Sahte sigortalılık nedir ve sonuçları neler?

Sahte sigortalılık hem işçi hem de işveren bakımından çok ağır sonuçları olan bir durum ve ne yazık ki bazen işçiler, sahte sigortalılık işlerine bulaşmış bir işyerinde çalıştıkları için, fiilen çalıştıkları halde, mağdur olabiliyor. Şimdi gelin, sahte sigortalılık konusuna her yönüyle bakalım: Sahte sigortalılık nedir? Sahte sigorta tespit edilirse cezası nedir?

Sahte sigortalılığın tespit edilmesi

Son yıllarda giderek azalsa da; sigortasız işçi çalıştırılmasına çalışma hayatında sıkça rastlanabilmektedir. Hiçbir işçinin sigortasız çalıştırılamayacağını hepimiz biliyoruz. Ancak bir de bunun tersinin geçerli olduğu bir durum var: Sahte sigortalılık.

Evet, bu durumda kişi aslında o işyerinde çalışmamakta; ancak sanki orada çalışıyormuş gibi gösterilmektedir. Sahte sigortalılığın tespiti halinde sonuçları nelerdir?

Soru cevap:

Neden sahte sigorta yaptırılır?

Bunun temelde iki nedeni bulunur. Her hangi bir işyerinde çalışmayan ya da kayıt dışı bir iş yapan kimse, sağlık masraflarının karşılanması amacıyla sahte sigortalılık yaptırabilmektedir.

İkinci olarak ise, özellikle emekliliği yaklaşan ancak bir yerde çalışmayan kimseler sahte sigorta yaptırarak emekli olmaya çalışmaktadır.

Bu iki nedenden elbette ikincisi, daha sık karşılaşılan ve hatta sahte sigortalılığın neredeyse tüm tamamında karşımıza çıkan sebeptir.

Soru cevap:

Sahte sigorta nasıl yaptırılıyor?

Bu da genelde iki şekilde yapılır. İlkinde tanıdık bir muhasebeciden talepte bulunulmakta ve muhasebeci de kişiyi her hangi bir işyerinde sigortalı göstermektedir.

İkincisinde ise kişi, şahsen tanıdığı bir işyerinden ricacı olmakta ve kendisini o işyerinde sigortalı göstermektedir. İki durumda da işçinin SGK’ya işe girişi bildirilmekte, primleri tahakkuk ettirilmekte ve işverenin kurumlara ödemesi gereken tutar sahte sigortalıdan her ay nakit olarak alınmaktadır.

Üçüncü ihtimal ise daha da kötü olup daha çok sosyal medya ve internet üzerinden duyuru yaparak insanları dolandıran “sanal işyerleri”dir. Bu seçenekte art niyetli kimseler bir şirket kurar ve aşağıdaki gibi ilanlar yayınlar.

“Sizi emekli ediyoruz. Önce sigorta priminizi e-devlet’te görün, sonra para ödeyin!”

Bu ilanlara kanan kimseler gerçekten de takip eden aylarda E-Devlet üzerinden sigorta primlerini görür ve dolandırıcılara para öder. Ancak bu dolandırıcılar prim tahakkuk ettirmekle beraber asla prim ücretlerini SGK’ya yatırmaz. Aylar ya da yıllar sonra, SGK bu şirketin sahte sigortalılık faaliyetlerini tespit ettiğine, bünyesindeki sigortalıların da geçmişe dönük ilgili tüm dönem sigorta primlerini iptal eder.

Nitekim Sosyal Güvenlik Kurumu da sahte işyerini şöyle tarif etmiştir:

“Sahte işyeri; tabela işyeri olarak da adlandırılan gerçekte hiçbir ticari ve mesleki faaliyeti olmadığı ve somut bir varlığı bulunmadığı halde, işyeri dosyasından sahte sigortalılık bildirimi yapmak amacıyla, çoğu kez gerçekte var olmayan adresler beyan edilerek (boş arazi, boş dükkân vb.) sadece sahte sigortalı bildirmek amacıyla işyeri dosyası tescil edilen yerlerdir”.

https://dosya.corpus.com.tr/mevzuat/11011845/a9ca2efd3858476a99ea8af33ddbe3a4.pdf

Sahte sigorta yasak mı?

İlk bakışta; kişinin sigortalı olarak devlete prim ve vergi ödediği, bu nedenle devletin bir zararının olmadığı düşünülebilir. Öyle ya, insanlar sigortasız çalıştırılırken kişi sigortasını kendisi yatırmaktadır.

Ancak gerçekler biraz farklıdır. Sahte sigortalının prim ve vergileri yatırılsa da bu kişi, belki daha fazla miktarda sağlık ve tedavi yardımından faydalanmaktadır. Daha da önemlisi, emekli olduğunda ölünceye kadar emekli maaşı alabilmektedir. Bu durum, hiç de devletin menfaatine değildir.

Sahte sigortalılığın tespiti

Bu tespit de ya şikâyet üzerine yapılan özel incelemelerde ya da genel olarak yapılan denetimlerde ortaya çıkmaktadır. Özellikle asgari işçilik hesabının yapıldığı inşaatlarda yaygın olan sahte sigortalılık uygulamasına, inşaat denetimi yapan SGK denetim elemanları daha çok dikkat etmektedir.

Benzer şekilde; denetim yapılan işyerinde işçinin bulunmaması ya da işçinin sahte sigortalı olduğunun şikâyet edilmesi halinde de tespitler yapılmaktadır.

Sahte sigortalılıktan şüphelenen denetmenler aşağıdaki hususları kontrol eder:

• İşyerinde yerel denetim yapılarak eylemli çalışanlar tespit edilir.
• İşyerinde bulunmayanların bulunmama nedenleri araştırılır. Mümkünse bu neden belgeye dayandırılır, dayandırılamıyorsa diğer işçilerin ifadeleri alınarak sigortalının neden orada olmadığı tespit edilir.
• Sahte sigortalılığından şüphelenen kişiden ifade alınırken bu kimseye; işyerindeki çalışma süreleri, aldığı ücretin tutarı, işyerindeki diğer çalışanlar, işyerinin genel tarifi, işveren isimler vb. sorular sorulur.
• İşyerindeki diğer çalışanlara, sahte sigortalılığından şüphe edilen hakkında; işyerinde ne iş yaptığı, ne zamandır çalıştığı, onu tanıyıp tanımadıkları vb. sorular sorulur.
• İşyeri çevresinde, komşu işyerlerinde araştırmalar yapılır.

Sahte sigorta yaptıran kişiye uygulanacak yaptırımlar

Sosyal Güvenlik Kurumu bir kişinin sigortasının sahte olduğunu tespit ederse, aşağıdaki işlemleri yapmaktadır:

• Kişinin ödediği primler iptal edilir ve kişiye iade edilmez.
• Kişi emekli olmuşsa, emekliliği iptal edilir ve ödenen maaşlar geri istenir.
• Sahte sigortalılık boyunca hem sigortalının hem de yakınlarının yararlandığı tedavi ve ilaç giderlerinin bedelleri geri istenir.
• Türk Ceza Kanununun 204, 206 ve 207nci maddelerine göre Cumhuriyet Savcılığına suç duyurunda bulunulur.

Sahte sigorta yapan işverene uygulanacak yaptırımlar

Sahte sigortanın yapıldığı işyerine de bir takım yaptırımlar uygulanmaktadır. Bunlar ise şu şekildedir:

• Sahte sigortalılığın devam ettiği her ay için bir brüt asgari ücret tutarında ceza uygulanır. 2022 için bu rakam 6.471,00 TL’dir.
• Türk Ceza Kanununun 204, 206 ve 207nci maddeleri kapsamında Cumhuriyet savcılığına suç duyurusunda bulunulur.

Sahte sigortalılığa ilişkin Yargıtay kararları

Yargıtay, sahte sigortalılığın nasıl ortaya koyulması gerektiğini aşağıdaki kararlarında izah etmiştir:

“… Sahte sigortalılığa dayanan davalar hizmet tespiti içerikli olmakla, davanın yasal dayanağını oluşturan 5510 sayılı Yasa’nın 86. maddesinde bu tür hizmet tespiti davalarının kanıtlanması yönünden özel bir yöntem öngörülmemiştir. Kimi ayrık durumlar dışında resmi belge ve yazılı delillerin bulunması sigortalı sayılması gereken sürelerin saptanmasında güçlü delil olmaları itibariyle sonuca etkili olurlar. Ne var ki bu tür kanıtların bulunmaması halinde somut bilgilere dayanması inandırıcı olmaları koşuluyla bordro tanıkları veya iş ilişkisini bilen komşu işyeri çalışanları gibi kişilerin bilgileri ve bunları destekleyen diğer tanıklarla dahi sonuca gitmek mümkündür. Bu tür davalar kamu düzeni ile ilgili olduğundan özel bir duyarlılıkla ve özenle yürütülmeleri zorunlu olup mahkemece, tarafların sunduğu deliller ile yetinilmemeli, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun ilgili hükümleri esas alınarak kendiliğinden araştırma ilkesi benimsenmeli, sigortalılığın kabulü ve hüküm altına alınabilmesi için hizmet akdinin ve eylemli çalışmanın varlığı ortaya konulmalıdır…” (10 Hukuk, 2017/3469 K.).

“… Belirtilen açıklamalar ışığında mahkemece yapılması gereken, davacı isticvap edilerek (davacının söz konusu işyerinde soför olarak çalıştığı belirtildiğinden), hangi plakalı aracı kullandığı öğrenilmeli, aracın kime ait olduğu araştırılmalı, sigortalılığın iptal edildiği dönem içerisinde davacının ehliyeti bulunup bulunmadığı, varsa adına veya belirtmiş olduğu plakalı araca trafik cezası kesilip kesilmediği araştırılmalı, komşu işyeri tanığı olarak dinlenen tanıkların gerçekten davalı işyerine komşu olup olmadığı araştırılmalı, işyerinin kapasitesi tespiti cihetine gidilmeli, yapılacak tespitlerle Kurum denetmenlerince yapılan tespitler karşılaştırılmalı, davalı işyerinden bir kişinin (…) bildirimi yapıldığından başka bir şahsın çalışmasına ihtiyaç duyulup duyulmadığı bu kapsamda araştırılmalı, davacı tanığı …’nin beyanları nazarında, ilgilinin … Muhasebe işyerinden bildirimi olup olmadığı ile … Muhasebe tarafından davalı işyerinin muhasebesinin tutulup tutulmadığı araştırılmalı, … da bulunan işyeri ile davalı işyeri arasındaki bağlantı tam olarak aydınlatılmalı, böylelikle uyuşmazlık konusu husus, hiçbir kuşku ve duraksamaya yer bırakmayacak biçimde çözümlenip; deliller hep birlikte değerlendirilip takdir edilerek varılacak sonuç uyarınca bir karar verilmelidir…” (10 Hukuk, 2017/4162 K.).

“… Yukarıda anlatılanlar nazarında mahkemece, hizmet tespiti davası gibi araştırma yapılmalı, … Gıda San. ve Tic. Ltd. Şti. adına kayıtlı işyeri olup olmadığı, bu işyerinin uyuşmazlık konusu dönemde vergi mükellefiyet durumu araştırılmalı, söz konusu işyerinden sigortalılığı iptal edilmeyen ve ihtilaflı dönemde bordrolu hizmeti bulunan sigortalıların beyanlarına başvurulmalı, sahte sigortalılığa ilişkin savcılık ve ceza dava dosyası getirtilip o dosyadaki tanık beyanları irdelenmeli, çelişki oluşması durumunda ilgili tanıkların beyanlarına başvurulmalı, kanaat oluşmaması durumunda, Kurum denetmen raporunda beyanlarına başvurulan tanıklar dinlenilerek uyuşmazlık konusu husus, hiçbir kuşku ve duraksamaya yer bırakmayacak biçimde çözümlenip; deliller hep birlikte değerlendirilip takdir edilerek varılacak sonuç uyarınca bir karar verilmelidir…” (10 Hukuk, 2018/2528 K.).

SONUÇ

Hiçbir işçi sigortasız çalıştırılamayacağı gibi, aslında çalışmayan bir kimsenin sigortalı gösterilmesi de mümkün değildir.

Yukarıda detaylıca açıklandığı üzere; sahte sigortalılığın tespiti halinde hem kişi hem de işyeri hakkında savcılığa suç duyurusunda bulunulur.

Sahte sigortalı kişinin yatırdığı primler iptal edilmekte, emekli olmuşsa emekliliği sonlandırılmakta ve ödenen maaşlar geri alınmakta, ayrıca kişinin faydalandığı sağlık ve ilaç giderleri de geri istenmektedir.