bu durumda işçinin alacak davası açıp haklı olduğunu kanıtlayarak ve kesinleşmiş mahkeme kararını İŞKUR’a sunarak geriye dönük işsizlik maaşı alması her zaman mümkündür.
SGK 50 çıkış kodu sonucu tazminat hakları
Bu kodu SGK’ya bildiren bir işveren işçisinin iş sözleşmesini İş Kanunu’nun 25/II maddesi gereğince haklı nedenle derhal feshetmiş demektir.
Bunun anlamı ise ihbar tazminatı ve kıdem tazminatı ödemesi gerekmeyeceğidir. Fakat işçi bu kodun yanlış olduğunu ve fesih nedeninin de aslında doğru olmadığını düşünüyorsa, hukuki sürece başvurarak hakkını elbette arayabilir.
SONUÇ
SGK 50 çıkış kodunun ne anlama geldiğini ve sonuçlarını yukarıda izah ettim. Bu tür çıkış kodlarının tek somut sonucu işsizlik maaşının bağlanıp bağlanmaması konusunda görülür. Kod nedeniyle işsizlik maaşı bağlanmayan hallerde kişi hukuki yollarla geriye dönük işsizlik maaşı alma şansına sahiptir.
Bunun haricinde işverenin hangi kodu bildirdiğinden ziyade, feshe konu fiilin gerçekte ne olduğu önemlidir. Kodun sayısına takılmadan, haklı olduğunu düşünen işçi her zaman hakkını arayabilir ve arabulucu başvurusu yaparak hukuki süreci başlatabilir.
İşçi haklı nedene dayanan fesih sonucu işten çıkarılmışsa, mutlaka 6 iş günlük hak düşürücü sürenin geçip geçmediğini kontrol etmelidir: https://mustafabaysal.com/hakli-nedenle-fesihte-6-is-gunluk-surenin-onemi/
Ayrıca SGK çıkış kodunun değiştirilmesi belirli şartlarda mümkün olup ayrıntısı için şu yazıma da göz atabilirsiniz: https://mustafabaysal.com/sgk-cikis-kodu-degisikligi-nasil-yapilir/
